Tội mua bán trái phép chất ma túy là hành vi bị pháp luật hình sự nghiêm cấm với chế tài nghiêm khắc nhằm răn đe và phòng ngừa tội phạm. Đây là loại tội danh được xếp vào nhóm đặc biệt nghiêm trọng với khung hình phạt có thể lên đến tù chung thân hoặc tử hình. Việc xem xét áp dụng các biện pháp ngăn chặn thay thế tạm giam, như đặt tiền bảo đảm cũng sẽ bị hạn chế chặt chẽ đối với loại tội này.
1. Mua bán trái phép chất ma túy có vi phạm pháp luật không?
Điều 251 Bộ luật Hình sự 2015 quy định cụ thể:
Điều 251. Tội mua bán trái phép chất ma túy
1. Người nào mua bán trái phép chất ma túy, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm.2. Phạm tội trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm:
a) Có tổ chức;
b) Phạm tội 02 lần trở lên;
c) Mua bán với 02 người trở lên;
d) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;
đ) Lợi dụng danh nghĩa cơ quan, tổ chức;
e) Sử dụng người dưới 16 tuổi vào việc phạm tội hoặc bán ma túy cho người dưới 16 tuổi;
g) Nhựa thuốc phiện, nhựa cần sa hoặc cao côca có khối lượng từ 500 gam đến dưới 01 kilôgam;
h) Hêrôin, côcain, Methamphetamine, Amphetamine, MDMA có khối lượng từ 05 gam đến dưới 30 gam;
i) Lá, rễ, thân, cành, hoa, quả cây cần sa hoặc lá cây côca có khối lượng từ 10 kilôgam đến dưới 25 kilôgam;
k) Quả thuốc phiện khô có khối lượng từ 50 kilôgam đến dưới 200 kilôgam;
l) Quả thuốc phiện tươi có khối lượng từ 10 kilôgam đến dưới 50 kilôgam;
m) Các chất ma túy khác ở thể rắn có khối lượng từ 20 gam đến dưới 100 gam;
n) Các chất ma túy khác ở thể lỏng có thể tích từ 100 mililít đến dưới 250 mililít;
o) Có 02 chất ma túy trở lên mà tổng số lượng của các chất đó tương đương với số lượng chất ma túy quy định tại một trong các điểm từ điểm a đến điểm n khoản này;
p) Tái phạm nguy hiểm.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 15 năm đến 20 năm:
d) Quả thuốc phiện khô có khối lượng từ 200 kilôgam đến dưới 600 kilôgam;
đ) Quả thuốc phiện tươi có khối lượng từ 50 kilôgam đến dưới 150 kilôgam;
e) Các chất ma túy khác ở thể rắn có khối lượng từ 100 gam đến dưới 300 gam;
g) Các chất ma túy khác ở thể lỏng có thể tích từ 250 mililít đến dưới 750 mililít;
h) Có 02 chất ma túy trở lên mà tổng số lượng của các chất đó tương đương với số lượng chất ma túy quy định tại một trong các điểm từ điểm a đến điểm g khoản này.
4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình:
a) Nhựa thuốc phiện, nhựa cần sa hoặc cao côca có khối lượng 05 kilôgam trở lên;
b) Hêrôin, côcain, Methamphetamine, Amphetamine, MDMA có khối lượng 100 gam trở lên;
c) Lá, rễ, thân, cành, hoa, quả cây cần sa hoặc lá cây côca có khối lượng 75 kilôgam trở lên;
d) Quả thuốc phiện khô có khối lượng 600 kilôgam trở lên;
đ) Quả thuốc phiện tươi có khối lượng 150 kilôgam trở lên;
e) Các chất ma túy khác ở thể rắn có khối lượng 300 gam trở lên;
g) Các chất ma túy khác ở thể lỏng có thể tích 750 mililít trở lên;
h) Có 02 chất ma túy trở lên mà tổng số lượng của các chất đó tương đương với số lượng chất ma túy quy định tại một trong các điểm từ điểm a đến điểm g khoản này.
5. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.
Mọi cá nhân có hành vi mua bán trái phép chất ma túy đều bị xử lý hình sự, bất kể khối lượng ma túy là bao nhiêu. Mức phạt thấp nhất là từ 2 năm đến 7 năm tù nếu chỉ thực hiện hành vi mua bán thông thường. Trường hợp có các tình tiết tăng nặng như thực hiện nhiều lần, có tổ chức, bán cho nhiều người, dùng người dưới 16 tuổi, hoặc liên quan đến khối lượng lớn ma túy thì hình phạt có thể tăng lên từ 7 năm đến 15 năm, 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình. Ngoài hình phạt tù, người phạm tội còn có thể bị phạt tiền, cấm hành nghề hoặc bị tịch thu tài sản theo khoản 5 Điều 251. Việc xác định khối lượng và loại chất ma túy là căn cứ quan trọng để áp dụng mức hình phạt cụ thể.
