Người giám hộ có thể là cá nhân hoặc pháp nhân, nếu đáp ứng đủ điều kiện về năng lực, đạo đức và không thuộc các trường hợp bị cấm theo luật.
Theo pháp luật về dân sự, giám hộ là cơ chế đặc biệt nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của những người không đủ khả năng tự bảo vệ. Để bảo đảm tính minh bạch, pháp luật đã xác định rõ ai có thể trở thành người giám hộ. Đồng thời, cũng đặt ra những điều kiện cụ thể đối với cá nhân để bảo đảm sự an toàn và khách quan trong việc thực hiện trách nhiệm này.
1. Chủ thể nào có thể trở thành người giám hộ?
Khoản 1 Điều 48 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định như sau:
Điều 48. Người giám hộ
1. Cá nhân, pháp nhân có đủ điều kiện quy định tại Bộ luật này được làm người giám hộ.
...
Trong quan hệ dân sự, giám hộ không chỉ là trách nhiệm cá nhân mà còn có thể do pháp nhân thực hiện. Pháp luật quy định rõ, bất kỳ ai đáp ứng điều kiện thì đều có thể được chỉ định làm giám hộ để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người chưa thành niên, người mất hoặc hạn chế năng lực hành vi dân sự. Đây là cơ chế nhằm mở rộng khả năng lựa chọn, giúp việc giám hộ được thực hiện đầy đủ và hiệu quả.
Tình huống giả định
-
Đề nghị giám hộ
Ngày 05/5/2025, bà Trần Thị Hoa (trú tại tỉnh Ninh Bình) được Ủy ban nhân dân phường mời làm việc và đề nghị đứng ra giám hộ cho cháu Nguyễn Văn Nam, bé trai 10 tuổi vừa mồ côi cả cha lẫn mẹ sau một vụ tai nạn. -
Xem xét điều kiện
Trong những ngày tiếp theo, cơ quan chức năng tiến hành xác minh và kết luận bà Hoa có đủ năng lực hành vi dân sự, tư cách đạo đức tốt và điều kiện kinh tế ổn định để nuôi dưỡng, bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho cháu Nam. -
Quyết định chỉ định
Ngày 15/5/2025, UBND phường ban hành quyết định công nhận bà Hoa là người giám hộ hợp pháp. Kể từ đó, bà Hoa được quyền thay mặt cháu Nam tham gia các giao dịch dân sự, đồng thời có trách nhiệm chăm sóc và quản lý tài sản thừa kế của cháu.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Điều kiện của cá nhân làm người giám hộ là gì?
Điều 49 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định như sau:
Điều 49. Điều kiện của cá nhân làm người giám hộ
Cá nhân có đủ các điều kiện sau đây có thể làm người giám hộ:
1. Có năng lực hành vi dân sự đầy đủ.
2. Có tư cách đạo đức tốt và các điều kiện cần thiết để thực hiện quyền, nghĩa vụ của người giám hộ.
3. Không phải là người đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc người bị kết án nhưng chưa được xoá án tích về một trong các tội cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tài sản của người khác.
4. Không phải là người bị Tòa án tuyên bố hạn chế quyền đối với con chưa thành niên.
Người giám hộ phải hội tụ đầy đủ các tiêu chuẩn cả về pháp lý lẫn đạo đức để đảm bảo sự an toàn cho người được giám hộ. Quy định này nhằm ngăn chặn việc giao quyền giám hộ cho những người không đủ uy tín hoặc có nguy cơ gây hại. Đồng thời, nó cũng đảm bảo người giám hộ có khả năng thực hiện tốt nhiệm vụ chăm sóc, quản lý tài sản và bảo vệ quyền lợi của người được giám hộ.
Tình huống giả định
-
Yêu cầu giám hộ
Ngày 01/6/2025, ông Nguyễn Văn Bình (trú tại tỉnh Hưng Yên) gửi đơn đến Tòa án nhân dân tỉnh, xin được làm giám hộ cho cháu gái 12 tuổi vừa mất cha mẹ trong một vụ tai nạn giao thông. -
Thẩm tra điều kiện
Tòa án phối hợp cùng chính quyền địa phương tiến hành xác minh và kết luận ông Bình có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, nhân thân tốt, chưa từng vi phạm pháp luật và có nghề nghiệp ổn định để bảo đảm việc nuôi dưỡng, chăm sóc cháu. -
Công nhận giám hộ
Ngày 20/6/2025, Tòa án ra quyết định chính thức công nhận ông Bình là người giám hộ hợp pháp. Từ đó, ông có trách nhiệm trực tiếp chăm sóc, giáo dục cháu gái và đại diện bảo vệ quyền lợi của cháu trong các quan hệ dân sự, đặc biệt liên quan đến tài sản thừa kế cha mẹ để lại.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
3. Kết luận
Như vậy, chủ thể có thể làm người giám hộ bao gồm cả cá nhân và pháp nhân, miễn là đáp ứng các tiêu chuẩn được đặt ra. Đối với cá nhân, các điều kiện về năng lực hành vi, đạo đức và pháp lý là yếu tố bắt buộc. Điều này giúp đảm bảo vai trò giám hộ được thực hiện một cách công bằng, đúng trách nhiệm và vì lợi ích tốt nhất của người được giám hộ.
