Hành vi bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản không chỉ xâm phạm nghiêm trọng đến quyền tự do thân thể mà còn đe dọa đến tính mạng và tài sản của người khác. Trong một số trường hợp, hậu quả còn đặc biệt nghiêm trọng nếu nạn nhân bị thiệt mạng trong quá trình phạm tội. Bộ luật Hình sự đã quy định cụ thể về mức hình phạt đối với hành vi bắt cóc dẫn đến chết người, cũng như hình phạt áp dụng cho trường hợp chỉ mới ở giai đoạn chuẩn bị phạm tội.
1. Bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản nhưng làm chết người bị xử lý ra sao?
Theo khoản 4 Điều 169 Bộ luật Hình sự 2015 (được sửa đổi, bổ sung bởi khoản 33 Điều 1 Luật sửa đổi Bộ luật Hình sự 2017):
Điều 169. Tội bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản
...
4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 15 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân:
a) Chiếm đoạt tài sản trị giá 500.000.000 đồng trở lên;
b) Làm chết người;
c) Gây thương tích, gây tổn hại cho sức khỏe hoặc gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên.
...
Hành vi bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản là loại tội phạm nguy hiểm, xâm phạm đồng thời quyền bất khả xâm phạm về thân thể và quyền sở hữu tài sản của công dân. Khi người phạm tội dùng vũ lực, đe dọa hoặc thủ đoạn khác để bắt giữ người làm con tin với mục đích đòi tiền chuộc hoặc chiếm đoạt tài sản, thì đã đủ yếu tố cấu thành tội.
Trường hợp nạn nhân tử vong trong quá trình phạm tội, dù người phạm tội cố ý gây ra hay cái chết là hậu quả ngoài ý muốn, vẫn bị xem là tình tiết tăng nặng đặc biệt theo điểm b khoản 4 Điều 169, với mức hình phạt nghiêm khắc nhất là tù chung thân. Điều này phản ánh tính chất nghiêm trọng của hành vi không chỉ về tài sản mà còn liên quan đến tính mạng con người.
Ngoài hình phạt tù chính, người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10 triệu đồng đến 100 triệu đồng, quản chế, cấm cư trú từ 1 đến 5 năm, hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản nếu hành vi có tính chất nghiêm trọng hoặc mang yếu tố tổ chức. Tòa án sẽ căn cứ vào nhiều yếu tố để quyết định mức hình phạt, bao gồm động cơ phạm tội, mức độ chuẩn bị, mức độ tổn thất, thái độ khai báo, sự hợp tác với cơ quan điều tra, và cả hậu quả để lại đối với gia đình nạn nhân.
Tình huống giả định:
Lên kế hoạch bắt cóc người quen để đòi tiền chuộc
-
Chuẩn bị phạm tội vì nợ nần
Tháng 3/2024, Trần Văn Hùng (trú tại Phường Lộc Thọ, Thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa) do nợ nần cờ bạc, đã bàn bạc với một người bạn thân là Nguyễn Minh Khải để thực hiện kế hoạch bắt cóc em họ của mình, Trần Thanh Bình, nhằm đòi tiền chuộc từ gia đình. Cả hai chuẩn bị sẵn dây trói, sim rác và thuê một nhà trọ ở vùng ven làm nơi giam giữ. -
Thực hiện hành vi bắt cóc và đòi tiền chuộc
Ngày 2/4/2024, Hùng giả vờ rủ Bình đi nhờ xe rồi đưa đến phòng trọ đã chuẩn bị. Cả hai trói tay chân Bình, dùng khăn bịt miệng và nhắn tin cho gia đình nạn nhân yêu cầu đưa 500 triệu đồng để chuộc người. Tuy nhiên, do Bình bị bịt miệng quá lâu, thiếu oxy và lên cơn co giật, đã tử vong trước khi được phát hiện. -
Xét xử và mức hình phạt áp dụng
Vụ việc nhanh chóng bị Công an tỉnh Khánh Hòa điều tra làm rõ. Tòa án xác định hành vi của Hùng và Khải phạm vào khoản 4 Điều 169 Bộ luật Hình sự 2015, với tình tiết đặc biệt nghiêm trọng là làm chết người trong quá trình bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản. Hùng bị tuyên phạt tù chung thân, Khải bị tuyên 18 năm tù giam. Ngoài ra, cả hai còn bị phạt bổ sung 70 triệu đồng và cấm cư trú 3 năm tại địa phương.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Chuẩn bị phạm tội bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản thì bị phạt thế nào?
