Trong thương mại quốc tế, bán phá giá là một vấn đề nhức nhối, gây ảnh hưởng lớn đến thị trường và quyền lợi doanh nghiệp nội địa. Không phải mọi hành vi bán hàng giá thấp đều bị coi là bán phá giá. Để xác định một giao dịch có vi phạm hay không, cần xem xét khái niệm bán phá giá và điều kiện xác định hành vi này theo pháp luật Việt Nam.
1. Hành vi bán phá giá là gì?
Khoản 2 Điều 77 Luật Quản lý ngoại thương 2017 quy định cụ thể:
Luật Quản lý ngoại thương 2017
Điều 77. Biện pháp chống bán phá giá
...
2. Hàng hóa được xác định bị bán phá giá khi nhập khẩu vào Việt Nam với giá thấp hơn giá thông thường là giá có thể so sánh được của hàng hóa tương tự bán tại nước xuất khẩu hoặc tại một nước thứ ba trong các điều kiện thương mại thông thường hoặc mức giá mà Cơ quan điều tra xác định bằng phương pháp tự tính toán.
...
Theo quy định của Luật Quản lý ngoại thương 2017, giá thông thường là mức giá bán hàng hóa tương tự tại thị trường nội địa của nước xuất khẩu, trong cùng thời điểm và điều kiện giao dịch. Nếu nước xuất khẩu không có hoạt động nội địa để so sánh, giá thông thường có thể được tính dựa trên giá mà hàng hóa đó được bán sang một nước thứ ba, hoặc được xác định bằng cách cộng chi phí sản xuất thực tế với một mức lợi nhuận hợp lý. Mục đích chính của hành vi này thường là để chiếm lĩnh thị phần, gây áp lực cạnh tranh và loại bỏ đối thủ tại thị trường nhập khẩu.
Điều quan trọng là không phải cứ bán hàng với giá thấp là bị coi là bán phá giá. Việc xác định bán phá giá phải dựa trên việc so sánh giá xuất khẩu vào Việt Nam với giá thông thường tại nước xuất khẩu. Nếu giá xuất khẩu thấp hơn từ 2% trở lên, hành vi bán phá giá có thể bị điều tra và áp dụng biện pháp chống bán phá giá theo quy định.
Tình huống giả định
Công ty Anzhong tại Trung Quốc xuất khẩu mặt hàng thép cuộn sang Việt Nam với giá 400 USD/tấn, trong khi giá bán tại thị trường Trung Quốc là 600 USD/tấn trong cùng kỳ. Sau một thời gian nhập khẩu với giá thấp, ngành thép Việt Nam liên tục gặp khó khăn, nhiều doanh nghiệp nội địa bị giảm sản lượng, phải cắt giảm lao động, thậm chí phá sản.
Hiệp hội Thép Việt Nam đã gửi đơn yêu cầu Bộ Công Thương điều tra hành vi bán phá giá. Kết quả xác minh cho thấy biên độ bán phá giá lên tới 33%. Bộ Công Thương quyết định áp thuế chống bán phá giá đối với sản phẩm thép nhập khẩu từ Trung Quốc để bảo vệ ngành sản xuất trong nước. Trường hợp này minh họa rõ cách hành vi bán phá giá tác động tiêu cực đến ngành sản xuất nội địa và cơ chế xử lý theo quy định pháp luật.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
2. Khi nào áp dụng biện pháp chống bán phá giá?
Khoản 1 Khoản 2 Điều 78 Luật Quản lý ngoại thương 2017 quy định cụ thể:
Luật Quản lý ngoại thương 2017
Điều 78. Điều kiện áp dụng biện pháp chống bán phá giá
1. Biện pháp chống bán phá giá được áp dụng đối với hàng hóa nhập khẩu khi có đủ các điều kiện sau đây:
a) Hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam bị bán phá giá với biên độ bán phá giá được xác định cụ thể, trừ trường hợp quy định tại khoản 2 Điều này;
b) Ngành sản xuất trong nước bị thiệt hại đáng kể hoặc bị đe dọa gây ra thiệt hại đáng kể hoặc ngăn cản sự hình thành của ngành sản xuất trong nước;
c) Tồn tại mối quan hệ nhân quả giữa việc nhập khẩu hàng hóa bị bán phá giá quy định tại điểm a khoản này với thiệt hại của ngành sản xuất trong nước quy định tại điểm b khoản này.
