Hành vi trộm mộ từ lâu đã bị xã hội lên án vì xúc phạm đến nơi yên nghỉ của người đã khuất và làm tổn hại nghiêm trọng đến thân nhân của họ. Không dừng lại ở góc độ đạo đức, pháp luật Việt Nam cũng có quy định cụ thể để xử lý hành vi này, bao gồm cả chế tài hình sự và trách nhiệm bồi thường thiệt hại. Vậy người trộm mộ có thể bị truy cứu đến mức nào và liệu gia đình người bị xâm phạm có quyền yêu cầu bồi thường hay không?
1. Trộm mộ bị xử lý hình sự ra sao?
Điều 319 Bộ luật Hình sự 2015 quy định rõ về tội xâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt:
Điều 319. Tội xâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt
1. Người nào đào, phá mồ mả, chiếm đoạt những đồ vật để ở trong mộ, trên mộ hoặc có hành vi khác xâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:
a) Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội;
b) Chiếm đoạt hoặc hủy hoại vật có giá trị lịch sử, văn hóa;
c) Vì động cơ đê hèn;
d) Chiếm đoạt bộ phận thi thể, hài cốt.
Mặc dù pháp luật không có định nghĩa chính thức về "trộm mộ", nhưng thực tế hành vi này được hiểu là xâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt – bao gồm cả hành vi đào trộm, mở mộ để lấy đồ vật chôn theo người chết, hoặc vì mục đích mê tín, mục đích xấu… Tùy theo tính chất và mức độ vi phạm, người phạm tội có thể bị xử lý từ cải tạo không giam giữ đến tù giam 7 năm. Nếu chiếm đoạt vật có giá trị văn hóa – lịch sử, hoặc hành vi gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến trật tự công cộng thì bị xử phạt nặng hơn.
Ví dụ thực tế:
Ba thanh niên bị tạm giữ hình sự vì đào trộm hơn 100 ngôi mộ để chiếm đoạt tài sản
Công an huyện Cờ Đỏ (TP Cần Thơ) đã tạm giữ hình sự ba thanh niên gồm Nguyễn Văn Đô (29 tuổi), Nguyễn Hoàng Dũng (30 tuổi) và Nguyễn Văn Út (31 tuổi), để điều tra về hành vi đào phá hơn 100 ngôi mộ trong nhiều tháng nhằm trộm các vật dụng chôn theo người đã khuất như trang sức, đồ thờ và vật liệu quý.
Cả ba khai nhận thường xuyên ra các nghĩa trang vào ban đêm, sử dụng xà beng và dụng cụ tự chế để cạy phá mộ. Tài sản lấy được sau đó mang đi tiêu thụ ở các tiệm thu mua phế liệu và cửa hàng vàng bạc. Số tiền thu lợi bất chính chưa được công bố cụ thể.
Theo cơ quan điều tra, hành vi của các đối tượng có dấu hiệu vi phạm nghiêm trọng Điều 319 Bộ luật Hình sự – tội xâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt. Nếu bị kết tội, các bị can có thể đối diện với mức phạt tù từ 1 đến 5 năm, hoặc nặng hơn nếu bị áp dụng tình tiết tăng nặng như phạm tội có tổ chức, tái phạm nhiều lần và gây hậu quả nghiêm trọng. Hiện vụ việc đang tiếp tục được mở rộng điều tra.
