Khi tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm, các cơ quan tiến hành tố tụng có nhiệm vụ giải quyết đúng hạn để đảm bảo quyền lợi cho công dân và phòng ngừa bỏ lọt tội phạm. Trong quá trình đó, viện kiểm sát có những quyền hạn quan trọng liên quan đến việc kiểm sát hoạt động tố tụng, bao gồm cả quyền quyết định gia hạn thời hạn xử lý tố giác.
1. Viện kiểm sát có quyền quyết định gia hạn thời hạn giải quyết tố giác không?
Khoản 3 Điều 159 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 159. Nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát khi thực hành quyền công tố trong việc giải quyết nguồn tin về tội phạm
...
3. Quyết định gia hạn thời hạn giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố; quyết định khởi tố vụ án hình sự.
...
Viện kiểm sát có quyền chủ động ra quyết định gia hạn nếu việc xử lý tố giác chưa thể hoàn thành trong thời gian luật định. Quy định này để đảm bảo việc xác minh, làm rõ vụ việc được tiến hành đầy đủ, khách quan, tránh bỏ lọt hành vi vi phạm hoặc làm oan người vô tội.
Cơ quan điều tra sẽ phải lập văn bản đề nghị gia hạn có căn cứ rõ ràng, viện kiểm sát sau khi xem xét thấy hợp lý sẽ ra quyết định gia hạn. Thời hạn gia hạn và quy trình thực hiện phải tuân thủ đúng quy định pháp luật, nhằm bảo đảm tính minh bạch và kiểm soát quyền lực tố tụng.
Tình huống giả định
-
Anh Lê Hữu Nhân tố giác hành vi lừa đảo qua mạng với nhiều dấu hiệu phức tạp
Anh Lê Hữu Nhân (SN 1988, cư trú tại phường Trưng Vương, tỉnh Thái Nguyên) gửi đơn tố giác hành vi lừa đảo qua mạng đến Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Thái Nguyên. Vụ việc liên quan đến một đối tượng sử dụng tài khoản mạng xã hội ảo, cùng hàng loạt tài khoản ngân hàng không rõ danh tính để chiếm đoạt tiền từ người bị hại.
-
Cơ quan điều tra đề nghị gia hạn thời gian xử lý để tránh bỏ lọt dấu hiệu tội phạm
Sau khi tiếp nhận hồ sơ, cơ quan điều tra bước đầu xác minh và đánh giá vụ việc có tính chất phức tạp, cần thêm thời gian để truy xuất giao dịch điện tử, xác minh thông tin từ ngân hàng và làm rõ danh tính đối tượng. Gần đến thời hạn kết thúc giải quyết tố giác, Cơ quan điều tra đã gửi văn bản đề nghị Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Thái Nguyên phê chuẩn gia hạn thêm 2 tháng.
-
Viện kiểm sát phê chuẩn gia hạn để bảo đảm điều tra khách quan và toàn diện
Sau khi rà soát tài liệu kèm theo đề nghị, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Thái Nguyên ban hành quyết định gia hạn thời gian giải quyết tố giác tội phạm theo đúng thẩm quyền. Việc gia hạn giúp cơ quan điều tra có thêm thời gian hoàn thiện các bước xác minh, đồng thời bảo đảm tính khách quan, không làm gián đoạn quá trình thu thập chứng cứ và tránh bỏ sót dấu hiệu tội phạm.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát khi thực hành quyền công tố trong việc giải quyết nguồn tin về tội phạm là gì?
Khoản 1 đến 7 Điều 159 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 159. Nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát khi thực hành quyền công tố trong việc giải quyết nguồn tin về tội phạm
Phê chuẩn, không phê chuẩn việc bắt người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, gia hạn tạm giữ; phê chuẩn, không phê chuẩn các biện pháp khác hạn chế quyền con người, quyền công dân trong việc giải quyết nguồn tin về tội phạm theo quy định của Bộ luật này.
Khi cần thiết, đề ra yêu cầu kiểm tra, xác minh và yêu cầu cơ quan có thẩm quyền giải quyết nguồn tin về tội phạm thực hiện.
