Xúi giục hoặc giúp người khác tự sát là hành vi nguy hiểm, trực tiếp xâm hại đến quyền sống – quyền cơ bản của con người. Pháp luật Việt Nam đã có quy định cụ thể về tội danh này tại Điều 131 Bộ luật Hình sự 2015, nhằm bảo vệ tính mạng và ngăn chặn các tác động tiêu cực dẫn đến hành vi tự tước đoạt sự sống. Trong thực tế, kể cả khi người bị xúi giục không chết, người thực hiện hành vi này vẫn phải chịu trách nhiệm hình sự và có thể bị xử lý nghiêm theo quy định.
1. Xúi giục người khác tự sát nhưng không chết thì có phạm tội không?
Điều 131 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) quy định như sau:
Điều 131. Tội xúi giục hoặc giúp người khác tự sát
1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:
a) Kích động, dụ dỗ, thúc đẩy người khác tự tước đoạt tính mạng của họ;
b) Tạo điều kiện vật chất hoặc tinh thần cho người khác tự tước đoạt tính mạng của họ.
2. Phạm tội làm 02 người trở lên tự sát, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm.
Điều 131 Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định rằng, bất kỳ ai có hành vi kích động, dụ dỗ, thúc đẩy hoặc tạo điều kiện vật chất, tinh thần để người khác tự tước đoạt tính mạng đều bị coi là phạm tội xúi giục hoặc giúp người khác tự sát. Đây là tội phạm hình thức, không yêu cầu hậu quả chết người mới cấu thành tội. Khung hình phạt cơ bản là cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm; nếu hành vi khiến từ 2 người trở lên tự sát thì bị phạt tù từ 2 năm đến 7 năm.
Tình huống giả định
- Anh Lâm tranh cãi với anh Dũng
Tại phường Minh Khai, thành phố Bắc Kạn, anh Trần Quốc Dũng (32 tuổi) xảy ra mâu thuẫn gay gắt với hàng xóm là anh Nguyễn Văn Lâm (29 tuổi) do tranh chấp ranh giới đất. Trong lúc cãi vã, Dũng liên tục buông lời xúc phạm, chế giễu và thách thức Lâm “nếu giỏi thì chết đi, sống làm gì cho khổ”. -
Anh Lâm tự sát
Sau khi trở về nhà, anh Lâm có dấu hiệu suy sụp tinh thần, đóng cửa phòng và viết thư tuyệt mệnh. Khoảng 22 giờ, Lâm treo cổ với ý định tự tử. -
Anh Dũng bị truy cứu trách nhiệm hình sự
Người nhà phát hiện kịp thời và đưa anh Lâm đi cấp cứu, giữ được tính mạng. Qua xác minh, cơ quan Công an xác định hành vi của Trần Quốc Dũng thuộc trường hợp “kích động, dụ dỗ, thúc đẩy người khác tự tước đoạt tính mạng của họ” theo khoản 1 Điều 131 Bộ luật Hình sự năm 2015.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Có được hưởng án treo đối với tội xúi giục người khác tự sát không?
Khoản 1 Điều 65 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) quy định như sau:
Điều 65. Án treo
1. Khi xử phạt tù không quá 03 năm, căn cứ vào nhân thân của người phạm tội và các tình tiết giảm nhẹ, nếu xét thấy không cần phải bắt chấp hành hình phạt tù, thì Tòa án cho hưởng án treo và ấn định thời gian thử thách từ 01 năm đến 05 năm và thực hiện các nghĩa vụ trong thời gian thử thách theo quy định của Luật thi hành án hình sự.
...
Điều 2 Nghị quyết 02/2018/NQ-HĐTP (sửa đổi, bổ sung bởi Nghị quyết 01/2022/NQ-HĐTP) quy định như sau:
Điều 2. Điều kiện cho người bị kết án phạt tù được hưởng án treo
Người bị xử phạt tù có thể được xem xét cho hưởng án treo khi có đủ các điều kiện sau đây:
1. Bị xử phạt tù không quá 03 năm.
2. Có nhân thân tốt.
Được coi là có nhân thân tốt nếu ngoài lần phạm tội này, người phạm tội luôn chấp hành đúng chính sách, pháp luật và thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ của công dân ở nơi cư trú, nơi làm việc.
Đối với người đã bị kết án nhưng thuộc trường hợp được coi là không có án tích, người bị kết án nhưng đã được xóa án tích, người đã bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị xử lý kỷ luật mà thời gian được coi là chưa bị xử phạt vi phạm hành chính, chưa bị xử lý kỷ luật tính đến ngày phạm tội lần này đã quá 06 tháng, nếu xét thấy tính chất, mức độ của tội phạm mới được thực hiện thuộc trường hợp ít nghiêm trọng hoặc người phạm tội là đồng phạm có vai trò không đáng kể trong vụ án và có đủ các điều kiện khác thì cũng có thể cho hưởng án treo.
