Việc sử dụng thuốc nổ để khai thác thủy sản tuy đem lại sản lượng lớn nhưng là hành vi cực kỳ nguy hiểm, gây huỷ hoại môi trường sinh thái và vi phạm pháp luật nghiêm trọng. Hành vi trên có thể bị xử lý hình sự hoặc chỉ phạt hành chính tùy thuộc vào hậu quả của hành động trên.
1. Dùng thuốc nổ để đánh bắt cá có bị phạt tù không?
Căn cứ vào Điều 305 Bộ luật Hình sự 2015 quy định cụ thể như sau:
Điều 305. Tội chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vật liệu nổ
1. Người nào chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vật liệu nổ, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 10 năm:
a) Có tổ chức;
b) Thuốc nổ các loại từ 10 kilôgam đến 30 kilôgam hoặc từ 1.000 đến 3.000 nụ xùy hoặc ống nổ; từ 3.000 mét đến dưới 10.000 mét dây cháy chậm, dây nổ;
c) Vận chuyển, mua bán qua biên giới;
d) Làm chết 01 người hoặc gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 01 người với tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên;
đ) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người với tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người từ 31% đến 60%;
e) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 61% đến 121%;
g) Gây thiệt hại về tài sản từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng;
h) Tái phạm nguy hiểm.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm:
a) Thuốc nổ các loại từ trên 31 kilôgam đến 100 kilôgam; từ 3.001 đến 10.000 nụ xùy hoặc ống nổ hoặc từ 10.000 mét đến dưới 30.000 mét dây cháy chậm, dây nổ;
b) Làm chết 02 người;
c) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người với tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người 61% trở lên;
d) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này từ 122% đến 200%;
đ) Gây thiệt hại về tài sản từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.500.000.000 đồng.
4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 15 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân:
a) Thuốc nổ các loại từ 101 kilôgam trở lên; từ 10.001 nụ xuỳ hoặc ống nổ trở lên hoặc từ 30.000 mét dây cháy chậm, dây nổ trở lên;
b) Làm chết 03 người trở lên;
c) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người với tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người 61% trở lên;
d) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 03 người trở lên mà tổng tỷ lệ tổn thương cơ thể của những người này 201% trở lên;
đ) Gây thiệt hại về tài sản 1.500.000.000 đồng trở lên.
5. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, phạt quản chế hoặc cấm cư trú từ 01 năm đến 05 năm.
Theo pháp luật hình sự, hành vi dùng thuốc nổ để khai thác thủy sản không chỉ đơn thuần là vi phạm hành chính mà là một tội phạm nguy hiểm. Thuốc nổ là chất có khả năng gây sát thương lớn, khi được kích nổ dưới nước, không chỉ tiêu diệt toàn bộ sinh vật trong vùng nổ mà còn phá vỡ hệ sinh thái thủy sinh tại khu vực đó. Việc đánh bắt bằng thuốc nổ cũng tạo ra nguy cơ gây chết người nếu thao tác không đúng kỹ thuật. Việc làm trên có thể bị xem là tàng trữ vật liệu nổ và có khả năng bị truy tố hình sự và bị phạt tù từ 1 năm cho tới chung thân tùy theo hậu quả do hành vi đó gây ra.
Tình huống giả định
Một người đàn ông sử dụng mìn tự chế để đánh bắt cá gây hậu quả nặng nề, người đàn ông bị truy tố hình sự và phải đóng phạt tiền để khắc phục hậu quả do hành vi của mình gây ra.
- Nguyễn Văn Dư, 37 tuổi, sống tại phường Phú Cường, tỉnh Bình Dương
- Nguyễn Văn Dư dùng mìn tự chế để đánh bắt cá gây sạt lở và ô nhiễm nguồn nước.
Vào tháng 6/2025, do mùa nước lên, Dư mang theo 3 quả mìn tự chế ra bờ kênh Cầu Ngang để đánh cá. Sau khi kích nổ, toàn bộ cá chết nổi lên nhưng cũng khiến đoạn kênh rộng hơn 100m bị sạt lở nhẹ, cây cối quanh đó trốc gốc, nhiều hộ dân phản ánh nước đổi màu và có mùi lạ. - Nguyễn Văn Dư bị công an phường Phú Cường bắt vì tội tàng trữ chất nổ và đền tiền để khắc phục thiệt hại môi trường do anh gây ra.
