Chứng thư giám định là căn cứ xác định tình trạng hàng hóa, có giá trị pháp lý với các bên khi được thỏa thuận hoặc chỉ với bên yêu cầu giám định khi không có thỏa thuận.
Chứng thư giám định là căn cứ quan trọng trong các giao dịch thương mại, giúp xác định tình trạng hàng hóa, dịch vụ và giải quyết tranh chấp một cách khách quan, minh bạch. Pháp luật quy định rõ giá trị pháp lý của chứng thư giám định đối với các bên trong hợp đồng, nhằm bảo đảm tính ràng buộc và độ tin cậy của kết quả giám định. Đồng thời, quy định cũng hướng dẫn cách xử lý khi chứng thư giám định lại có kết quả khác với ban đầu, nhằm bảo đảm công bằng và chính xác trong hoạt động thương mại.
1. Chứng thư giám định có giá trị pháp lý như thế nào đối với các bên trong hợp đồng?
Khoản 1 và khoản 2 Điều 262 Luật Thương mại 2005 quy định như sau:
Điều 262. Giá trị pháp lý của chứng thư giám định đối với các bên trong hợp đồng
1. Trong trường hợp các bên có thoả thuận về việc sử dụng chứng thư giám định của một thương nhân kinh doanh dịch vụ giám định cụ thể thì chứng thư giám định đó có giá trị pháp lý đối với tất cả các bên nếu không chứng minh được kết quả giám định không khách quan, không trung thực hoặc sai về kỹ thuật, nghiệp vụ giám định.
2. Trong trường hợp các bên không có thoả thuận về việc sử dụng chứng thư giám định của một thương nhân kinh doanh dịch vụ giám định cụ thể thì chứng thư giám định chỉ có giá trị pháp lý đối với bên yêu cầu giám định theo quy định tại Điều 261 của Luật này. Bên kia trong hợp đồng có quyền yêu cầu giám định lại.
...
Giá trị pháp lý của chứng thư giám định phụ thuộc vào việc các bên có hay không có thỏa thuận về việc sử dụng dịch vụ giám định. Nếu các bên đã thống nhất chọn một thương nhân giám định kinh doanh dịch vụ cụ thể thì chứng thư có giá trị pháp lý với cả hai bên, trừ khi có chứng cứ rõ ràng về kết quả giám định thiếu khách quan, sai lệch kỹ thuật hoặc gian dối nghiệp vụ. Ngược lại, nếu không có thỏa thuận, chứng thư chỉ có giá trị pháp lý với bên yêu cầu giám định, còn bên kia được quyền yêu cầu giám định lại. Quy định này thể hiện nguyên tắc tự do thỏa thuận nhưng phải trung thực và minh bạch trong quan hệ thương mại, góp phần hạn chế tranh chấp và tăng tính tin cậy cho chứng thư giám định.
Tình huống giả định
Hiệu lực pháp lý của chứng thư giám định trong hợp đồng thương mại
-
Thỏa thuận giám định trong hợp đồng
Tháng 3/2025, Công ty TNHH Minh Phát (trụ sở tại Thành phố Hồ Chí Minh) ký hợp đồng mua 500 tấn cà phê nhân với Công ty Cổ phần Hưng Thịnh (trụ sở tại Thành phố Đà Nẵng). Hai bên thống nhất trong hợp đồng rằng việc giám định chất lượng và độ ẩm hàng hóa sẽ do Công ty Giám định Vinacontrol thực hiện, và kết quả trong chứng thư giám định là căn cứ pháp lý cuối cùng khi xảy ra tranh chấp. -
Phát sinh tranh chấp về chất lượng hàng hóa
Đến tháng 5/2025, sau khi lô hàng được giao tại cảng Cát Lái, Vinacontrol tiến hành giám định và cấp chứng thư xác nhận có 4% lô hàng bị ẩm mốc, không đạt chuẩn xuất khẩu. Căn cứ kết quả này, Công ty Minh Phát từ chối thanh toán phần hàng lỗi. Tuy nhiên, Công ty Hưng Thịnh phản đối, cho rằng hàng hóa đạt chất lượng và đề nghị giám định lại. -
Xử lý và quyết định của cơ quan có thẩm quyền
Tháng 6/2025, vụ việc được đưa ra Tòa án nhân dân khu vực TP. Hồ Chí Minh. Sau khi xem xét hợp đồng và chứng thư, Tòa xác định hai bên đã có thỏa thuận rõ ràng về việc lựa chọn thương nhân giám định cụ thể. Theo khoản 1 Điều 262 Luật Thương mại 2005, chứng thư giám định của Vinacontrol có giá trị pháp lý đối với cả hai bên. Công ty Hưng Thịnh buộc phải chấp nhận kết quả giám định và chịu trách nhiệm về phần hàng không đạt chuẩn.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Khi chứng thư giám định có kết quả khác với chứng thư giám định ban đầu thì xử lý như thế nào?