3. Có từ 02 tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự trở lên, trong đó có ít nhất 01 tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự quy định tại khoản 1 Điều 51 của Bộ luật Hình sự và không có tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự quy định tại khoản 1 Điều 52 của Bộ luật Hình sự.
Trường hợp có tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự thì số tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự phải nhiều hơn số tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự từ 02 tình tiết trở lên, trong đó có ít nhất 01 tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự quy định tại khoản 1 Điều 51 của Bộ luật Hình sự.4. Có nơi cư trú rõ ràng hoặc nơi làm việc ổn định để cơ quan, tổ chức có thẩm quyền giám sát, giáo dục.
Nơi cư trú rõ ràng là nơi tạm trú hoặc thường trú có địa chỉ được xác định cụ thể theo quy định của Luật Cư trú mà người được hưởng án treo về cư trú, sinh sống thường xuyên sau khi được hưởng án treo.Nơi làm việc ổn định là nơi người phạm tội làm việc có thời hạn từ 01 năm trở lên theo hợp đồng lao động hoặc theo quyết định của cơ quan, tổ chức có thẩm quyền.
5. Xét thấy không cần phải bắt chấp hành hình phạt tù nếu người phạm tội có khả năng tự cải tạo và việc cho họ hưởng án treo không gây nguy hiểm cho xã hội; không ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội.
Người bị kết án tù có thể được hưởng án treo nếu đáp ứng đủ các điều kiện sau: mức án không quá 3 năm tù; có nhân thân tốt; có ít nhất 2 tình tiết giảm nhẹ, trong đó 1 tình tiết thuộc khoản 1 Điều 51 Bộ luật Hình sự và không có tình tiết tăng nặng (hoặc số tình tiết giảm nhẹ nhiều hơn tình tiết tăng nặng ít nhất 2 tình tiết); có nơi cư trú rõ ràng hoặc nơi làm việc ổn định; có khả năng tự cải tạo và việc cho hưởng án treo không gây nguy hiểm cho xã hội, không ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội.
Tình huống giả định
- Chị Hương bị bà Thanh mắng chửi
Tại phường Tân Lợi, thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk, bà Trần Thị Thanh (38 tuổi) – quản lý một xưởng may tư nhân – trong lúc căng thẳng vì tiến độ đơn hàng đã lớn tiếng trách mắng nhân viên là chị Nguyễn Thị Hương (26 tuổi) vì làm hỏng một số sản phẩm. Trong lúc nóng giận, bà Thanh buông lời xúc phạm và nói “sống thế này khổ lắm, thà chết đi cho xong”. - Chị Hương uống thuốc tự sát
Chị Hương buồn bã, suy sụp tinh thần và đã uống nhiều viên thuốc an thần với ý định tự tử. May mắn, đồng nghiệp phát hiện kịp thời và đưa đi cấp cứu nên giữ được tính mạng. -
Bà Thanh được hưởng án treo
Cơ quan Cảnh sát điều tra xác định bà Trần Thị Thanh đã có hành vi “kích động, dụ dỗ, thúc đẩy người khác tự tước đoạt tính mạng của họ” theo khoản 1 Điều 131 Bộ luật Hình sự. Trong quá trình điều tra và xét xử, bà Thanh thành khẩn khai báo, tỏ rõ sự ăn năn hối cải, tự nguyện bồi thường chi phí điều trị và bồi thường tổn thất tinh thần cho chị Hương, đồng thời được chính chị Hương cùng gia đình gửi đơn xin giảm nhẹ hình phạt. Bà Thanh chưa từng vi phạm pháp luật trước đó, có nơi cư trú rõ ràng và công việc ổn định.Tòa án tuyên phạt bà Trần Thị Thanh 1 năm tù nhưng cho hưởng án treo, thời gian thử thách 2 năm, do bà đáp ứng đầy đủ các điều kiện được quy định tại Điều 65 Bộ luật Hình sự và Điều 2 Nghị quyết số 02/2018/NQ-HĐTP (sửa đổi, bổ sung bởi Nghị quyết số 01/2022/NQ-HĐTP).
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Hành vi xúi giục người khác tự sát, dù nạn nhân không chết, vẫn bị coi là phạm tội theo Điều 131 BLHS. Người phạm tội có thể bị phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm, hoặc cao hơn nếu phạm tội với nhiều người. Tuy nhiên, nếu mức án không quá 3 năm và đáp ứng đầy đủ điều kiện về nhân thân, tình tiết giảm nhẹ, nơi cư trú… thì vẫn có thể được Tòa án xem xét cho hưởng án treo.