2. Không áp dụng biện pháp chống bán phá giá đối với hàng hóa nhập khẩu có biên độ bán phá giá không vượt quá 2% giá xuất khẩu hàng hóa vào Việt Nam.
...
Theo Luật Quản lý ngoại thương 2017, không phải cứ bán hàng giá thấp là bị coi là bán phá giá. Chỉ khi hàng hóa nhập khẩu được xác định có mức giá xuất khẩu vào Việt Nam thấp hơn giá thông thường tại nước xuất khẩu, mức chênh lệch từ 2% trở lên, và việc bán hàng này thực sự gây thiệt hại đáng kể cho ngành sản xuất trong nước – ví dụ như làm giảm sản lượng, doanh thu, mất thị phần hoặc khiến doanh nghiệp phải cắt giảm lao động – thì mới có thể xem xét áp dụng biện pháp chống bán phá giá. Ngoài ra, cần chứng minh rõ ràng rằng chính hành vi bán phá giá là nguyên nhân gây ra thiệt hại đó, chứ không phải do yếu tố khác.
Chỉ khi hội đủ cả ba yếu tố này, cơ quan có thẩm quyền mới xem xét áp dụng biện pháp chống bán phá giá, thường là thông qua quyết định áp thuế chống bán phá giá bổ sung. Thuế này được áp dụng để bù đắp phần chênh lệch giá, bảo đảm cạnh tranh công bằng và bảo vệ ngành sản xuất trong nước trước áp lực từ hàng hóa giá rẻ bất hợp pháp.
Tình huống giả định
Công ty TNHH Dệt May Việt Phú nhập khẩu một lượng lớn vải cotton từ Ấn Độ với giá 60.000 đồng/mét, trong khi giá bán tại thị trường Ấn Độ là 90.000 đồng/mét. Việc nhập khẩu ồ ạt này kéo dài 6 tháng đã khiến nhiều doanh nghiệp dệt may trong nước giảm doanh thu, thu hẹp sản xuất, thậm chí có công ty phải đóng cửa, cho công nhân nghỉ việc.
Sau khi nhận được đơn đề nghị điều tra từ Hiệp hội Dệt May Việt Nam, Bộ Công Thương tiến hành xác minh và xác định biên độ bán phá giá là 33%, mức thiệt hại của ngành dệt may trong nước là đáng kể. Đồng thời, báo cáo điều tra kết luận có mối quan hệ nhân quả rõ ràng giữa việc nhập khẩu vải bán phá giá và thiệt hại của các doanh nghiệp nội địa. Trên cơ sở đó, Bộ Công Thương đã ban hành quyết định áp thuế chống bán phá giá đối với mặt hàng vải cotton nhập khẩu từ Ấn Độ, mức thuế suất là 15%.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
Kết luận
Bán phá giá là một vấn đề phức tạp trong thương mại quốc tế, ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của ngành sản xuất trong nước. Về bản chất, bán phá giá là hành vi bán hàng hóa vào Việt Nam với giá thấp hơn giá thông thường tại nước xuất khẩu, nhằm mục đích cạnh tranh không lành mạnh trên thị trường. Tuy nhiên, không phải trường hợp nào bán hàng giá thấp cũng bị coi là bán phá giá – chỉ khi hành vi này gây thiệt hại đáng kể cho ngành sản xuất trong nước và được chứng minh có mối quan hệ nhân quả rõ ràng, thì mới bị áp dụng biện pháp chống bán phá giá theo quy định pháp luậ
