Trong những ngày đầu năm, việc trẻ em được nhận tiền lì xì là một nét văn hóa truyền thống quen thuộc trong nhiều gia đình Việt Nam. Tuy nhiên, sau khi nhận được, không ít bậc cha mẹ thường giữ lại số tiền này thay con. Việc cha mẹ giữ tiền lì xì của con có bị xử phạt hay không phụ thuộc vào nhiều yếu tố.
1. Tiền lì xì có thuộc tài sản riêng của con không?
Theo quy định tại khoản 1 Điều 75 Luật Hôn nhân và gia đình 2014:
Luật Hôn nhân và gia đình 2014
Điều 75. Quyền có tài sản riêng của con
1. Con có quyền có tài sản riêng. Tài sản riêng của con bao gồm tài sản được thừa kế riêng, được tặng cho riêng, thu nhập do lao động của con, hoa lợi, lợi tức phát sinh từ tài sản riêng của con và thu nhập hợp pháp khác. Tài sản được hình thành từ tài sản riêng của con cũng là tài sản riêng của con....
Theo quy định tại khoản 1 Điều 75 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, con có quyền có tài sản riêng, không phụ thuộc vào độ tuổi hay tình trạng sống cùng cha mẹ. Tài sản riêng này bao gồm những gì con được thừa kế riêng, tặng cho riêng, thu nhập do lao động, hoa lợi, lợi tức từ tài sản riêng và các thu nhập hợp pháp khác. Điều này khẳng định, pháp luật thừa nhận và bảo vệ quyền sở hữu tài sản độc lập của con cái, kể cả khi chưa thành niên.
Trong thực tế, tiền lì xì vào dịp Tết hoặc các khoản tiền được người thân, bạn bè tặng riêng cho con – mà không kèm theo điều kiện tặng cho cả gia đình – được hiểu là tài sản tặng cho riêng. Dù có thể do cha mẹ giữ hộ, nhưng nếu rõ ràng người tặng có ý chỉ tặng cho đứa trẻ, và khoản tiền này không thuộc phần chi tiêu chung của gia đình, thì nó được xem là tài sản riêng của con.
Tình huống giả định
Nguyễn Thảo Linh, 11 tuổi, sống cùng cha mẹ tại thành phố Huế. Trong dịp Tết Nguyên đán 2025, Linh được ông bà nội, ông bà ngoại và một số cô chú ruột lì xì tổng cộng gần 12 triệu đồng. Khi lì xì, mọi người đều nói rõ: “Cho riêng con Linh mua sách vở, quần áo mới” hoặc “Cho Linh tiền tiết kiệm riêng nhé.” Sau Tết, Linh gom toàn bộ số tiền lại và đưa mẹ giữ hộ để sau này mua sách học thêm. Tuy nhiên, vài tuần sau, Linh phát hiện mẹ đã sử dụng toàn bộ số tiền đó để thanh toán một khoản vay cá nhân mà không hỏi ý kiến Linh.
Khi Linh phản ứng và đòi lại số tiền, mẹ Linh cho rằng "con nít thì làm gì có tài sản riêng", và nói việc cha mẹ giữ rồi tiêu dùng tiền của con là chuyện bình thường. Sự việc được Linh kể lại cho giáo viên chủ nhiệm, sau đó được báo lên Hội đồng trẻ em cấp phường và Hội Bảo vệ quyền trẻ em tỉnh Thừa Thiên Huế.
Căn cứ theo khoản 1 Điều 75 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, tiền lì xì tặng cho riêng Linh – không kèm điều kiện chung, không thuộc tài sản gia đình – được xác định là tài sản riêng của Linh. Dù Linh chưa đủ tuổi để tự mình định đoạt hoàn toàn, nhưng cha mẹ chỉ có quyền giữ và sử dụng thay vì lợi ích của Linh, chứ không thể tự ý sử dụng cho mục đích cá nhân. Việc sử dụng sai mục đích có thể bị xem là hành vi xâm phạm quyền sở hữu tài sản của con, và nếu có tranh chấp, cơ quan bảo vệ trẻ em hoặc tòa án có thể yêu cầu hoàn trả tài sản cho Linh hoặc buộc cha mẹ bồi thường.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo).
