Án phí và lệ phí là hai loại chi phí phổ biến trong hoạt động tố tụng hình sự, phản ánh nghĩa vụ tài chính của các bên liên quan sau quá trình xét xử. Việc phân biệt rõ án phí và lệ phí có ý nghĩa quan trọng trong việc đảm bảo quyền lợi và nghĩa vụ đúng theo quy định pháp luật. Pháp luật hiện hành đã quy định cụ thể các khoản án phí, lệ phí có thể phát sinh trong một vụ án hình sự.
Án phí trong tố tụng hình sự gồm các khoản nào?
Khoản 2 Điều 135 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 135. Chi phí tố tụng
...
2. Án phí gồm án phí sơ thẩm, phúc thẩm hình sự, án phí sơ thẩm, phúc thẩm dân sự trong vụ án hình sự.
...
Án phí trong tố tụng hình sự bao gồm cả phần án phí hình sự và án phí dân sự (nếu có tranh chấp dân sự kèm theo). Người bị kết án sẽ phải chịu án phí hình sự sơ thẩm. Nếu có kháng cáo thì tùy vào kết quả giải quyết, họ còn có thể phải chịu án phí hình sự phúc thẩm. Trường hợp có yêu cầu bồi thường dân sự, người thua kiện cũng có thể phải nộp thêm án phí dân sự sơ thẩm hoặc phúc thẩm. Việc xác định cụ thể từng khoản giúp đảm bảo rõ ràng nghĩa vụ tài chính của các bên liên quan trong quá trình giải quyết vụ án.
Tình huống giả định
-
Ngô Văn Hào bị buộc bồi thường và chịu toàn bộ án phí sau phiên phúc thẩm
Ngô Văn Hào (SN 1989, cư trú tại phường Trưng Vương, tỉnh Thái Nguyên) bị truy tố và xét xử về tội “Cố ý gây thương tích” theo Điều 134 Bộ luật Hình sự. Ngoài hình phạt tù, bản án sơ thẩm còn tuyên buộc Hào phải bồi thường thiệt hại cho người bị hại với số tiền 60 triệu đồng theo quy định pháp luật dân sự.
-
Bị cáo kháng cáo phần dân sự nhưng không được chấp nhận
Không đồng ý với mức bồi thường, Hào làm đơn kháng cáo phần dân sự lên Tòa án cấp phúc thẩm. Tuy nhiên, sau khi xem xét toàn bộ hồ sơ và diễn biến tại phiên tòa, Hội đồng xét xử phúc thẩm quyết định giữ nguyên toàn bộ phán quyết của bản án sơ thẩm, bao gồm cả trách nhiệm bồi thường.
-
Tòa án buộc Hào chịu toàn bộ án phí do kháng cáo không thành
Vì kháng cáo không được chấp nhận, theo quy định của pháp luật, Hào phải chịu án phí hình sự sơ thẩm, án phí dân sự sơ thẩm và án phí dân sự phúc thẩm. Các khoản phí này được ghi rõ trong phần quyết định thi hành án của bản án phúc thẩm, làm căn cứ cho cơ quan thi hành án dân sự thực hiện sau này.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Lệ phí trong tố tụng hình sự gồm các khoản nào?
Khoản 3 Điều 135 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 135. Chi phí tố tụng
...
3. Lệ phí gồm lệ phí cấp bản sao bản án, quyết định, các giấy tờ khác của cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng và các khoản lệ phí khác mà pháp luật quy định.
...
Lệ phí trong tố tụng hình sự là khoản tiền người dân phải nộp khi yêu cầu sao lục hoặc cấp lại các tài liệu tố tụng như bản án, quyết định, thông báo… Những khoản lệ phí này mang tính hành chính, không liên quan đến việc bị kết án hay không. Việc thu lệ phí nhằm bù đắp chi phí cho hoạt động quản lý, lưu trữ và cung cấp thông tin, đồng thời thể hiện sự minh bạch, công khai của hệ thống tư pháp. Ngoài những lệ phí phổ biến đã nêu, pháp luật còn có thể quy định các lệ phí khác tùy từng giai đoạn tố tụng hoặc loại vụ việc cụ thể.
Tình huống giả định
-
Lê Thị Mai sao lục bản án và quyết định điều tra để khởi kiện dân sự
Lê Thị Mai (SN 1988, cư trú tại phường Lý Văn Lâm, tỉnh Cà Mau) là người bị hại trong một vụ án lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Sau khi vụ án hình sự kết thúc, Mai có nhu cầu tiếp tục khởi kiện dân sự để yêu cầu bồi thường thiệt hại nên đã đến Tòa án nhân dân để xin sao lục bản án sơ thẩm và quyết định đình chỉ điều tra đối với một đồng phạm trong vụ án.
-
Người bị hại vẫn phải nộp lệ phí khi sao lục hồ sơ tố tụng
Tại bộ phận tiếp nhận, cán bộ Tòa án hướng dẫn Mai hoàn tất thủ tục và thông báo mức lệ phí cấp bản sao theo đúng quy định pháp luật. Sau khi thực hiện đầy đủ nghĩa vụ tài chính, Mai được cấp các tài liệu cần thiết phục vụ cho mục đích khởi kiện dân sự tiếp theo.
-
Lệ phí sao lục được áp dụng chung, không phân biệt tư cách tố tụng
Trường hợp này cho thấy việc nộp lệ phí không phụ thuộc vào tư cách người bị hại hay bị cáo, mà là nghĩa vụ hành chính bắt buộc với bất kỳ cá nhân nào có nhu cầu tiếp cận, sao lục tài liệu trong hồ sơ tố tụng. Đây là nguyên tắc đảm bảo minh bạch, đồng thời duy trì hoạt động quản lý tài liệu tại các cơ quan tiến hành tố tụng.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Án phí và lệ phí là hai loại chi phí khác nhau nhưng đều có vai trò quan trọng trong quá trình tố tụng hình sự. Án phí bao gồm án phí hình sự và án phí dân sự nếu có tranh chấp kèm theo trong vụ án. Lệ phí bao gồm lệ phí cấp bản sao bản án, quyết định và các lệ phí khác theo quy định pháp luật.
