Không ít trường hợp cha mẹ sinh con nhưng chưa kịp làm thủ tục nhập hộ khẩu do công việc bận rộn hoặc chưa nắm rõ quy định pháp luật. Việc chậm trễ trong đăng ký cư trú cho con không chỉ ảnh hưởng đến quyền lợi của trẻ mà còn có thể dẫn đến xử phạt hành chính theo quy định hiện hành.
1. Chậm làm hộ khẩu cho con có bị phạt không?
Căn cứ theo khoản 6 Điều 19 Luật Cư trú 2020 quy định
Điều 19. Nơi cư trú của người không có nơi thường trú, nơi tạm trú
…
6. Trường hợp có thay đổi thông tin về cư trú thì công dân phải khai báo lại với cơ quan đăng ký cư trú để rà soát, điều chỉnh thông tin của công dân trong Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, Cơ sở dữ liệu về cư trú; khi đủ điều kiện theo quy định của Luật này thì phải làm thủ tục đăng ký thường trú, đăng ký tạm trú.
...
Bên cạnh đó, theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 9 Nghị định 144/2021/NĐ-CP quy định về vi phạm quy định về đăng ký và quản lý cư trú
Điều 9. Vi phạm quy định về đăng ký và quản lý cư trú
1. Phạt tiền từ 500.000 đồng đến 1.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:
a) Không thực hiện đúng quy định về đăng ký thường trú, đăng ký tạm trú, xóa đăng ký thường trú, xóa đăng ký tạm trú, tách hộ hoặc điều chỉnh thông tin về cư trú trong Cơ sở dữ liệu về cư trú;
...
Theo Luật Cư trú 2020, mọi cá nhân, bao gồm cả trẻ em, đều phải được đăng ký cư trú đúng quy định. Việc nhập hộ khẩu cho con thực chất là hình thức đăng ký thường trú của trẻ tại nơi cư trú của cha hoặc mẹ. Khi con sinh ra, nếu cha mẹ đã có chỗ ở hợp pháp và thỏa mãn điều kiện thì cần nhanh chóng làm thủ tục đăng ký cư trú cho con. Nếu chậm trễ mà không có lý do chính đáng thì được xem là vi phạm hành chính về cư trú. Trong trường hợp đã có đầy đủ điều kiện nhưng vẫn để kéo dài thời gian mà không đăng ký, người vi phạm sẽ bị xử phạt theo khoản 1 Điều 9 Nghị định 144/2021/NĐ-CP.
Tình huống giả định
Cha mẹ bị phạt vì để con sống 2 năm không có hộ khẩu
Anh Trần Minh Tùng (trú tại phường 25, quận Bình Thạnh, TP.HCM) và vợ là chị Nguyễn Thanh Lan sinh con gái đầu lòng vào tháng 8/2021. Lúc mới sinh, cả hai đều tập trung cho công việc, cuộc sống còn bấp bênh nên chưa kịp làm thủ tục nhập hộ khẩu cho con. Trong hai năm tiếp theo, bé sống cùng cha mẹ tại chung cư thuộc địa phương nhưng không được đăng ký thường trú, dù gia đình đã có chỗ ở hợp pháp và đáp ứng đủ điều kiện theo Luật Cư trú 2020.
Tháng 11/2023, khi con gái chuẩn bị vào mẫu giáo, nhà trường yêu cầu cung cấp giấy tờ hộ khẩu để hoàn thiện hồ sơ nhập học. Lúc này anh Tùng mới đến Công an phường xin nhập hộ khẩu cho con. Qua rà soát, cán bộ cư trú phát hiện bé đã cư trú tại địa phương gần hai năm nhưng chưa được đăng ký hộ khẩu thường trú dù đã đủ điều kiện. Việc chậm trễ này bị xem là vi phạm quy định về đăng ký cư trú.
Sau khi lập biên bản và xem xét tình tiết, Công an phường đã ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với anh Tùng với số tiền 750.000 đồng, theo khoản 1 Điều 9 Nghị định 144/2021/NĐ-CP. Sau đó, gia đình mới hoàn tất được thủ tục nhập hộ khẩu cho con và bổ sung hồ sơ cho trường học.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
2. Nhập hộ khẩu cho con cần chuẩn bị giấy tờ gì?
Theo khoản 2 Điều 21 Luật Cư trú 2020 quy định về hồ sơ đăng ký thường trú
Điều 21. Hồ sơ đăng ký thường trú
...