Nguồn: Báo Pháp Luật
2. Trộm mộ có phải bồi thường cho gia đình người bị xâm phạm không?
Căn cứ quy định tại Điều 607 Bộ luật Dân sự 2015:
Điều 607. Bồi thường thiệt hại do xâm phạm mồ mả
1. Cá nhân, pháp nhân xâm phạm đến mồ mả của người khác phải bồi thường thiệt hại.
2. Thiệt hại do xâm phạm mồ mả gồm chi phí hợp lý để hạn chế, khắc phục thiệt hại.
3. Người chịu trách nhiệm bồi thường trong trường hợp mồ mả của người khác bị xâm phạm phải bồi thường theo quy định tại khoản 2 Điều này và một khoản tiền khác để bù đắp tổn thất về tinh thần cho những người thân thích theo thứ tự hàng thừa kế của người chết; nếu không có những người này thì người trực tiếp nuôi dưỡng người chết được hưởng khoản tiền này. Mức bồi thường bù đắp tổn thất về tinh thần do các bên thỏa thuận; nếu không thỏa thuận được thì mức tối đa đối với mỗi mồ mả bị xâm phạm không quá mười lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định.
Ngoài trách nhiệm hình sự, người phạm tội trộm mộ còn phải chịu trách nhiệm dân sự. Thiệt hại bao gồm chi phí để phục hồi, sửa chữa mộ, và khoản bồi thường tinh thần cho thân nhân – tối đa có thể lên đến 10 lần mức lương cơ sở. Nếu người chết không còn thân thích, người trực tiếp nuôi dưỡng trước đó sẽ là người nhận khoản bồi thường tinh thần này. Đây là cách pháp luật bảo vệ quyền nhân thân của người đã khuất và gia đình họ.
Ví dụ thực tế:
Hai người Trung Quốc đào trộm mộ vua Hậu Lê, đối mặt với trách nhiệm hình sự và bồi thường dân sự
Ngày 25/3/2024, Công an tỉnh Thanh Hóa khởi tố vụ án, bắt tạm giam Yang Youcai và Li Qiang, hai người mang quốc tịch Trung Quốc, về hành vi xâm phạm mồ mả khi đào trộm ngôi mộ cổ được cho là của một vị vua thời Hậu Lê tại khu vực xã Xuân Thắng, huyện Thường Xuân.
Ngoài việc bị khởi tố hình sự theo quy định pháp luật Việt Nam, hai đối tượng này có thể phải chịu trách nhiệm bồi thường dân sự theo quy định tại Điều 607 Bộ luật Dân sự 2015 vì đã gây thiệt hại đến một di tích có giá trị lịch sử – văn hóa quốc gia. Mức bồi thường có thể bao gồm chi phí phục hồi, bảo tồn lại hiện trạng khu mộ, đồng thời bù đắp thiệt hại về danh dự, tinh thần cho cộng đồng và dòng họ có liên quan.
Với tính chất nghiêm trọng của vụ việc – liên quan đến di tích lịch sử quốc gia – thì mức bồi thường dân sự trong vụ án này được đánh giá là có thể rất lớn, ngoài các chế tài hình sự. Hiện vụ án đang được cơ quan chức năng tiếp tục điều tra và xử lý theo đúng quy định pháp luật.
Nguồn: VnExpress
3. Nhà nước quản lý đất đai theo những nội dung nào?
Điều 20 Luật Đất đai 2024 quy định 18 nội dung quản lý nhà nước về đất đai:
Điều 20. Nội dung quản lý nhà nước về đất đai
1. Ban hành và tổ chức thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật về quản lý, sử dụng đất đai.
2. Tuyên truyền, phổ biến, giáo dục, đào tạo, nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, hợp tác quốc tế trong quản lý, sử dụng đất đai.
3. Xác định địa giới đơn vị hành chính, lập và quản lý hồ sơ địa giới đơn vị hành chính.
4. Đo đạc, chỉnh lý, lập bản đồ địa chính, bản đồ hiện trạng sử dụng đất, bản đồ quy hoạch sử dụng đất và các bản đồ chuyên ngành về quản lý, sử dụng đất.
5. Điều tra, đánh giá và bảo vệ, cải tạo, phục hồi đất đai.
6. Lập, điều chỉnh, quản lý quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất.
7. Giao đất, cho thuê đất, thu hồi đất, công nhận quyền sử dụng đất, trưng dụng đất, chuyển mục đích sử dụng đất.
8. Điều tra, xây dựng bảng giá đất, giá đất cụ thể, quản lý giá đất.
