Biện pháp phòng vệ thương mại gồm chống bán phá giá, chống trợ cấp và tự vệ thương mại được áp dụng khi hàng nhập khẩu gây thiệt hại cho sản xuất trong nước.
Trong hoạt động thương mại quốc tế, việc hàng hóa nước ngoài ồ ạt nhập khẩu có thể gây áp lực lên sản xuất nội địa. Để bảo vệ lợi ích chính đáng của ngành trong nước, pháp luật cho phép áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại trong những trường hợp cần thiết. Các biện pháp này được quy định chặt chẽ để bảo đảm công bằng giữa thương mại tự do và quyền bảo vệ nền sản xuất trong nước.
1. Biện pháp phòng vệ thương mại bao gồm những biện pháp nào?
Khoản 1 Điều 67 Luật Quản lý ngoại thương 2017 quy định cụ thể:
Luật Quản lý ngoại thương 2017
Điều 67. Các biện pháp phòng vệ thương mại
1. Các biện pháp phòng vệ thương mại bao gồm biện pháp chống bán phá giá, biện pháp chống trợ cấp và biện pháp tự vệ do Bộ trưởng Bộ Công Thương quyết định áp dụng đối với hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam trong những trường hợp cụ thể....
Theo quy định, Nhà nước có thể áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại khi hàng hóa nhập khẩu gây ảnh hưởng tiêu cực đến sản xuất trong nước. Các biện pháp này gồm việc xử lý hành vi bán hàng vào Việt Nam với giá thấp bất thường, ngăn chặn lợi thế từ nguồn trợ cấp của nước ngoài và áp dụng biện pháp tự vệ khi lượng hàng nhập khẩu tăng đột biến gây thiệt hại cho ngành sản xuất nội địa.
Tình huống giả định
- Hàng giá rẻ tràn vào thị trường
Công ty May Việt Hải nhận thấy lượng lớn hàng may mặc từ Nhật Bản được nhập khẩu với mức giá thấp bất thường, khiến doanh thu nội địa sụt giảm mạnh. - Phát hiện dấu hiệu bán phá giá
Qua thu thập thông tin, Việt Hải xác định giá xuất khẩu của doanh nghiệp Nhật Bản thấp hơn chi phí sản xuất, gây sức ép lớn lên ngành may mặc trong nước. - Gửi đề nghị điều tra đến cơ quan Nhà nước
Việt Hải cùng một số doanh nghiệp trong ngành gửi hồ sơ đến Bộ Công Thương để đề nghị điều tra hành vi bán phá giá và khả năng có trợ cấp từ phía nước ngoài. - Cơ quan Nhà nước áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại tạm thời
Kết quả điều tra sơ bộ cho thấy có thiệt hại đáng kể, cơ quan Nhà nước quyết định áp dụng thuế chống bán phá giá tạm thời đối với hàng nhập khẩu từ Nhật Bản.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
2. Nguyên tắc áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại được quy định như thế nào?
Điều 68 Luật Quản lý ngoại thương 2017 quy định cụ thể:
Luật Quản lý ngoại thương 2017
Điều 68. Nguyên tắc áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại
1. Áp dụng trong phạm vi, mức độ cần thiết, hợp lý, có thời hạn nhằm bảo vệ, ngăn ngừa hoặc hạn chế thiệt hại của ngành sản xuất trong nước.2. Chỉ được áp dụng sau khi đã tiến hành điều tra minh bạch, công bằng, phù hợp với quy định của pháp luật và phải dựa trên các kết luận điều tra.
3. Công bố công khai các quyết định về việc điều tra, áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại.
4. Không thu khoản chênh lệch về thuế nếu mức thuế phòng vệ thương mại chính thức cao hơn mức thuế phòng vệ thương mại tạm thời.
5. Hoàn lại khoản chênh lệnh về thuế nếu mức thuế phòng vệ thương mại chính thức thấp hơn mức thuế phòng vệ thương mại tạm thời.
6. Trường hợp Bộ trưởng Bộ Công Thương quyết định không áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại chính thức thì thuế phòng vệ thương mại tạm thời đã thu hoặc các khoản bảo đảm thanh toán thuế phòng vệ thương mại tạm thời phải được hoàn lại.
Quy định đặt ra yêu cầu các biện pháp phòng vệ thương mại phải được sử dụng trong phạm vi hợp lý và chỉ khi ngành sản xuất trong nước có nguy cơ bị thiệt hại. Việc áp dụng phải dựa trên quá trình điều tra rõ ràng và công bằng, đồng thời mọi quyết định đều phải được công bố để bảo đảm tính minh bạch. Ngoài ra, mức thuế chính thức và tạm thời được xử lý theo nguyên tắc không thu thêm nếu thuế tăng và hoàn lại phần chênh lệch nếu thuế giảm.
Tình huống giả định
- Ngành thép trong nước đối mặt nguy cơ thiệt hại
Công ty Thép Hòa Bình nhận thấy thép nhập khẩu từ Trung Quốc tăng mạnh, gây sức ép lớn lên giá bán và làm giảm đơn hàng của doanh nghiệp trong nước. - Cơ quan chức năng tiến hành điều tra minh bạch
Sau khi nhận hồ sơ, Bộ Công Thương khởi xướng điều tra dựa trên quy trình công bằng, thu thập số liệu từ cả doanh nghiệp trong nước lẫn nhà xuất khẩu Trung Quốc. - Công bố kết luận sơ bộ và áp dụng thuế tạm thời
Kết quả điều tra sơ bộ được công khai, xác định ngành thép nội địa có nguy cơ bị thiệt hại; cơ quan chức năng áp dụng thuế tự vệ tạm thời trong phạm vi hợp lý. - Điều chỉnh thuế chính thức theo nguyên tắc hoàn – không thu thêm
Khi mức thuế chính thức được ban hành thấp hơn thuế tạm thời, Thép Hòa Bình và các doanh nghiệp liên quan được hoàn lại phần chênh lệch theo quy định, bảo đảm tính minh bạch và đúng nguyên tắc.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
Kết luận
Biện pháp phòng vệ thương mại được áp dụng nhằm xử lý hành vi bán phá giá, trợ cấp không lành mạnh hoặc lượng hàng nhập khẩu tăng đột biến gây thiệt hại cho sản xuất trong nước. Việc áp dụng phải dựa trên nguyên tắc điều tra khách quan, minh bạch và trong phạm vi hợp lý. Quy định này giúp duy trì sự cân bằng giữa bảo vệ lợi ích quốc gia và bảo đảm môi trường thương mại công bằng.
