Chỉ dẫn địa lý là một trong những công cụ quan trọng để xác lập quyền sở hữu trí tuệ đối với các sản phẩm mang yếu tố vùng miền, giúp tăng giá trị thương mại và bảo vệ uy tín của hàng hóa. Không chỉ sản phẩm trong nước, nhiều tổ chức nước ngoài cũng mong muốn bảo hộ chỉ dẫn địa lý của mình tại Việt Nam để mở rộng thị trường. Pháp luật Việt Nam quy định ra sao về việc bảo hộ chỉ dẫn địa lý nước ngoài và có những giới hạn nào cần lưu ý?
1. Chỉ dẫn địa lý nước ngoài có thể được bảo hộ tại Việt Nam không?
Theo quy định tại Điều 79 Luật Sở hữu trí tuệ 2005, được sửa đổi bởi khoản 24 Điều 1 Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi 2022, chỉ dẫn địa lý được bảo hộ nếu đáp ứng các điều kiện sau:
Điều 79. Điều kiện chung đối với chỉ dẫn địa lý được bảo hộ
1. Chỉ dẫn địa lý được bảo hộ nếu đáp ứng các điều kiện sau đây:
a) Sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý có nguồn gốc địa lý từ khu vực, địa phương, vùng lãnh thổ hoặc quốc gia tương ứng với chỉ dẫn địa lý;
b) Sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý có danh tiếng, chất lượng hoặc đặc tính chủ yếu do điều kiện địa lý của khu vực, địa phương, vùng lãnh thổ hoặc quốc gia tương ứng với chỉ dẫn địa lý đó quyết định.
2. Chỉ dẫn địa lý đồng âm đáp ứng điều kiện quy định tại khoản 1 Điều này được bảo hộ nếu chỉ dẫn địa lý đó được sử dụng trên thực tế theo cách thức không gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng về nguồn gốc địa lý của sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý và bảo đảm nguyên tắc đối xử công bằng giữa các tổ chức, cá nhân sản xuất sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý đó.
Luật Việt Nam không phân biệt chỉ dẫn địa lý trong nước hay nước ngoài. Miễn là sản phẩm gắn với chỉ dẫn có mối liên hệ thực tế với vùng địa lý tương ứng và có danh tiếng, chất lượng hoặc đặc tính do điều kiện tự nhiên tại đó quyết định, thì có thể được bảo hộ. Tuy nhiên, chỉ khi chỉ dẫn địa lý đó vẫn còn được bảo hộ hợp pháp tại quốc gia nơi nó được đăng ký thì mới được chấp nhận bảo hộ tại Việt Nam.
Ví dụ thực tế:
Chỉ dẫn địa lý “Napa Valley” của Mỹ chính thức được bảo hộ tại Việt Nam cho sản phẩm rượu vang
Ngày 29/8/2023, Cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam đã cấp Giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý “Napa Valley” cho sản phẩm rượu vang có xuất xứ từ Hoa Kỳ. Đây là chỉ dẫn địa lý nổi tiếng toàn cầu, gắn với vùng Napa Valley thuộc bang California – nơi có điều kiện tự nhiên đặc biệt và truyền thống lâu đời trong sản xuất rượu vang chất lượng cao.
Việc bảo hộ “Napa Valley” tại Việt Nam là kết quả của quá trình nỗ lực từ phía Hội đồng rượu vang Napa Valley, với sự hỗ trợ kỹ thuật từ Dự án Hệ thống chỉ dẫn địa lý ASEAN-Australia-New Zealand. Cơ quan chức năng Việt Nam đã thẩm định kỹ hồ sơ và kết luận sản phẩm đáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn về danh tiếng, chất lượng và đặc tính gắn với vùng địa lý cụ thể.
Bảo hộ thành công chỉ dẫn địa lý “Napa Valley” không chỉ giúp bảo vệ tên gọi sản phẩm rượu vang Mỹ tại thị trường Việt Nam mà còn là minh chứng cho cam kết của Việt Nam trong việc thực thi nghiêm túc quyền sở hữu trí tuệ quốc tế theo các điều ước đã ký kết.