2. Cha mẹ có quyền quản lý, định đoạt đối với khoản tiền lì xì của con không?
Theo quy định tại Điều 76, Điều 77 Luật Hôn nhân và gia đình 2014
Luật Hôn nhân và gia đình 2014
Điều 76. Quản lý tài sản riêng của con
1. Con từ đủ 15 tuổi trở lên có thể tự mình quản lý tài sản riêng hoặc nhờ cha mẹ quản lý.2. Tài sản riêng của con dưới 15 tuổi, con mất năng lực hành vi dân sự do cha mẹ quản lý. Cha mẹ có thể ủy quyền cho người khác quản lý tài sản riêng của con. Tài sản riêng của con do cha mẹ hoặc người khác quản lý được giao lại cho con khi con từ đủ 15 tuổi trở lên hoặc khi con khôi phục năng lực hành vi dân sự đầy đủ, trừ trường hợp cha mẹ và con có thỏa thuận khác.
3. Cha mẹ không quản lý tài sản riêng của con trong trường hợp con đang được người khác giám hộ theo quy định của Bộ luật dân sự; người tặng cho tài sản hoặc để lại tài sản thừa kế theo di chúc cho người con đã chỉ định người khác quản lý tài sản đó hoặc trường hợp khác theo quy định của pháp luật.
4. Trong trường hợp cha mẹ đang quản lý tài sản riêng của con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự mà con được giao cho người khác giám hộ thì tài sản riêng của con được giao lại cho người giám hộ quản lý theo quy định của Bộ luật dân sự.
...
Điều 77. Định đoạt tài sản riêng của con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự
1. Trường hợp cha mẹ hoặc người giám hộ quản lý tài sản riêng của con dưới 15 tuổi thì có quyền định đoạt tài sản đó vì lợi ích của con, nếu con từ đủ 09 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con.2. Con từ đủ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi có quyền định đoạt tài sản riêng, trừ trường hợp tài sản là bất động sản, động sản có đăng ký quyền sở hữu, quyền sử dụng hoặc dùng tài sản để kinh doanh thì phải có sự đồng ý bằng văn bản của cha mẹ hoặc người giám hộ.
3. Trong trường hợp con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự thì việc định đoạt tài sản riêng của con do người giám hộ thực hiện.
Theo quy định pháp luật, cha mẹ có quyền quản lý phần tiền lì xì của con nếu con chưa đủ 15 tuổi hoặc mất năng lực hành vi dân sự. Trong thời gian này, cha mẹ có thể giữ hộ, sử dụng số tiền đó vì lợi ích của con, kể cả việc định đoạt – như gửi tiết kiệm, mua đồ dùng cần thiết… Tuy nhiên, nếu con từ đủ 9 tuổi trở lên, cha mẹ cần xem xét đến ý kiến của con trước khi quyết định.
Khi con từ đủ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi, con có thể tự định đoạt phần tiền lì xì của mình, trừ khi sử dụng cho các giao dịch lớn như mua bán bất động sản hoặc kinh doanh thì vẫn phải có sự đồng ý bằng văn bản của cha mẹ. Dù cha mẹ giữ thay, quyền sở hữu khoản tiền lì xì vẫn thuộc về con, và phải giao lại khi con đủ điều kiện tự quản lý, trừ khi có thỏa thuận khác giữa hai bên.
Tình huống giả định
Trần Ngọc Bảo, 16 tuổi, là học sinh lớp 10 tại thành phố Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai. Trong dịp Tết Quý Tỵ 2025, Bảo nhận được hơn 15 triệu đồng tiền lì xì từ ông bà ngoại, các cô chú và người thân trong gia đình. Trước đó, cha mẹ Bảo từng nói rõ rằng sẽ giữ giúp tiền lì xì cho đến khi Bảo cần sử dụng cho việc học hoặc mục đích chính đáng. Sau Tết, Bảo đề nghị được dùng 2 triệu đồng từ số tiền trên để mua một chiếc tai nghe phục vụ việc học tiếng Anh và nghe bài giảng online. Tuy nhiên, cha Bảo từ chối và khẳng định rằng “tiền này là cha mẹ giữ rồi, không phải của con” và tuyên bố sẽ dùng số tiền đó để sửa xe máy.
Không đồng ý với cách xử lý của cha, Bảo tìm hiểu pháp luật và được giáo viên hướng dẫn liên hệ với Trung tâm Tư vấn và Hỗ trợ pháp lý cho trẻ em thuộc Sở Lao động – Thương binh và Xã hội tỉnh Đồng Nai. Qua trao đổi, các chuyên gia pháp lý xác định rằng theo khoản 1 Điều 75 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, tiền lì xì là tài sản riêng của Bảo do được người khác tặng cho riêng; đồng thời theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015, người từ đủ 15 tuổi trở lên có quyền tự định đoạt tài sản riêng, trừ những giao dịch lớn cần sự đồng ý bằng văn bản của cha mẹ. Trong trường hợp này, yêu cầu mua tai nghe là một giao dịch phù hợp và chính đáng, không nằm trong nhóm bị hạn chế.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo).