9. Quản lý tài chính về đất đai.
10. Bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, trưng dụng đất.
11. Phát triển, quản lý và khai thác quỹ đất.
12. Đăng ký đất đai, lập và quản lý hồ sơ địa chính; cấp, đính chính, thu hồi, hủy giấy chứng nhận.
13. Thống kê, kiểm kê đất đai.
14. Xây dựng, quản lý, vận hành, khai thác Hệ thống thông tin quốc gia về đất đai.
15. Quản lý, giám sát việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất.
16. Giải quyết tranh chấp đất đai; giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai.
17. Cung cấp, quản lý hoạt động dịch vụ công về đất đai.
18. Thanh tra, kiểm tra, giám sát, theo dõi, đánh giá việc chấp hành quy định của pháp luật về đất đai và xử lý vi phạm pháp luật về đất đai.
Quản lý đất đai là lĩnh vực rất rộng, liên quan trực tiếp đến quyền sử dụng đất của cá nhân, tổ chức và nhà nước. Luật mới đã cụ thể hóa 18 nội dung quản lý nhà nước về đất đai để tạo cơ sở cho việc điều hành minh bạch, thống nhất – từ khâu đo đạc, lập bản đồ, xác định địa giới hành chính, đến thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm. Đây là nền tảng pháp lý để cơ quan nhà nước thực hiện chức năng quản lý đất một cách hiệu quả.
Ví dụ thực tế:
Sửa đổi cơ chế quản lý đất đai: Tránh lẫn lộn vai trò, tăng giám sát
Công tác quản lý nhà nước về đất đai ở Việt Nam hiện nay đang đối mặt với nhiều thách thức, đòi hỏi phải được hoàn thiện và nâng lên tầm cao mới để đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững. Một trong những vấn đề lớn là sự lẫn lộn giữa chức năng quản lý nhà nước và đại diện chủ sở hữu toàn dân về đất đai, khiến việc thực thi quyền lực nhà nước thiếu minh bạch, dễ phát sinh tiêu cực. Do đó, cần phân định rõ ràng hai chức năng này để đảm bảo hiệu quả quản lý và phòng tránh xung đột lợi ích.
Bên cạnh đó, việc hoàn thiện thể chế và cơ chế quản lý đất đai là điều cấp thiết. Cần xác định rõ quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm của từng chủ thể trong hệ thống quản lý, đồng thời tăng cường cơ chế kiểm tra, giám sát và trách nhiệm giải trình trong thực thi nhiệm vụ. Việc xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai đồng bộ, hiện đại cũng là bước đi cần thiết để hỗ trợ quản lý hiệu quả, minh bạch và chống thất thoát nguồn lực đất đai.
Ngoài ra, việc phân loại đất đai một cách khoa học, gắn với chiến lược sử dụng hiệu quả, lâu dài cũng cần được chú trọng. Đặc biệt, cần chấm dứt tình trạng các cơ quan nhà nước “vừa quản lý, vừa sử dụng đất”, từ đó tách bạch rõ vai trò giữa đơn vị sử dụng đất và cơ quan quản lý để tránh lạm quyền và nâng cao hiệu quả khai thác quỹ đất công.
Nguồn: Báo Điện tử Chính Phủ
4. Kết luận:
Hành vi trộm mộ là hành vi xâm phạm nghiêm trọng đến cả đạo đức xã hội và quy định pháp luật. Người thực hiện có thể bị phạt tù và phải bồi thường cho thân nhân người bị xâm phạm. Ngoài ra, các nội dung quản lý nhà nước về đất đai – trong đó có việc bảo vệ, xử lý xâm phạm mồ mả – đã được quy định rất rõ trong Luật Đất đai 2024, góp phần tạo ra các quy định pháp lý hiệu quả cho công tác quản lý và bảo vệ quyền nhân thân liên quan đến nơi an táng.
