Quy định này khẳng định nguyên tắc ưu tiên bảo vệ trẻ em trong nước, nghĩa là việc cho trẻ làm con nuôi người ở nước ngoài chỉ được xem xét khi cơ quan có thẩm quyền đã xác định không còn gia đình, cá nhân hay tổ chức nào ở Việt Nam đủ điều kiện nhận nuôi. Mục đích là giúp trẻ được sống, học tập và phát triển trong môi trường văn hóa, ngôn ngữ và quan hệ xã hội quen thuộc đồng thời hạn chế tối đa các rủi ro phát sinh trong quá trình nhận con nuôi có yếu tố nước ngoài.
Chỉ khi không còn gia đình thay thế trong nước thì trẻ em Việt Nam mới được cho làm con nuôi ở nước ngoài theo Luật Nuôi con nuôi 2010.
Việc cho nhận con nuôi là một chính sách nhân văn thể hiện tinh thần tương trợ và bảo vệ quyền trẻ em. Trong một số trường hợp đặc biệt, trẻ em Việt Nam có thể được nhận làm con nuôi ở nước ngoài. Tuy nhiên, pháp luật quy định rõ nguyên tắc chỉ cho làm con nuôi ở nước ngoài khi không thể tìm được gia đình thay thế trong nước.
1. Có được cho trẻ em Việt Nam làm con nuôi người nước ngoài không?
Trả lời vắn tắt: Chỉ được cho làm con nuôi người nước ngoài khi không thể tìm được gia đình thay thế ở trong nước.
Điều 4 Luật Nuôi con nuôi năm 2010 quy định như sau:
Điều 4. Nguyên tắc giải quyết việc nuôi con nuôi
...
3. Chỉ cho làm con nuôi người ở nước ngoài khi không thể tìm được gia đình thay thế ở trong nước.
Tình huống giả định
- Giới thiệu sự việc
Bé Nguyễn Minh Khang (6 tuổi) được nuôi dưỡng tại Trung tâm Bảo trợ trẻ em Thành phố Đà Nẵng sau khi mất cả cha lẫn mẹ và không còn người thân thích. Sau nhiều năm tìm kiếm nhưng không có cá nhân hay tổ chức trong nước đủ điều kiện nhận nuôi, Trung tâm đã gửi hồ sơ giới thiệu bé cho một gia đình người Canada mong muốn nhận con nuôi Việt Nam. -
Quá trình xử lý của cơ quan có thẩm quyền
Cơ quan có thẩm quyền tiến hành xác minh, kết luận không còn gia đình thay thế nào trong nước đáp ứng điều kiện nuôi dưỡng. Gia đình người Canada đáp ứng đầy đủ yêu cầu về nhân thân, tài chính và cam kết nuôi dưỡng lâu dài theo quy định pháp luật. -
Kết quả xử lý
Căn cứ điểm 3 Điều 4 Luật Nuôi con nuôi 2010, cơ quan có thẩm quyền ra quyết định cho phép bé Khang được làm con nuôi của gia đình người Canada. Việc giải quyết đảm bảo đúng nguyên tắc “chỉ cho làm con nuôi người ở nước ngoài khi không thể tìm được gia đình thay thế ở trong nước”, giúp trẻ có cơ hội sống và phát triển trong môi trường ổn định.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Thứ tự ưu tiên lựa chọn gia đình thay thế được quy định thế nào?
Trả lời vắn tắt: Năm nhóm ưu tiên theo thứ tự: người thân ruột thịt; công dân Việt Nam thường trú trong nước; người nước ngoài thường trú tại Việt Nam; công dân Việt Nam định cư ở nước ngoài; và người nước ngoài thường trú ở nước ngoài.
Điều 5 Luật Nuôi con nuôi năm 2010 quy định như sau:
Điều 5. Thứ tự ưu tiên lựa chọn gia đình thay thế
1. Thứ tự ưu tiên lựa chọn gia đình thay thế được thực hiện quy định sau đây:
a) Cha dượng, mẹ kế, cô, cậu, dì, chú, bác ruột của người được nhận làm con nuôi;
b) Công dân Việt Nam thường trú ở trong nước;
c) Người nước ngoài thường trú ở Việt Nam;
d) Công dân Việt Nam định cư ở nước ngoài;
đ) Người nước ngoài thường trú ở nước ngoài.
2. Trường hợp có nhiều người cùng hàng ưu tiên xin nhận một người làm con nuôi thì xem xét, giải quyết cho người có điều kiện nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục con nuôi tốt nhất.
Quy định này xác định rõ thứ tự ưu tiên khi lựa chọn gia đình thay thế cho trẻ em cần được nhận nuôi nhằm bảo đảm trẻ được nuôi dưỡng trong môi trường gần gũi nhất về huyết thống và văn hóa. Theo đó, người thân ruột thịt của trẻ được xem xét trước, tiếp theo là công dân Việt Nam trong nước, rồi đến người nước ngoài hoặc người Việt Nam ở nước ngoài. Nếu có nhiều người cùng hàng ưu tiên, cơ quan có thẩm quyền sẽ chọn người có điều kiện chăm sóc, giáo dục tốt nhất để bảo đảm lợi ích toàn diện cho trẻ.
Tình huống giả định
- Giới thiệu sự việc
Ông Trần Văn Minh (cư trú tại Thành phố Đà Nẵng) xin nhận cháu ruột 4 tuổi làm con nuôi. Cùng thời điểm, một cặp vợ chồng người Hàn Quốc đang làm việc tại Việt Nam cũng nộp hồ sơ xin nhận cháu. - Quá trình xử lý vụ việc
Cơ quan Tư pháp tiến hành xác minh điều kiện nuôi dưỡng, thu nhập, chỗ ở và nhân thân của cả hai bên. Kết quả cho thấy ông Minh có đầy đủ điều kiện về tài chính, chỗ ở ổn định đồng thời là bác ruột của cháu bé nên thuộc nhóm ưu tiên cao nhất theo quy định. -
Kết quả xử lý
Sở Tư pháp Thành phố Đà Nẵng quyết định cho phép ông Minh nhận nuôi cháu bé theo điểm a khoản 1 Điều 5 Luật Nuôi con nuôi năm 2010. Quyết định này thể hiện rõ việc áp dụng đúng thứ tự ưu tiên lựa chọn gia đình thay thế đồng thời đảm bảo quyền lợi tốt nhất cho trẻ được nuôi dưỡng trong vòng tay người thân.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Pháp luật Việt Nam luôn đặt lợi ích của trẻ em lên hàng đầu trong việc giải quyết cho, nhận con nuôi. Chỉ khi không thể tìm được gia đình thay thế trong nước thì trẻ em mới được xem xét làm con nuôi người ở nước ngoài. Đồng thời, thứ tự ưu tiên lựa chọn gia đình thay thế được quy định cụ thể nhằm bảo đảm trẻ được nuôi dưỡng trong môi trường phù hợp nhất về thể chất, tinh thần và văn hóa.