Công an phường Phú Cường phối hợp Phòng Cảnh sát môi trường vào cuộc điều tra, xác minh hành vi khai thác thủy sản bằng thuốc nổ. Kết luận giám định cho thấy: đất đá quanh khu vực bị phá hủy, dòng nước bị nhiễm chất độc TNT từ thuốc nổ, ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguồn nước sinh hoạt. Anh Dư bị truy tố theo Điều 305 Bộ luật Hình sự và bị tòa tuyên phạt 1 năm 3 tháng tù giam, đồng thời buộc bồi thường thiệt hại môi trường cho UBND phường hơn 30 triệu đồng.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Dùng thuốc nổ đánh cá nhưng chưa gây hậu quả có bị xử lý?
Căn cứ vào Điều 29 Nghị định 42/2019/NĐ-CP quy định cụ thể như sau:
Điều 29. Vi phạm quy định về tàng trữ, sử dụng chất cấm, hóa chất cấm, chất độc để khai thác thủy sản
1. Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với hành vi tàng trữ chất cấm, hóa chất cấm, chất độc trên tàu cá.2. Phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 70.000.000 đồng đối với hành vi sử dụng chất cấm, hóa chất cấm, chất độc, hóa chất khác để khai thác thủy sản mà chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.
3. Hình thức xử phạt bổ sung:
a) Tước quyền sử dụng Giấy phép khai thác thủy sản từ 03 tháng đến 06 tháng đối với hành vi vi phạm quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này đối với trường hợp có Giấy phép khai thác thủy sản;
b) Tịch thu chất cấm, hóa chất, hóa chất cấm, chất độc và thủy sản khai thác đối với hành vi vi phạm quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này.
4. Biện pháp khắc phục hậu quả:
Buộc khôi phục tình trạng ban đầu đối với hành vi vi phạm quy định tại khoản 2 Điều này.
Không phải mọi trường hợp sử dụng thuốc nổ đều bị xử lý hình sự. Trong một số tình huống, cơ quan chức năng có thể áp dụng biện pháp xử phạt hành chính nếu người đó chưa kịp thực hiện hành vi nổ (bị phát hiện trước) chất nổ được mang theo nhưng chưa sử dụng, không có hậu quả đặc biệt nghiêm trọng xảy ra. Mức xử phạt hành chính có thể lên đến 50 triệu đồng, kèm theo hình thức tịch thu tang vật, buộc tiêu hủy công cụ vi phạm, thậm chí truy thu chi phí khắc phục môi trường nếu có dấu hiệu thiệt hại.
Tình huống giả định
Một người đàn ông là ngư dân định dùng thuốc nổ để đánh cá nhưng bị phát hiện và vì chưa gây hậu quả nghiêm trọng nên chỉ bị xử phạt hành chính.
- Bùi Trọng Vỹ, ngư dân tại phường Nghi Tân, tỉnh Nghệ An.
- Bùi Trọng Vỹ chuẩn bị thuốc nổ để đánh bắt cá nhưng bị lực lượng tuần tra bắt được.
Anh Vỹ bị lực lượng chức năng bắt giữ khi đang chuẩn bị ném một gói thuốc nổ xuống khu vực cửa sông Cấm .May mắn là lực lượng tuần tra thuộc Chi cục Thủy sản tỉnh phát hiện kịp thời, tịch thu tang vật gồm: một kíp nổ, dây cháy chậm, ống PVC chứa thuốc nổ TNT.
- Bùi Trọng Vỹ bị xử phạt hành chính vì chưa gây ra hậu quả nghiêm trọng nào
Qua điều tra, Vỹ khai nhận được hướng dẫn cách làm mìn từ một người quen ở tỉnh khác và chỉ định “nổ lấy vài mẻ cá nhỏ kiếm ăn qua ngày”. Do chưa gây hậu quả và tang vật chưa phát nổ, anh Vỹ bị xử phạt hành chính 45 triệu đồng theo Khoản 2, Điều 29 Nghị định 42/2019/NĐ-CP, bị buộc tiêu hủy toàn bộ công cụ, đồng thời ký cam kết không tái phạm trước UBND phường.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Dùng thuốc nổ để đánh cá là hành vi bị cấm tuyệt đối tại Việt Nam. Hành vi này không chỉ bị xử phạt hành chính lên đến 50 triệu đồng, mà còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự với mức án lên đến 5 năm tù nếu có các tình tiết tăng nặng có thể là mức tù chung thân, nếu gây hậu quả nghiêm trọng hoặc tái phạm.
