Trong những năm gần đây, nhu cầu chuyển đổi mục đích sử dụng đất tại các vùng sản xuất muối ngày càng phổ biến, đặc biệt là việc chuyển sang đất ở để phục vụ nhu cầu sinh sống và phát triển kinh tế. Tuy nhiên, không phải ai cũng nắm rõ đất làm muối thuộc nhóm đất nào và có được phép chuyển sang đất ở hay không. Việc sử dụng và quy hoạch đất làm muối cũng được Nhà nước quy định rất cụ thể, từ chỉ tiêu phân bổ đến định hướng lâu dài theo từng giai đoạn.
1. Đất làm muối thuộc nhóm đất nào?
Căn cứ khoản 6 Điều 4 Nghị định 102/2024/NĐ-CP và khoản 1 Điều 121 Luật Đất đai 2024, quy định như sau:
Điều 4. Quy định chi tiết loại đất trong nhóm đất nông nghiệp
...
6. Đất làm muối là đất sử dụng vào mục đích sản xuất muối từ nước biển.
...
Điều 121. Chuyển mục đích sử dụng đất
1. Các trường hợp chuyển mục đích sử dụng đất phải được cơ quan nhà nước có thẩm quyền cho phép bao gồm:
a) Chuyển đất trồng lúa, đất rừng đặc dụng, đất rừng phòng hộ, đất rừng sản xuất sang loại đất khác trong nhóm đất nông nghiệp;
b) Chuyển đất nông nghiệp sang đất phi nông nghiệp;
c) Chuyển các loại đất khác sang đất chăn nuôi tập trung khi thực hiện dự án chăn nuôi tập trung quy mô lớn;
d) Chuyển đất phi nông nghiệp được Nhà nước giao đất không thu tiền sử dụng đất sang loại đất phi nông nghiệp khác được Nhà nước giao đất có thu tiền sử dụng đất hoặc cho thuê đất;
đ) Chuyển đất phi nông nghiệp không phải là đất ở sang đất ở;
e) Chuyển đất xây dựng công trình sự nghiệp, đất sử dụng vào mục đích công cộng có mục đích kinh doanh sang đất sản xuất, kinh doanh phi nông nghiệp;
g) Chuyển đất sản xuất, kinh doanh phi nông nghiệp không phải là đất thương mại, dịch vụ sang đất thương mại, dịch vụ.
...
Theo quy định trên, đất làm muối được xác định là đất nông nghiệp, sử dụng cho hoạt động sản xuất muối từ nước biển. Khi có nhu cầu chuyển sang đất ở, tức là chuyển từ nhóm đất nông nghiệp sang đất phi nông nghiệp, người sử dụng đất phải làm thủ tục xin phép tại cơ quan có thẩm quyền, thông thường là UBND cấp huyện hoặc tỉnh tùy trường hợp.
Cơ quan nhà nước sẽ xem xét dựa trên quy hoạch sử dụng đất và kế hoạch sử dụng đất hằng năm của địa phương. Nếu phù hợp, cơ quan có thẩm quyền sẽ ra quyết định cho phép chuyển đổi và yêu cầu người dân thực hiện các nghĩa vụ tài chính liên quan như nộp tiền sử dụng đất. Nếu chuyển mục đích sử dụng đất mà không được phép, người sử dụng đất có thể bị xử phạt hành chính và buộc khôi phục lại hiện trạng ban đầu.
Tình huống giả định:
Ông Toàn xin chuyển đất làm muối sang đất ở để chia cho các con
Năm 2024, ông Lê Văn Toàn (trú tại huyện Gò Công Đông, tỉnh Tiền Giang) có một thửa đất hơn 1.500 m² được sử dụng để làm muối từ hơn 20 năm trước. Gần đây, khu vực này nằm trong khu dân cư mới được quy hoạch xây dựng hạ tầng điện nước, đường nhựa, dân cư xung quanh cũng dần chuyển đổi mục đích sử dụng đất từ làm muối sang đất ở để xây nhà. Thấy vậy, ông Toàn muốn chuyển toàn bộ thửa đất làm muối sang đất ở để tách thửa cho các con.
Ông Toàn làm đơn xin chuyển mục đích sử dụng đất nộp tại UBND huyện. Cơ quan chuyên môn đã kiểm tra và xác định: (1) phần đất của ông Toàn nằm trong khu vực có quy hoạch đất ở tại địa phương; (2) diện tích đất đủ điều kiện tách thửa; (3) ông Toàn không vi phạm hành chính về sử dụng đất. Sau quá trình thẩm định, UBND huyện đã ban hành quyết định cho phép ông chuyển toàn bộ diện tích đất làm muối sang đất ở. Ông Toàn được yêu cầu nộp tiền sử dụng đất tương ứng và chỉ được xây dựng nhà sau khi hoàn tất nghĩa vụ tài chính.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
2. Quy hoạch đất làm muối gồm những nội dung gì?
Căn cứ khoản 1 Điều 5 Nghị định 40/2017/NĐ-CP, quy định như sau:
Điều 5. Quy hoạch đất làm muối
1. Nội dung quy hoạch
Nội dung quy hoạch đất làm muối thực hiện theo quy định của Luật đất đai và được thể hiện cụ thể trong Quy hoạch sử dụng đất cấp quốc gia. Nội dung quy hoạch đất làm muối tại các địa phương có sản xuất muối, gồm:
a) Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất làm muối là một nội dung trong quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất quốc gia và tại các địa phương có sản xuất muối.