Quyết định gia hạn thời hạn giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố; quyết định khởi tố vụ án hình sự.
Yêu cầu Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra khởi tố vụ án hình sự.
Trực tiếp giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố trong các trường hợp do Bộ luật này quy định.
Hủy bỏ quyết định tạm giữ, quyết định khởi tố vụ án hình sự, quyết định không khởi tố vụ án hình sự, quyết định tạm đình chỉ giải quyết nguồn tin về tội phạm và các quyết định tố tụng khác trái pháp luật của Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra.
Thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn khác trong việc thực hành quyền công tố theo quy định của Bộ luật này nhằm chống bỏ lọt tội phạm, chống làm oan người vô tội.
Quy định trên cho thấy Viện kiểm sát không chỉ có nhiệm vụ giám sát mà còn được giao nhiều quyền quyết định tố tụng quan trọng, có ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình xác minh tin báo về tội phạm. Đây là một trong những chủ thể giữ vai trò cân bằng giữa quyền lực tố tụng và việc bảo đảm quyền công dân.
Các quyền này giúp Viện kiểm sát can thiệp kịp thời nếu cơ quan điều tra áp dụng biện pháp tố tụng trái pháp luật; đồng thời cũng cho phép viện kiểm sát chủ động khởi tố hoặc yêu cầu điều tra bổ sung khi thấy có dấu hiệu tội phạm bị bỏ lọt. Tất cả những quyền này được thiết kế nhằm ngăn chặn oan sai và bảo vệ công lý trong giai đoạn đầu của tố tụng hình sự.
Tình huống giả định
-
Nhóm thanh niên bị nghi tàng trữ ma túy tại phường Lam Sơn, nhưng chưa đủ căn cứ bắt khẩn cấp
Tại phường Lam Sơn, tỉnh Hưng Yên, người dân phản ánh có nhóm thanh niên tụ tập tại một căn nhà trọ với dấu hiệu nghi vấn liên quan đến ma túy. Cơ quan Cảnh sát điều tra nhanh chóng tổ chức lực lượng kiểm tra và thu giữ một số vật chứng có liên quan. Tuy nhiên, tại thời điểm kiểm tra, lực lượng chức năng không bắt quả tang hành vi sử dụng trái phép chất ma túy.
-
Cơ quan điều tra lập hồ sơ bắt khẩn cấp nhưng không được Viện kiểm sát phê chuẩn
Dù chưa có hành vi phạm tội quả tang, cơ quan điều tra vẫn lập biên bản bắt người trong trường hợp khẩn cấp và gửi hồ sơ đề nghị Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hưng Yên phê chuẩn. Tuy nhiên, sau khi nghiên cứu tài liệu, Viện kiểm sát nhận định hồ sơ chưa đủ căn cứ pháp lý để áp dụng biện pháp giữ người trong trường hợp khẩn cấp theo luật định.
-
Viện kiểm sát yêu cầu trả tự do và điều tra bổ sung để làm rõ hành vi
Trên cơ sở đánh giá chứng cứ, Viện kiểm sát ra quyết định không phê chuẩn lệnh giữ người và yêu cầu trả tự do ngay cho những người bị tạm giữ. Đồng thời, Viện kiểm sát ban hành văn bản yêu cầu cơ quan điều tra tiếp tục làm rõ hành vi của các đối tượng, thu thập thêm tài liệu, chứng cứ cần thiết để bảo đảm việc xử lý đúng người, đúng hành vi vi phạm, tránh oan sai hoặc bỏ lọt tội phạm.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Trong quá trình xử lý tố giác, tin báo về tội phạm, viện kiểm sát giữ vai trò quan trọng trong việc giám sát và ra quyết định tố tụng. Viện kiểm sát có quyền quyết định gia hạn thời hạn giải quyết tố giác nếu thấy cần thiết. Ngoài ra, viện kiểm sát còn có 7 nhóm nhiệm vụ, quyền hạn khác để đảm bảo quá trình kiểm sát tố tụng khách quan và đúng pháp luật.
