Người có quyền đồng ý cho trẻ em làm con nuôi là cha mẹ đẻ hoặc người giám hộ; với trẻ từ đủ 9 tuổi trở lên, còn phải có sự đồng ý của chính trẻ theo quy định pháp luật.
Pháp luật Việt Nam quy định việc cho và nhận con nuôi phải được thực hiện tự nguyện, trung thực và đúng quy định nhằm bảo đảm quyền lợi tốt nhất cho trẻ em. Việc đồng ý cho trẻ em làm con nuôi không chỉ là thủ tục pháp lý mà còn là quyết định quan trọng, ảnh hưởng đến tương lai của trẻ. Luật Nuôi con nuôi 2010 xác định rõ ai là người có quyền đồng ý và nghiêm cấm mọi hành vi mua chuộc, đe dọa để có được sự đồng ý này.
1. Ai là người có quyền đồng ý cho trẻ em làm con nuôi?
Điều 21 Luật Nuôi con nuôi 2010 quy định như sau:
Điều 21. Sự đồng ý cho làm con nuôi
1. Việc nhận nuôi con nuôi phải được sự đồng ý của cha mẹ đẻ của người được nhận làm con nuôi; nếu cha đẻ hoặc mẹ đẻ đã chết, mất tích, mất năng lực hành vi dân sự hoặc không xác định được thì phải được sự đồng ý của người còn lại; nếu cả cha mẹ đẻ đều đã chết, mất tích, mất năng lực hành vi dân sự hoặc không xác định được thì phải được sự đồng ý của người giám hộ; trường hợp nhận trẻ em từ đủ 09 tuổi trở lên làm con nuôi thì còn phải được sự đồng ý của trẻ em đó.
2. Người đồng ý cho làm con nuôi quy định tại khoản 1 Điều này phải được Ủy ban nhân dân cấp xã nơi nhận hồ sơ tư vấn đầy đủ về mục đích nuôi con nuôi; quyền, nghĩa vụ giữa cha mẹ nuôi và con nuôi; quyền, nghĩa vụ giữa cha mẹ đẻ và con sau khi người đó được nhận làm con nuôi.
3. Sự đồng ý phải hoàn toàn tự nguyện, trung thực, không bị ép buộc, không bị đe dọa hay mua chuộc, không vụ lợi, không kèm theo yêu cầu trả tiền hoặc lợi ích vật chất khác.
4. Cha mẹ đẻ chỉ được đồng ý cho con làm con nuôi sau khi con đã được sinh ra ít nhất 15 ngày.
Điều luật này quy định rằng việc cho trẻ làm con nuôi phải có sự đồng ý của cha mẹ đẻ hoặc người giám hộ; nếu trẻ từ đủ 9 tuổi trở lên thì cần thêm sự đồng ý của chính trẻ. Người đồng ý phải được Ủy ban nhân dân cấp xã tư vấn rõ về quyền và nghĩa vụ sau khi cho con nuôi. Sự đồng ý phải hoàn toàn tự nguyện, không bị ép buộc, mua chuộc hay gắn với lợi ích vật chất và chỉ được thực hiện khi trẻ đã sinh ra ít nhất 15 ngày.
Tình huống giả định
- Giới thiệu sự việc
Bà Nguyễn Thị Hạnh (cư trú tại Thành phố Đà Nẵng) là mẹ ruột của bé Anh nhận được đề nghị cho bé Anh làm con nuôi của một cặp vợ chồng hiếm muộn. Sau khi được Ủy ban nhân dân phường tư vấn đầy đủ về quyền và nghĩa vụ của các bên, bà Hạnh tự nguyện đồng ý cho con làm con nuôi. - Quá trình thực hiện việc nhận con nuôi
Việc nhận con nuôi được thực hiện đúng quy trình, có biên bản tư vấn và xác nhận rõ ràng. Hồ sơ sau đó được chuyển lên cơ quan có thẩm quyền để hoàn tất thủ tục theo quy định. -
Kết quả xử lý và ý nghĩa
Trường hợp này thể hiện đúng tinh thần nhân văn của Luật Nuôi con nuôi, bảo đảm sự tự nguyện và minh bạch trong việc cho – nhận con nuôi. Việc tuân thủ quy trình giúp bảo vệ quyền lợi hợp pháp của cả trẻ em và cha mẹ.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Đe dọa hoặc ép buộc người khác phải cho trẻ làm con nuôi bị phạt bao nhiêu?
Điều 62 Nghị định 82/2020/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 62. Hành vi vi phạm quy định về nuôi con nuôi
...
3. Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau:
a) Mua chuộc, ép buộc, đe dọa hoặc thực hiện các hành vi khác trái pháp luật để có sự đồng ý của người có quyền đồng ý cho trẻ em làm con nuôi;
...
Hành vi mua chuộc, ép buộc, đe dọa hoặc dùng thủ đoạn trái pháp luật để lấy sự đồng ý của người có quyền đồng ý cho trẻ làm con nuôi sẽ bị phạt tiền từ 5.000.000 đến 10.000.000 đồng. Quy định này nhằm bảo đảm việc cho – nhận con nuôi diễn ra trên cơ sở tự nguyện, minh bạch và vì lợi ích tốt nhất của trẻ.
Tình huống giả định
- Giới thiệu sự việc
Ông Lâm Văn Dũng (cư trú tại Thành phố Hồ Chí Minh) tìm đến gia đình chị Hằng để thuyết phục cho con làm con nuôi bằng cách hứa cho tiền. Tuy nhiên, cán bộ tư pháp – hộ tịch địa phương phát hiện và lập biên bản vi phạm. - Quá trình xử lý hoặc phản hồi
Cơ quan có thẩm quyền ra quyết định xử phạt hành chính 7 triệu đồng đối với ông Dũng về hành vi mua chuộc nhằm có được sự đồng ý cho con nuôi. Đồng thời, hồ sơ xin nhận con nuôi của ông bị hủy bỏ. -
Kết quả xử lý và ý nghĩa
Vụ việc thể hiện tính răn đe của pháp luật trong việc ngăn chặn việc biến con nuôi thành công cụ trục lợi. Quy định này góp phần bảo vệ quyền lợi của trẻ em và giữ vững tính nhân đạo trong hoạt động nhận nuôi con nuôi.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Việc cho – nhận con nuôi phải được thực hiện trên cơ sở tự nguyện, trung thực và vì lợi ích tốt nhất của trẻ. Theo đó, những người có quyền cho trẻ làm con nuôi là cha mẹ đẻ hoặc người giám hộ của trẻ, đối với trẻ 9 tuổi thì còn cần có sự đồng ý của chính trẻ. Mọi hành vi đe dọa, mua chuộc hoặc ép buộc những người này để có được sự đồng ý đều bị nghiêm cấm và xử phạt từ 5 triệu đồng đến 10 triệu đồng.