b) Định hướng quy hoạch sử dụng đất làm muối được lập cho giai đoạn 10 năm và tầm nhìn đến 10 năm tiếp theo. Thời hạn xem xét, điều chỉnh quy hoạch phát triển sản xuất muối theo định kỳ 5 năm một lần và bổ sung quy hoạch cho 5 năm tiếp theo; kế hoạch sử dụng đất làm muối lập cho giai đoạn 5 năm.
c) Xác định chỉ tiêu sử dụng đất làm muối trong nhóm đất nông nghiệp; xác định đất làm muối của kỳ quy hoạch đến từng đơn vị hành chính cấp tỉnh và vùng kinh tế - xã hội. Trong đó, xác định rõ vùng sản xuất muối tập trung, ổn định; chuyển đổi nghề cho vùng sản xuất muối thủ công kém hiệu quả;
d) Lập bản đồ quy hoạch sử dụng đất làm muối đến từng đơn vị hành chính cấp tỉnh và vùng kinh tế - xã hội;
đ) Giải pháp thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất.
...
Nội dung quy hoạch đất làm muối được quy định rõ nhằm đảm bảo hiệu quả sử dụng đất và phát triển ngành muối một cách bền vững. Trước hết, việc quy hoạch đất làm muối phải gắn liền với quy hoạch sử dụng đất quốc gia và cấp địa phương. Việc lập quy hoạch được xây dựng theo chu kỳ 10 năm, có tầm nhìn xa và định kỳ 5 năm sẽ rà soát, điều chỉnh hoặc bổ sung phù hợp với thực tế.
Một trong những nội dung quan trọng là xác định rõ chỉ tiêu đất làm muối trong tổng thể nhóm đất nông nghiệp, phân bổ cụ thể cho từng tỉnh và vùng kinh tế – xã hội. Điều này giúp tránh tình trạng phân tán, nhỏ lẻ hoặc quy hoạch một cách trùng lặp giữa các ngành. Ngoài ra, các vùng sản xuất muối thủ công kém hiệu quả có thể được chuyển đổi nghề, đảm bảo ổn định sinh kế cho người dân.
Cùng với đó, mỗi địa phương phải lập bản đồ quy hoạch chi tiết về đất làm muối đến từng đơn vị hành chính. Việc này không chỉ phục vụ công tác quản lý mà còn là căn cứ pháp lý quan trọng để giải quyết các yêu cầu chuyển đổi mục đích sử dụng đất. Cuối cùng, các giải pháp tổ chức thực hiện như đầu tư hạ tầng, tuyên truyền chính sách, kiểm tra giám sát... cũng là phần không thể thiếu để quy hoạch đi vào thực tiễn.
Tình huống giả định:
Tỉnh Ninh Thuận rà soát vùng sản xuất muối thủ công để bổ sung vào quy hoạch mới
Năm 2025, UBND tỉnh Ninh Thuận chỉ đạo Sở Tài nguyên và Môi trường phối hợp với Sở Nông nghiệp tiến hành rà soát toàn bộ vùng sản xuất muối trên địa bàn tỉnh. Qua khảo sát, tỉnh phát hiện nhiều khu vực muối thủ công tại huyện Thuận Nam không còn hiệu quả do nước biển bị ô nhiễm, hạ tầng xuống cấp, lao động bỏ nghề. Trong khi đó, một số vùng khác lại có tiềm năng mở rộng sản xuất muối công nghiệp.
Căn cứ khoản 1 Điều 5 Nghị định 40/2017/NĐ-CP, Sở đã đề xuất điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất làm muối trong kỳ kế hoạch 2026–2030 theo hướng: giảm chỉ tiêu đất muối thủ công ở khu vực kém hiệu quả, chuyển sang phát triển nuôi trồng thủy sản hoặc đất công nghiệp; đồng thời, tăng quy mô vùng muối tập trung ở xã Phước Diêm với định hướng đầu tư hiện đại hóa. Dự thảo điều chỉnh này được UBND tỉnh phê duyệt và cập nhật vào bản đồ quy hoạch sử dụng đất đến năm 2030.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
3. Kết luận
Đất làm muối thuộc nhóm đất nông nghiệp và có thể được chuyển mục đích sang đất ở nếu được cơ quan có thẩm quyền cho phép. Bên cạnh đó, quy hoạch đất làm muối là một nội dung quan trọng trong quy hoạch sử dụng đất quốc gia và địa phương, bao gồm định hướng dài hạn, phân bổ chỉ tiêu và giải pháp tổ chức thực hiện nhằm phát triển bền vững ngành muối.