Khoản 3 Điều 262 Luật Thương mại 2005 quy định như sau:
Điều 262. Giá trị pháp lý của chứng thư giám định đối với các bên trong hợp đồng
...
3. Khi chứng thư giám định lại có kết quả khác với chứng thư giám định ban đầu thì xử lý như sau:
a) Trường hợp thương nhân kinh doanh dịch vụ giám định cấp chứng thư giám định ban đầu thừa nhận kết quả của chứng thư giám định lại thì kết quả của chứng thư giám định lại có giá trị pháp lý với tất cả các bên;
b) Trường hợp thương nhân kinh doanh dịch vụ giám định cấp chứng thư giám định ban đầu không thừa nhận kết quả của chứng thư giám định lại thì các bên thoả thuận lựa chọn một thương nhân kinh doanh dịch vụ giám định khác giám định lại lần thứ hai. Kết quả giám định lại lần thứ hai có giá trị pháp lý với tất cả các bên.
Trên thực tế, có nhiều trường hợp các kết quả giám định khác nhau dẫn đến mâu thuẫn về quyền và nghĩa vụ của các bên trong hợp đồng. Nếu tổ chức giám định ban đầu thừa nhận kết quả giám định lại, thì chứng thư giám định lại có giá trị pháp lý ràng buộc đối với tất cả các bên. Trường hợp tổ chức giám định ban đầu không thừa nhận, các bên sẽ phải thống nhất lựa chọn một thương nhân kinh doanh dịch vụ giám định khác để thực hiện giám định lần thứ hai, và kết quả của lần này sẽ là căn cứ pháp lý cuối cùng. Việc cho phép giám định lại giúp bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên trong hợp đồng, củng cố niềm tin vào hệ thống dịch vụ giám định thương mại vốn là công cụ quan trọng hỗ trợ việc giải quyết tranh chấp và thi hành nghĩa vụ hợp đồng.
Tình huống giả định
Xử lý khi có kết quả giám định lại khác với giám định ban đầu
-
Giám định ban đầu và phát sinh mâu thuẫn
Tháng 4/2025, Công ty Cổ phần Hòa Bình (trụ sở tại Thành phố Hải Phòng) nhập khẩu 2.000 tấn thép cuộn từ Công ty TNHH Kim Long (TP. Hồ Chí Minh). Khi hàng cập cảng Lạch Huyện, bên mua yêu cầu Công ty Giám định Thịnh Phát thực hiện giám định chất lượng và trọng lượng. Kết quả cho thấy lô hàng bị thiếu 10 tấn và một phần thép không đạt chuẩn độ bền theo hợp đồng. -
Giám định lại và xử lý kết quả khác biệt
Công ty Kim Long không đồng ý với kết quả này và yêu cầu giám định lại. Tháng 5/2025, Công ty Giám định Thành Đạt tiến hành kiểm tra độc lập và kết luận hàng hóa chỉ bị thiếu 2 tấn, các chỉ số kỹ thuật đều đạt chuẩn. Tuy nhiên, Công ty Giám định Thịnh Phát không thừa nhận sai sót, dẫn đến tranh chấp giữa hai bên. -
Giám định lần hai và quyết định cuối cùng
Đến tháng 6/2025, hai bên thống nhất chọn Công ty Giám định Trường Thịnh để tiến hành giám định lại lần thứ hai. Kết quả cho thấy hàng hóa chỉ thiếu 2,3 tấn, nằm trong sai số cho phép. Theo điểm b khoản 3 Điều 262 Luật Thương mại 2005, kết quả giám định lần hai của Công ty Giám định Trường Thịnh có giá trị pháp lý đối với tất cả các bên. Tòa án nhân dân khu vực Hải Phòng công nhận kết quả này làm căn cứ giải quyết tranh chấp.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Chứng thư giám định là căn cứ xác định tình trạng hàng hóa, dịch vụ và giải quyết tranh chấp thương mại một cách khách quan, minh bạch. Khi các bên có thỏa thuận lựa chọn thương nhân giám định cụ thể, chứng thư giám định có giá trị pháp lý với tất cả các bên, trừ khi chứng minh được sai sót hoặc không trung thực. Nếu kết quả giám định lại khác với ban đầu, chứng thư giám định lại chỉ có hiệu lực khi được tổ chức giám định đầu tiên thừa nhận kết quả; nếu không, các bên phải chọn đơn vị giám định mới và kết quả giám định lần hai sẽ có giá trị pháp lý cuối cùng.
