Quyền hưởng dụng cho phép sử dụng và hưởng lợi từ tài sản của người khác và quyền này được xác lập theo luật, thỏa thuận hoặc di chúc trong thời hạn nhất định.
Quyền hưởng dụng là cơ chế pháp lý cho phép một người khai thác công dụng và thu lợi từ tài sản của người khác mà không cần chuyển giao quyền sở hữu. Đây là công cụ hữu ích trong quan hệ dân sự, đặc biệt trong tặng cho, thừa kế và các hợp đồng khai thác tài sản. Việc hiểu rõ nội dung và căn cứ xác lập quyền hưởng dụng giúp hạn chế tranh chấp và bảo đảm quyền lợi của các bên.
1. Quyền hưởng dụng là gì?
Điều 257 Bộ luật Dân sự 2015 quy định như sau:
Điều 257. Quyền hưởng dụng
Quyền hưởng dụng là quyền của chủ thể được khai thác công dụng và hưởng hoa lợi, lợi tức đối với tài sản thuộc quyền sở hữu của chủ thể khác trong một thời hạn nhất định.
Quyền hưởng dụng chỉ trao quyền sử dụng và thu lợi, không làm thay đổi chủ sở hữu của tài sản. Người hưởng dụng có nghĩa vụ giữ gìn, bảo quản tài sản và không được sử dụng trái mục đích. Đây là chế định giúp phát huy giá trị tài sản, nhất là khi chủ sở hữu không trực tiếp khai thác. Quyền này có thể áp dụng cho nhiều loại tài sản như nhà đất, phương tiện, vườn cây hoặc tài sản cho thuê.
Tình huống giả định
- Người cha để lại quyền hưởng dụng nhà cho con
Anh Nguyễn Văn Khánh tại Thành phố Hồ Chí Minh lập di chúc giao quyền hưởng dụng căn nhà cho con trai là Nguyễn Quốc Huy trong 10 năm. Di chúc được công chứng hợp lệ theo Bộ luật Dân sự. - Người con được quyền sử dụng và hưởng lợi hợp pháp
Huy được phép cho thuê căn nhà và hưởng toàn bộ lợi tức trong thời hạn hưởng dụng. Tài sản vẫn thuộc sở hữu của cha, nên Huy không có quyền bán hoặc tặng cho. -
Kết thúc thời hạn hưởng dụng
Sau 10 năm, Huy phải giao trả tài sản cho người thừa kế sở hữu theo di chúc. Huy có trách nhiệm bồi thường nếu tài sản bị hư hỏng trong thời gian hưởng dụng.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Căn cứ nào để xác lập quyền hưởng dụng?
Điều 258 Bộ luật Dân sự 2015 quy định như sau:
Điều 258. Căn cứ xác lập quyền hưởng dụng
Quyền hưởng dụng được xác lập theo quy định của luật, theo thoả thuận hoặc theo di chúc.
Quyền hưởng dụng có thể phát sinh trực tiếp từ quy định pháp luật, ví dụ trong một số quan hệ nhân thân hoặc tài sản được luật bảo vệ. Ngoài ra, các bên có thể tự thiết lập quyền này thông qua hợp đồng, đặc biệt là hợp đồng liên quan đến khai thác tài sản. Di chúc cũng là căn cứ phổ biến nhằm bảo đảm quyền lợi cho người thân. Dù xác lập theo cách nào, quyền hưởng dụng phải được ghi nhận rõ phạm vi và thời hạn để tránh tranh chấp.
Tình huống giả định
- Các bên thỏa thuận giao quyền hưởng dụng đất nông nghiệp
Ông Trần Minh Tân ở Thành phố Đà Nẵng ký hợp đồng giao quyền hưởng dụng 1 ha đất cho bà Hồ Thị Nga trong 5 năm để bà canh tác. Hợp đồng được lập thành văn bản và công chứng đầy đủ. -
Quyền hưởng dụng phát sinh từ thỏa thuận
Bà Nga được quyền trồng trọt và hưởng toàn bộ hoa lợi thu được trong thời hạn đã cam kết. Tuy nhiên, bà phải gìn giữ đất và không được tự ý chuyển đổi mục đích sử dụng. -
Hết thời hạn, việc bàn giao tài sản được thực hiện
Khi kết thúc 5 năm, bà Nga phải hoàn trả đất cho ông Tân, trừ khi hai bên ký kết gia hạn. Mọi thiệt hại do khai thác sai cam kết đều phải bồi thường theo Bộ luật Dân sự.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Quyền hưởng dụng là cơ chế pháp lý quan trọng giúp khai thác tài sản mà vẫn bảo đảm quyền sở hữu của chủ tài sản. Quyền này chỉ được thiết lập theo luật, theo thỏa thuận hoặc theo di chúc. Trong mọi trường hợp, người hưởng dụng phải tuân thủ thời hạn và thực hiện đầy đủ nghĩa vụ theo quy định.