3. Cha mẹ tự ý sử dụng tiền lì xì của con có bị phạt không?
Theo quy định tại Điều 58 Nghị định 144/2021/NĐ-CP:
Điều 58. Hành vi bạo lực về kinh tế
Phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:1. Chiếm đoạt tài sản riêng của thành viên gia đình.
2. Ép buộc thành viên gia đình lao động quá sức hoặc làm công việc nặng nhọc, nguy hiểm, tiếp xúc với chất độc hại hoặc làm những công việc khác trái với quy định của pháp luật về lao động.
3. Ép buộc thành viên gia đình đi ăn xin hoặc lang thang kiếm sống.
Theo Điều 58 Nghị định 144/2021/NĐ-CP, hành vi chiếm đoạt tài sản riêng của thành viên gia đình được xem là một hình thức bạo lực về kinh tế và có thể bị xử phạt hành chính từ 20.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng. Trường hợp cha mẹ tự ý lấy hoặc sử dụng tiền lì xì của con mà không nhằm mục đích phục vụ lợi ích của con, không có sự đồng ý của con (nếu con đủ tuổi) hoặc không có căn cứ rõ ràng, thì có thể bị xem là hành vi chiếm đoạt tài sản riêng trong gia đình. Dù cha mẹ có quyền quản lý tài sản khi con chưa đủ 15 tuổi, nhưng việc sử dụng phải vì quyền lợi của con, không được tùy tiện sử dụng cho mục đích cá nhân. Nếu vượt quá phạm vi quản lý hợp pháp, hành vi này có thể bị xử lý theo quy định pháp luật.
Tình huống giả định
Lê Quang Dũng, 14 tuổi, hiện đang sinh sống cùng cha mẹ tại huyện Đức Hòa, tỉnh Long An. Trong dịp Tết Nguyên đán 2025, Dũng được họ hàng, ông bà hai bên lì xì tổng cộng gần 10 triệu đồng. Toàn bộ số tiền này đều được tặng cho riêng Dũng với lời chúc mừng học giỏi, chăm ngoan. Sau Tết, Dũng cẩn thận bỏ hết tiền vào một chiếc phong bì và cất giữ trong ngăn bàn học.
Một tháng sau, khi kiểm tra lại, Dũng phát hiện toàn bộ số tiền đã biến mất. Khi hỏi mẹ, mẹ Dũng thừa nhận đã lấy số tiền đó để đi đặt cọc mua mỹ phẩm bán online. Dũng phản đối vì không được hỏi ý kiến và cho rằng mẹ đã dùng tiền của mình vào việc riêng không liên quan gì đến lợi ích của con. Tuy nhiên, mẹ Dũng gạt đi, nói rằng “trẻ con không có quyền giữ tiền, cha mẹ giữ là đúng”.
Bức xúc, Dũng kể lại với giáo viên chủ nhiệm và được hướng dẫn gửi đơn đến Phòng Lao động – Thương binh và Xã hội địa phương. Sau khi xác minh, cơ quan chức năng kết luận: hành vi của mẹ Dũng có dấu hiệu chiếm đoạt tài sản riêng của thành viên trong gia đình, vì không có sự đồng ý của Dũng, không phục vụ lợi ích của con và không có căn cứ quản lý hợp pháp trong trường hợp này.
Căn cứ theo Điều 58 Nghị định 144/2021/NĐ-CP, hành vi trên được xác định là một hình thức bạo lực kinh tế trong gia đình. Mẹ Dũng bị lập biên bản vi phạm hành chính và bị xử phạt 20.000.000 đồng, đồng thời phải cam kết hoàn trả lại khoản tiền đã chiếm đoạt, không tái phạm và phải tham gia buổi tư vấn giáo dục pháp luật tại địa phương.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
Kết luận
Tiền lì xì là khoản tiền thuộc sở hữu riêng của con. Cha mẹ có thể quản lý khoản tiền này nhưng khi chi tiêu phải vì mục đích lợi ích dành cho con, không được tiêu xài cho những mục đích cá nhân khác. Nếu tự ý giữ và tiêu dùng cho bản thân có thể bị phạt hành chính lên đến 30.000.000 đồng.