2. Hồ sơ đăng ký thường trú đối với người quy định tại khoản 2 Điều 20 của Luật này bao gồm:a) Tờ khai thay đổi thông tin cư trú, trong đó ghi rõ ý kiến đồng ý cho đăng ký thường trú của chủ hộ, chủ sở hữu chỗ ở hợp pháp hoặc người được ủy quyền, trừ trường hợp đã có ý kiến đồng ý bằng văn bản;
b) Giấy tờ, tài liệu chứng minh quan hệ nhân thân với chủ hộ, thành viên hộ gia đình, trừ trường hợp đã có thông tin thể hiện quan hệ này trong Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, Cơ sở dữ liệu về cư trú;
c) Giấy tờ, tài liệu chứng minh các điều kiện khác quy định tại điểm b, điểm c khoản 2 Điều 20 của Luật này.
...
Hồ sơ đăng ký thường trú cho con được pháp luật quy định khá cụ thể. Nếu cha mẹ là chủ hộ hoặc chủ sở hữu chỗ ở hợp pháp thì chỉ cần ghi rõ ý kiến đồng ý trong tờ khai. Trường hợp cha mẹ sống nhờ hoặc thuê nhà người khác thì phải có văn bản đồng ý của chủ hộ.
Các giấy tờ chứng minh quan hệ nhân thân thường là giấy khai sinh của trẻ. Tuy nhiên, nếu hệ thống dữ liệu quốc gia đã có đủ thông tin về quan hệ cha mẹ – con thì có thể không cần nộp lại giấy tờ này. Ngoài ra, nếu nơi đăng ký không thuộc nhà của chính cha mẹ mà là nhà ông bà hoặc người thân thì phải có giấy tờ chứng minh quyền cư trú tại địa chỉ đó.
Tình huống giả định
Gia đình không được chấp nhận hồ sơ vì thiếu giấy xác nhận chủ hộ
Vợ chồng chị Phạm Hồng Nhung (trú tại phường Khương Trung, quận Thanh Xuân, Hà Nội) sinh con trai đầu lòng vào cuối năm 2022. Do chưa có nhà riêng nên vợ chồng chị ở chung với bố mẹ chồng trong căn nhà thuộc sở hữu riêng của ông bà. Đến giữa năm 2024, chị Nhung mang hồ sơ đến Công an phường để làm thủ tục nhập hộ khẩu cho con tại địa chỉ trên.
Hồ sơ chị nộp gồm: tờ khai thay đổi thông tin cư trú, giấy khai sinh bản chính của con, giấy chứng minh quan hệ cha mẹ con và giấy chứng minh nhân dân. Tuy nhiên, sau khi kiểm tra, cán bộ cư trú yêu cầu bổ sung giấy xác nhận đồng ý của chủ hộ - tức bố mẹ chồng chị - cho phép đăng ký thường trú tại địa chỉ đó. Vì cho rằng đã sống chung và có quan hệ thân tộc nên chị chỉ ghi lời đồng ý miệng của ông bà trong tờ khai, mà không có văn bản xác nhận kèm theo.
Do không có đủ giấy tờ hợp lệ, hồ sơ bị trả lại. Cán bộ hướng dẫn chị cần về xin giấy xác nhận có chữ ký của chủ sở hữu nơi cư trú, kèm bản sao sổ đỏ hoặc giấy tờ chứng minh quyền sở hữu để hoàn thiện hồ sơ. Sau khi bổ sung đầy đủ, chị mới được tiếp nhận và giải quyết việc đăng ký hộ khẩu cho con.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
3. Kết luận
Nhập hộ khẩu cho con là nghĩa vụ của cha mẹ nhằm đảm bảo quyền cư trú hợp pháp cho trẻ. Nếu cha mẹ chậm trễ làm thủ tục dù đã đủ điều kiện thì có thể bị phạt từ 500.000 đồng đến 1.000.000 đồng. Khi tiến hành thủ tục, cần chuẩn bị đầy đủ giấy tờ gồm tờ khai cư trú, giấy khai sinh và các xác nhận liên quan đến nơi cư trú. Việc nắm rõ quy định sẽ giúp cha mẹ tránh những rắc rối pháp lý và bảo vệ quyền lợi cư trú hợp pháp cho con.