Nguồn: Cục Sở Hữu Trí Tuệ
2. Những trường hợp nào không được đăng ký bảo hộ chỉ dẫn địa lý?
Căn cứ Điều 80 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (được sửa đổi bởi điểm a, điểm b khoản 4 Điều 2 Luật Kinh doanh bảo hiểm, Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi 2019) quy định về đối tượng không được bảo hộ với danh nghĩa chỉ dẫn địa lý như sau:
Điều 80. Đối tượng không được bảo hộ với danh nghĩa chỉ dẫn địa lýCác đối tượng sau đây không được bảo hộ với danh nghĩa chỉ dẫn địa lý:
1. Tên gọi, chỉ dẫn đã trở thành tên gọi chung của hàng hoá ở Việt Nam;
2. Chỉ dẫn địa lý của nước ngoài mà tại nước đó chỉ dẫn địa lý không được bảo hộ, đã bị chấm dứt bảo hộ hoặc không còn được sử dụng;
3. Chỉ dẫn địa lý trùng hoặc tương tự với một nhãn hiệu đang được bảo hộ, nếu việc sử dụng chỉ dẫn địa lý đó được thực hiện thì sẽ gây nhầm lẫn về nguồn gốc của sản phẩm;
4. Chỉ dẫn địa lý gây hiểu sai lệch cho người tiêu dùng về nguồn gốc địa lý thực của sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý đó.
Pháp luật Việt Nam đặt ra các giới hạn rõ ràng để bảo vệ người tiêu dùng và đảm bảo minh bạch thương mại. Việc sử dụng một tên gọi đã trở thành tên gọi chung như “nước mắm Phú Quốc” nhưng không gắn liền với quy trình truyền thống, hay trùng với một nhãn hiệu đang được bảo hộ như “Dalat Milk” có thể dẫn đến hiểu nhầm, vì vậy bị loại khỏi danh mục được đăng ký chỉ dẫn địa lý.
Tình huống giả định:
Tòa bác đơn đăng ký bảo hộ chỉ dẫn địa lý “Kona” do không còn hiệu lực tại nước xuất xứ
Tháng 7/2025, Công ty TNHH Xuất nhập khẩu Rovina (TP.HCM) nộp đơn đăng ký bảo hộ chỉ dẫn địa lý “Kona” cho sản phẩm cà phê nhập khẩu từ vùng Kona, bang Hawaii (Hoa Kỳ). Tuy nhiên, Cục Sở hữu trí tuệ từ chối đơn đăng ký với lý do “Kona” hiện không còn được bảo hộ là chỉ dẫn địa lý tại Mỹ – do tranh chấp thương mại và việc sử dụng phổ biến không kiểm soát tại nước sở tại.
Không đồng tình, Rovina khởi kiện Cục ra Tòa án nhân dân TP.HCM yêu cầu hủy quyết định từ chối. Tại phiên tòa, đại diện Cục viện dẫn khoản 2 Điều 80 Luật Sở hữu trí tuệ, quy định rằng chỉ dẫn địa lý nước ngoài sẽ không được bảo hộ ở Việt Nam nếu tại nước xuất xứ, tên gọi đó đã bị chấm dứt hoặc không còn được bảo hộ. Tòa án bác đơn kiện và giữ nguyên quyết định của Cục.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
3. Đơn đăng ký chỉ dẫn địa lý cần có những tài liệu gì?