Khoản 5 Điều 169 Bộ luật Hình sự 2015 quy định:
Điều 169. Tội bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản
...
5. Người chuẩn bị phạm tội này, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.
...
Hành vi chuẩn bị phạm tội cũng có thể bị xử lý hình sự trong một số trường hợp, đặc biệt đối với các tội nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng như bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản.
Chuẩn bị phạm tội được hiểu là các hành vi như lên kế hoạch chi tiết, phân công vai trò giữa các đối tượng, chuẩn bị công cụ, phương tiện (xe, sim rác, dây trói…), tìm hiểu thời gian, địa điểm gây án, và các bước liên hệ với gia đình nạn nhân để đòi tiền chuộc… nhưng chưa thực hiện hành vi bắt cóc trên thực tế.
Dù chưa gây hậu quả, người chuẩn bị phạm tội vẫn bị truy cứu trách nhiệm hình sự nhằm ngăn chặn sớm hành vi nguy hiểm cho xã hội. Mức hình phạt áp dụng là từ 01 năm đến 05 năm tù, thể hiện sự nghiêm khắc của pháp luật đối với các hành vi xâm phạm quyền tự do thân thể và quyền sở hữu tài sản.
Tình huống giả định:
Lập kế hoạch bắt cóc giám đốc để tống tiền
-
Chuẩn bị bắt cóc vì mâu thuẫn làm ăn
Tháng 5/2024, Lê Đức Lâm (trú tại Phường Ngọc Trạo, Thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa) cùng bạn là Nguyễn Hữu Kỳ lên kế hoạch bắt cóc ông Trần Văn Phú, Giám đốc Công ty TNHH Tường An, để đòi 300 triệu đồng vì cho rằng bị lừa trong một thương vụ mua bán vật liệu xây dựng. Cả hai chuẩn bị sẵn sim rác, dây trói, găng tay và thuê xe máy không biển số để gây án. -
Bị phát hiện trước khi thực hiện hành vi
Ngày 18/5/2024, khi cả hai đang đứng chờ trước cổng công ty ông Phú để đợi thời điểm thích hợp ra tay, thì bị Công an Phường phát hiện, kiểm tra và thu giữ tang vật. Qua lời khai và tin nhắn trong điện thoại, cơ quan điều tra xác định rõ ý định bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản. -
Bị truy cứu trách nhiệm hình sự vì chuẩn bị phạm tội
Dù chưa bắt cóc được nạn nhân, nhưng với đầy đủ căn cứ về kế hoạch, công cụ và lời khai, cả Lâm và Kỳ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về hành vi chuẩn bị phạm tội bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản theo khoản 5 Điều 169 Bộ luật Hình sự 2015. Tòa án tuyên phạt Lâm 4 năm tù và Kỳ 3 năm tù, do có tình tiết giảm nhẹ là thành khẩn khai báo và chưa gây hậu quả thực tế.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
3. Kết luận
Bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản là hành vi đặc biệt nguy hiểm và sẽ bị xử lý nghiêm theo Bộ luật Hình sự. Trường hợp nạn nhân bị thiệt mạng trong quá trình bắt cóc, người phạm tội có thể bị phạt tù từ 15 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân. Ngay cả khi hành vi mới dừng ở mức chuẩn bị nhưng có đầy đủ dấu hiệu phạm tội, thì người chuẩn bị cũng bị truy cứu trách nhiệm hình sự với mức phạt từ 01 đến 05 năm tù.
