Giao kết và thực hiện hợp đồng bảo hiểm có những nguyên tắc nào?

Hợp đồng bảo hiểm là công cụ pháp lý quan trọng nhằm phân bổ và quản lý rủi ro giữa các bên. Để bảo đảm sự công bằng và minh bạch, pháp luật đặt ra các nguyên tắc bắt buộc trong quá trình giao kết và thực hiện hợp đồng bảo hiểm. Đồng thời, nội dung của hợp đồng cũng phải thể hiện đầy đủ các yếu tố cốt lõi để làm rõ quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan.

1. Giao kết và thực hiện hợp đồng bảo hiểm có những nguyên tắc nào?

Điều 16 Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2022: 

Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2022

Điều 16. Nguyên tắc giao kết và thực hiện hợp đồng bảo hiểm

Việc giao kết và thực hiện hợp đồng bảo hiểm phải tuân thủ các nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự và các nguyên tắc sau đây:

1. Nguyên tắc trung thực tuyệt đối: các bên tham gia hợp đồng bảo hiểm phải cung cấp thông tin, thực hiện các quyền và nghĩa vụ một cách trung thực nhất, trên cơ sở tin tưởng tuyệt đối lẫn nhau trong quá trình giao kết và thực hiện hợp đồng bảo hiểm;

2. Nguyên tắc quyền lợi có thể được bảo hiểm: bên mua bảo hiểm phải có quyền lợi có thể được bảo hiểm phù hợp với từng loại hợp đồng bảo hiểm theo quy định của Luật này;

3. Nguyên tắc bồi thường: số tiền bồi thường mà người được bảo hiểm nhận được không vượt quá thiệt hại thực tế trong sự kiện bảo hiểm, trừ trường hợp có thỏa thuận khác trong hợp đồng bảo hiểm;

4. Nguyên tắc thế quyền: người được bảo hiểm có trách nhiệm chuyển giao cho doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài quyền yêu cầu người thứ ba có hành vi gây thiệt hại chịu trách nhiệm bồi hoàn trong phạm vi số tiền bồi thường bảo hiểm. Nguyên tắc này không áp dụng đối với hợp đồng bảo hiểm nhân thọ và hợp đồng bảo hiểm sức khỏe;

5. Nguyên tắc rủi ro ngẫu nhiên: rủi ro được bảo hiểm phải là những rủi ro bất ngờ, không lường trước được.

Các nguyên tắc này tạo nền tảng cho mối quan hệ bảo hiểm được vận hành công bằng và minh bạch. Nguyên tắc trung thực tuyệt đối giúp doanh nghiệp bảo hiểm đánh giá đúng mức độ rủi ro. Nguyên tắc bồi thường và thế quyền nhằm ngăn ngừa việc trục lợi bảo hiểm. Trong khi đó, yêu cầu về rủi ro ngẫu nhiên bảo đảm bảo hiểm chỉ áp dụng cho các sự kiện không thể dự đoán trước.

Tình huống giả định

• Anh Tuấn giao kết hợp đồng bảo hiểm sức khỏe
  Tháng 10/2025, anh Nguyễn Văn Tuấn (cư trú tại Thành phố Hà Nội) ký hợp đồng bảo hiểm sức khỏe với một doanh nghiệp bảo hiểm.

• Anh Tuấn kê khai thông tin khi giao kết hợp đồng
  Trong quá trình ký kết, anh Tuấn cung cấp đầy đủ thông tin về tình trạng sức khỏe và tiền sử bệnh theo yêu cầu của doanh nghiệp bảo hiểm.

• Kết quả xử lý và ý nghĩa đối với anh Tuấn
  Việc tuân thủ nguyên tắc trung thực tuyệt đối theo Điều 16 Luật Kinh doanh bảo hiểm giúp hợp đồng có hiệu lực và bảo đảm quyền lợi bảo hiểm khi xảy ra sự kiện bảo hiểm.

Tình huống trên là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.

2. Hợp đồng bảo hiểm gồm những nội dung gì?

Khoản 1 Điều 17 Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2022 quy định như sau: 

Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2022

Điều 17. Nội dung của hợp đồng bảo hiểm

1. Hợp đồng bảo hiểm phải có những nội dung chủ yếu sau đây:

a) Bên mua bảo hiểm, người được bảo hiểm, người thụ hưởng (nếu có), doanh nghiệp bảo hiểm hoặc chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài;

b) Đối tượng bảo hiểm;

c) Số tiền bảo hiểm hoặc giá trị tài sản được bảo hiểm hoặc giới hạn trách nhiệm bảo hiểm;

d) Phạm vi hoặc quyền lợi bảo hiểm; quy tắc, điều kiện, điều khoản bảo hiểm;

đ) Quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài và bên mua bảo hiểm;

e) Thời hạn bảo hiểm, thời điểm có hiệu lực của hợp đồng bảo hiểm;

g) Mức phí bảo hiểm, phương thức đóng phí bảo hiểm;

h) Phương thức bồi thường, trả tiền bảo hiểm;

i) Phương thức giải quyết tranh chấp.

...

Danh mục nội dung này giúp xác định rõ phạm vi bảo hiểm và trách nhiệm của các bên ngay từ khi ký kết hợp đồng. Việc quy định cụ thể các yếu tố như phí, thời hạn và phương thức bồi thường giúp hạn chế tranh chấp phát sinh. Đồng thời, nội dung về giải quyết tranh chấp tạo cơ sở xử lý khi có bất đồng. Đây là căn cứ pháp lý quan trọng để bảo vệ quyền lợi của cả bên mua và doanh nghiệp bảo hiểm.

Tình huống giả định 

• Công ty Minh Phát ký hợp đồng bảo hiểm tài sản
  Tháng 11/2025, Công ty Minh Phát (tại Thành phố Đà Nẵng) ký hợp đồng bảo hiểm tài sản cho nhà xưởng sản xuất.

• Hợp đồng quy định rõ quyền và nghĩa vụ
  Hợp đồng thể hiện đầy đủ giá trị tài sản được bảo hiểm, mức phí, thời hạn bảo hiểm và phương thức bồi thường khi xảy ra rủi ro.

• Kết quả xử lý và ý nghĩa đối với Công ty Minh Phát
  Việc giao kết hợp đồng đầy đủ nội dung theo Điều 17 Luật Kinh doanh bảo hiểm giúp doanh nghiệp yên tâm trong quá trình hoạt động và quản lý rủi ro.

Tình huống trên là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.

3. Kết luận 

Các nguyên tắc giao kết và nội dung của hợp đồng bảo hiểm là nền tảng để quan hệ bảo hiểm được thực hiện minh bạch và hiệu quả. Khi tuân thủ đúng nguyên tắc và thể hiện đầy đủ nội dung, rủi ro tranh chấp sẽ được hạn chế. Qua đó, quyền lợi của các bên tham gia bảo hiểm được bảo đảm vững chắc hơn.