Theo Điều 106 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (được bổ sung bởi khoản 35 Điều 1 Luật Sở hữu trí tuệ sửa đổi 2022):
Điều 106. Yêu cầu đối với đơn đăng ký chỉ dẫn địa lý
1. Tài liệu, mẫu vật, thông tin xác định chỉ dẫn địa lý cần bảo hộ trong đơn đăng ký chỉ dẫn địa lý bao gồm:
a) Tên gọi, dấu hiệu là chỉ dẫn địa lý;
b) Sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý;
c) Bản mô tả tính chất, chất lượng đặc thù, danh tiếng của sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý và các yếu tố đặc trưng của điều kiện tự nhiên tạo nên tính chất, chất lượng đặc thù, danh tiếng của sản phẩm đó (sau đây gọi là bản mô tả tính chất đặc thù);
d) Bản đồ khu vực địa lý tương ứng với chỉ dẫn địa lý;
đ) Tài liệu chứng minh chỉ dẫn địa lý đang được bảo hộ tại nước có chỉ dẫn địa lý đó, nếu là chỉ dẫn địa lý của nước ngoài.
2. Bản mô tả tính chất đặc thù phải có các nội dung chủ yếu sau đây:
a) Mô tả loại sản phẩm tương ứng, bao gồm cả nguyên liệu thô và các đặc tính lý học, hoá học, vi sinh và cảm quan của sản phẩm;
b) Cách xác định khu vực địa lý tương ứng với chỉ dẫn địa lý;
c) Chứng cứ về loại sản phẩm có xuất xứ từ khu vực địa lý theo nghĩa tương ứng quy định tại Điều 79 của Luật này;
d) Mô tả phương pháp sản xuất, chế biến mang tính địa phương và có tính ổn định;
đ) Thông tin về mối quan hệ giữa tính chất, chất lượng đặc thù hoặc danh tiếng của sản phẩm với điều kiện địa lý theo quy định tại Điều 79 của Luật này;
e) Thông tin về cơ chế tự kiểm tra các tính chất, chất lượng đặc thù của sản phẩm.
Hồ sơ đăng ký chỉ dẫn địa lý khá phức tạp, đặc biệt là đối với chỉ dẫn đến từ nước ngoài. Ngoài thông tin mô tả chi tiết sản phẩm, doanh nghiệp hoặc tổ chức nộp đơn cần cung cấp bản đồ xác định rõ vùng địa lý liên quan, mô tả phương pháp sản xuất truyền thống và đặc điểm chất lượng do điều kiện địa lý tạo ra. Nếu là chỉ dẫn địa lý nước ngoài, hồ sơ còn cần bản sao công nhận tại nước sở tại để đảm bảo hợp lệ.
Tình huống giả định:
Tòa bác đơn kiện vì hồ sơ đăng ký chỉ dẫn địa lý thiếu tài liệu bắt buộc theo quy định
Tháng 10/2025, Công ty TNHH Thương mại nông sản Mộc Lộc (Lâm Đồng) nộp đơn đăng ký chỉ dẫn địa lý “Đạ Sar” cho cà phê đặc sản vùng cao. Tuy nhiên, Cục Sở hữu trí tuệ từ chối đơn, do thiếu các tài liệu bắt buộc như: bản mô tả tính chất đặc thù, bản đồ khu vực địa lý, và cơ chế tự kiểm tra chất lượng theo quy định tại Điều 106.
Không đồng ý, công ty khởi kiện Cục ra Tòa án nhân dân TP. Hà Nội. Tại phiên tòa, Cục viện dẫn quy định pháp luật, chỉ rõ đơn không đáp ứng đủ điều kiện về nội dung mô tả sản phẩm, quy trình sản xuất, yếu tố địa lý đặc trưng... Sau khi xem xét, Tòa tuyên bác đơn kiện, giữ nguyên quyết định từ chối và khuyến nghị doanh nghiệp hoàn thiện hồ sơ để nộp lại.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
4. Kết luận
Chỉ dẫn địa lý nước ngoài hoàn toàn có thể được đăng ký và bảo hộ tại Việt Nam nếu đáp ứng các điều kiện theo quy định của Luật Sở hữu trí tuệ. Tuy nhiên, cũng có những trường hợp bị loại trừ như gây nhầm lẫn với nhãn hiệu, không còn được sử dụng ở nước sở tại hoặc đã trở thành cách gọi phổ biến. Đơn đăng ký cần chuẩn bị đầy đủ, chi tiết và đúng quy định để đảm bảo hiệu lực bảo hộ.
