Trong đời sống hôn nhân, việc bảo vệ sức khỏe cho nhau là trách nhiệm quan trọng giữa vợ và chồng. Pháp luật quy định rõ ràng nghĩa vụ của người nhiễm HIV trong việc thông báo tình trạng bệnh cho vợ hoặc chồng. Nếu người chồng không thực hiện nghĩa vụ này và còn cố tình lây truyền HIV, hành vi đó có thể dẫn đến truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật Hình sự.
1. Chồng có cần thông báo cho vợ khi bị nhiễm HIV không?
Điểm b khoản 2 Điều 4 Luật Phòng, chống HIV/AIDS 2006, sửa đổi bổ sung 2020 quy định như sau:
Luật Phòng, chống HIV/AIDS 2006
Điều 4. Quyền và nghĩa vụ của người nhiễm HIV
...
2. Người nhiễm HIV có các nghĩa vụ sau đây:
...
b) Thông báo kết quả xét nghiệm HIV dương tính của mình cho vợ, chồng hoặc cho người chuẩn bị kết hôn với mình biết;
...
Pháp luật Việt Nam quy định rõ rằng không phải ai cũng cần được thông báo về tình trạng nhiễm HIV. Nghĩa vụ thông báo chỉ áp dụng trong mối quan hệ hôn nhân hoặc những trường hợp chuẩn bị kết hôn, hoặc đang chung sống như vợ chồng. Điều này nhằm bảo đảm quyền được biết của người bạn đời, để họ có cơ sở bảo vệ sức khỏe và quyết định về đời sống chung. Nếu người chồng giấu giếm tình trạng bệnh và vẫn duy trì quan hệ vợ chồng bình thường, hành vi đó bị xem là vi phạm nghĩa vụ thông báo theo quy định pháp luật.
Tình huống giả định
-
Anh Nam phát hiện nhiễm HIV
Anh Trần Văn Nam (35 tuổi, trú tại phường Tân Sơn Nhất, TP. Hồ Chí Minh) đi khám sức khỏe định kỳ và được bác sĩ kết luận dương tính với HIV. Sau khi nhận kết quả, anh Nam rơi vào trạng thái lo lắng, nhưng đồng thời ý thức được nghĩa vụ phải thông báo tình trạng bệnh cho vợ theo quy định pháp luật. -
Anh Nam thông báo cho vợ
Ngay trong ngày, anh Nam đã chủ động chia sẻ kết quả xét nghiệm với vợ là chị Nguyễn Thị Lan. Ban đầu chị Lan sốc và buồn bã, nhưng nhờ được tư vấn y tế, chị hiểu rằng việc biết sớm tình trạng bệnh giúp cả hai có biện pháp bảo vệ sức khỏe, điều trị và duy trì đời sống chung an toàn hơn. -
Cơ quan y tế hỗ trợ
Sau khi tiếp nhận trường hợp, Trung tâm Y tế quận Tân Bình đã tổ chức tư vấn, cấp phát thuốc kháng vi rút (ARV) và hướng dẫn cả hai vợ chồng biện pháp phòng ngừa lây truyền. Việc anh Nam thông báo kịp thời được đánh giá là tuân thủ đúng quy định của Luật Phòng, chống HIV/AIDS, bảo vệ quyền lợi của người vợ và góp phần phòng ngừa lây nhiễm trong cộng đồng.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Nếu không thông báo và cố tình lây nhiễm HIV cho vợ thì có bị truy cứu trách nhiệm hình sự không?
Điều 148 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) quy định như sau:
Điều 148. Tội lây truyền HIV cho người khác
1. Người nào biết mình bị nhiễm HIV mà cố ý lây truyền HIV cho người khác, trừ trường hợp nạn nhân đã biết về tình trạng nhiễm HIV của người bị HIV và tự nguyện quan hệ tình dục, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 03 năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 07 năm:
a) Đối với 02 người trở lên;
b) Đối với người dưới 18 tuổi;
c) Đối với phụ nữ mà biết là có thai;
d) Đối với thầy thuốc hoặc nhân viên y tế trực tiếp chữa bệnh cho mình;
đ) Đối với người thi hành công vụ hoặc vì lý do công vụ của nạn nhân.
Việc người chồng biết rõ mình đã nhiễm HIV nhưng không thông báo cho vợ, đồng thời vẫn quan hệ tình dục bình thường, được xem là hành vi cố ý lây truyền HIV. Theo Điều 148 Bộ luật Hình sự 2015, hành vi này đủ yếu tố cấu thành Tội lây truyền HIV cho người khác, với khung hình phạt từ 01 năm đến 03 năm tù.
Trong trường hợp người chồng không chỉ lây cho vợ mà còn lây thêm cho người khác, hành vi này sẽ bị xem là phạm tội đối với “từ 02 người trở lên” - tình tiết tăng nặng được quy định tại khoản 2 Điều 148 BLHS. Khi đó, người phạm tội có thể phải chịu mức án từ 03 năm đến 07 năm tù.
Tình huống giả định
- Người chồng giấu bệnh và lây HIV cho vợ
Ông Trần Văn Khải (42 tuổi), cư trú tại phường Tân Sơn Hoà, TP. Hồ Chí Minh, được chẩn đoán nhiễm HIV từ năm 2022. Tuy nhiên, ông Khải không thông báo cho vợ là bà Nguyễn Thị Mai (39 tuổi) về tình trạng sức khỏe của mình. Hai người vẫn sinh hoạt vợ chồng bình thường như trước. - Vợ phát hiện bị lây bệnh
Đến đầu năm 2025, bà Mai thường xuyên bị ốm, sút cân nhanh nên đi khám và làm xét nghiệm. Kết quả cho thấy bà cũng đã bị nhiễm HIV. Khi đối chất, bà Mai mới biết chồng mình đã phát hiện bệnh từ lâu nhưng giấu giếm không nói, đồng thời còn có quan hệ ngoài luồng với một phụ nữ khác. -
Người chồng bị khởi tố hình sự
Sau khi sự việc bị tố cáo, cơ quan công an vào cuộc xác minh. Kết quả điều tra khẳng định ông Khải biết rõ tình trạng bệnh nhưng cố tình giấu và lây truyền cho vợ. Hành vi này đủ yếu tố cấu thành Tội lây truyền HIV cho người khác theo Điều 148 Bộ luật Hình sự 2015. Do phạm tội đối với từ 02 người trở lên (vợ và người phụ nữ khác), ông Khải bị khởi tố và có thể phải đối diện mức án từ 03 đến 07 năm tù.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Trong quan hệ hôn nhân, nghĩa vụ trung thực và bảo vệ sức khỏe cho người bạn đời là trách nhiệm pháp lý và đạo đức. Người chồng khi bị nhiễm HIV có nghĩa vụ phải thông báo cho vợ mình biết theo Luật Phòng, chống HIV/AIDS. Nếu cố tình giấu giếm và làm lây bệnh cho vợ hoặc người khác, hành vi này không chỉ vi phạm pháp luật mà còn có thể bị xử lý hình sự theo Điều 148 Bộ luật Hình sự với mức án lên đến 07 năm tù.