Tình huống giả định
- Anh Nguyễn Việt Anh nhận lời vận chuyển ma túy
Tháng 3/2024, anh Nguyễn Việt Anh được một người lạ thuê chở 10 gói bột trắng nghi là heroin với giá 5 triệu đồng. - Anh Nguyễn Việt Anh biết rõ là heroin nhưng vẫn thực hiện
Dù biết rõ chất đang vận chuyển là heroin, anh Nguyễn Việt Anh vẫn đồng ý chở từ huyện A sang huyện B để nhận tiền công - Anh Nguyễn Việt Anh bị bắt quả tang trên đường vận chuyển
Khi đang vận chuyển, anh Nguyễn Việt Anh bị lực lượng công an bắt giữ, tang vật được thu giữ và chuyển giám định. - Anh Nguyễn Việt Anh bị xử lý theo khoản 2 Điều 251 BLHS 2015
Kết luận giám định xác định heroin có tổng khối lượng 15 gam, đủ yếu tố cấu thành tội mua bán trái phép chất ma túy với khung hình phạt từ 7–15 năm tù.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
2. Có được áp dụng biện pháp đặt tiền bảo đảm cho tội mua bán ma túy không?
Điểm c khoản 2 Điều 3 Thông tư liên tịch 17/2013/TTLT-BTP-BCA-BQP-BTC-VKSNDTC-TANDTC quy định cụ thể:
Thông tư liên tịch 17/2013/TTLT-BTP-BCA-BQP-BTC-VKSNDTC-TANDTC
Điều 3. Điều kiện áp dụng biện pháp đặt tiền để bảo đảm
...
2. Không áp dụng biện pháp đặt tiền để bảo đảm nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây:
...
c) Bị can, bị cáo phạm tội rất nghiêm trọng do cố ý xâm phạm tính mạng, sức khoẻ, nhân phẩm, danh dự của con người; phạm tội rất nghiêm trọng thuộc loại tội phạm về ma túy, tham nhũng, xâm phạm trật tự quản lý kinh tế; các tội cướp tài sản, bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản, cưỡng đoạt tài sản, cướp giật tài sản, công nhiên chiếm đoạt tài sản;
...
...
Biện pháp đặt tiền để bảo đảm không được áp dụng đối với bị can, bị cáo phạm tội rất nghiêm trọng do cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự con người; phạm tội rất nghiêm trọng về ma túy, tham nhũng, xâm phạm trật tự quản lý kinh tế; hoặc các tội chiếm đoạt tài sản như cướp, bắt cóc, cưỡng đoạt, cướp giật, công nhiên chiếm đoạt. Như vậy, đối với hành vi mua bán trái phép chất ma túy, nếu bị khởi tố về tội phạm rất nghiêm trọng trong nhóm tội về ma túy thì không được phép thay thế tạm giam bằng đặt tiền để bảo đảm
Tình huống giả định
- Anh Nguyễn Văn Tùng bị bắt tạm giam vì hành vi phạm tội ma túy
Tháng 5/2024, anh Nguyễn Văn Tùng bị khởi tố và bắt tạm giam để điều tra về hành vi mua bán trái phép chất ma túy với tang vật 10 gam heroin. - Anh Nguyễn Văn Tùng được gia đình đề nghị thay thế tạm giam bằng đặt tiền bảo đảm
Gia đình nộp đơn xin cho anh Nguyễn Văn Tùng được đặt tiền để bảo đảm vì có nơi cư trú rõ ràng và cam kết đầy đủ. - Yêu cầu đặt tiền bảo đảm của anh Nguyễn Văn Tùng bị từ chối
Cơ quan tiến hành tố tụng bác đơn với lý do hành vi thuộc tội phạm rất nghiêm trọng về ma túy, không thuộc trường hợp được thay thế tạm giam. - Anh Nguyễn Văn Tùng tiếp tục bị tạm giam theo đúng quy định pháp luật
Căn cứ điểm c khoản 2 Điều 3 Thông tư liên tịch 17/2013, anh Nguyễn Văn Tùng không đủ điều kiện được đặt tiền bảo đảm và bị tiếp tục tạm giam.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
Kết luận
Mua bán trái phép chất ma túy là tội phạm đặc biệt nghiêm trọng, ảnh hưởng lớn đến an ninh trật tự xã hội. Khi bị khởi tố với tội danh này, người phạm tội không được áp dụng biện pháp đặt tiền bảo đảm để thay thế tạm giam. Pháp luật chỉ cho phép áp dụng biện pháp này đối với tội ít nghiêm trọng, nghiêm trọng.
