Quốc kỳ là biểu tượng thiêng liêng của một quốc gia, thể hiện chủ quyền, độc lập và lòng tự hào dân tộc. Tại Việt Nam, hành vi xúc phạm Quốc kỳ không chỉ bị lên án về mặt đạo đức mà còn có thể bị xử lý nghiêm khắc theo quy định pháp luật.
1. Quốc kỳ Việt Nam được pháp luật quy định như thế nào?
Theo quy định tại khoản 1 Điều 13 Hiến pháp 2013 và khoản 1 Điều 1 Hướng dẫn 3420/VHTT-VH, Quốc kỳ Việt Nam có những đặc điểm cụ thể sau:
Điều 13.
1. Quốc kỳ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam hình chữ nhật, chiều rộng bằng hai phần ba chiều dài, nền đỏ, ở giữa có ngôi sao vàng năm cánh.
2. Quốc huy nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam hình tròn, nền đỏ, ở giữa có ngôi sao vàng năm cánh, xung quanh có bông lúa, ở dưới có nửa bánh xe răng và dòng chữ Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
3. Quốc ca nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhạc và lời của bài Tiến quân ca.
4. Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là ngày Tuyên ngôn độc lập 2 tháng 9 năm 1945.
5. Thủ đô nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Hà Nội.
Hướng dẫn 3420/VHTT-VH
I. QUỐC KỲ
1. Hình Quốc kỳ: Điều 141 chương XI Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1992; Thông tư số 68/VHTT-TT ngày 24 tháng 8 năm 1993 của Bộ Văn hóa, Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch). “…Quốc kỳ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam hình chữ nhật, chiều rộng bằng hai phần ba chiều dài, nền đỏ, ở giữa có ngôi sao vàng năm cánh…”
- “…Điểm giữa ngôi sao vàng đặt đúng điểm giữa (điểm giao nhau của hai đường chéo) Quốc kỳ.
- Khoảng cách từ điểm giữa ngôi sao đến đầu cánh sao bằng một phần năm chiều dài của Quốc kỳ.
- Một cánh sao có trục vuông góc với cạnh dài Quốc kỳ và hướng thẳng lên phía trên theo đầu cột treo Quốc kỳ.
- Tạo hình ngôi sao: từ đầu cánh sao này đến đầu cánh sao đối diện là đường thẳng, không phình ở giữa, cánh sao không bầu.
- Hai mặt của Quốc kỳ đều có ngôi sao vàng trùng khít nhau.
- Nền Quốc kỳ màu đỏ tươi, ngôi sao màu vàng tươi...”
...
Không chỉ mô tả bằng lời, pháp luật Việt Nam còn quy định cụ thể về kích thước, màu sắc, vị trí ngôi sao, và tỉ lệ hình học của Quốc kỳ. Việc hiểu đúng và sử dụng đúng Quốc kỳ là yêu cầu bắt buộc với mọi công dân và tổ chức tại Việt Nam.
Ví dụ thực tế:
Bến Tre chấn chỉnh việc vẽ, in, dán cờ Tổ quốc và bản đồ Việt Nam sai quy cách
UBND tỉnh Bến Tre vừa yêu cầu Sở Thông tin và Truyền thông phối hợp với công an và các đơn vị liên quan rà soát, ngăn chặn, gỡ bỏ và xử lý tình trạng vẽ, in, dán cờ Tổ quốc và bản đồ Việt Nam không đúng quy cách lên nhà cửa, công trình dân dụng và phương tiện giao thông; đồng thời chấn chỉnh việc đăng tải, chia sẻ hình ảnh xuyên tạc, xúc phạm Quốc kỳ và bản đồ đất nước trên mạng xã hội và các phương tiện thông tin đại chúng. Cơ quan chức năng cũng được giao kiểm tra, giám sát, thu hồi và xử lý nghiêm mọi hình ảnh sử dụng biểu tượng quốc gia sai quy định về kích thước, màu sắc, đảm bảo tính trang trọng, tôn nghiêm khi sử dụng các biểu tượng này trong quảng cáo, tuyên truyền và hoạt động văn hóa – thể thao
Nguồn: Báo Tuổi Trẻ
2. Xúc phạm Quốc kỳ có thể bị xử lý hình sự không?
Hành vi xúc phạm Quốc kỳ là hành vi vi phạm pháp luật và có thể bị xử lý hình sự theo Điều 351 Bộ luật Hình sự 2015:
Điều 351. Tội xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca
Người nào cố ý xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy, Quốc ca, thì bị phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
Hành vi như xé, đốt, vẽ bậy, bôi nhọ, hoặc đăng tải nội dung xúc phạm Quốc kỳ trên mạng xã hội đều có thể bị coi là xúc phạm Quốc kỳ. Nếu có đầy đủ yếu tố cấu thành tội phạm, người vi phạm sẽ bị xử lý hình sự.
Mức án tù tùy thuộc vào tính chất và mức độ của hành vi xúc phạm. Cơ quan điều tra sẽ căn cứ vào động cơ, phương tiện và hậu quả để truy tố đúng người, đúng tội.
Ví dụ thực tế:
Bản án số 64/2022/HS-ST ngày 16/11/2022 của TAND huyện Hàm Tân, tỉnh Bình Thuận về tội Xúc phạm Quốc kỳ
Vào ngày 16/11/2022, TAND huyện Hàm Tân (Bình Thuận) xét xử sơ thẩm vụ án “Xúc phạm Quốc kỳ” đối với bị cáo Nguyễn Thành H (sinh năm 1984), người trước đó đã có tiền án về ma túy. Hành vi của H là đi bộ giật, xé 20 lá cờ Tổ quốc treo dọc đường Cách Mạng Tháng 8 (thị trấn Tân Nghĩa) rồi vứt xuống đất, khiến quốc kỳ bị rách, co rúm. Trong quá trình xét xử, H thành khẩn khai báo, đã bồi thường 1,9 triệu đồng chi phí mua mới và lắp đặt lại cờ. Hội đồng xét xử xác định đủ yếu tố cấu thành tội “Xúc phạm Quốc kỳ” theo Điều 351 BLHS và áp dụng tình tiết giảm nhẹ tại điểm b, s khoản 1 Điều 51 BLHS (ăn năn hối cải, bồi thường thiệt hại). Tòa tuyên phạt H 1 năm tù giam, tính từ ngày bị tạm giam 28/8/2022, đồng thời tịch thu tiêu hủy 20 lá cờ và buộc bị cáo nộp 200 000 đồng án phí.
Nguồn: Tòa Án Nhân Dân Tối Cao
3. Thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự đối với tội xúc phạm Quốc kỳ là bao lâu?
Tội xúc phạm Quốc kỳ là tội phạm ít nghiêm trọng. Theo quy định tại Điều 27 Bộ luật Hình sự 2015, thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự đối với tội phạm ít nghiêm trọng là 05 năm:
Điều 27. Thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự
1. Thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự là thời hạn do Bộ luật này quy định mà khi hết thời hạn đó thì người phạm tội không bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
2. Thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự được quy định như sau:
a) 05 năm đối với tội phạm ít nghiêm trọng;
b) 10 năm đối với tội phạm nghiêm trọng;
c) 15 năm đối với tội phạm rất nghiêm trọng;
d) 20 năm đối với tội phạm đặc biệt nghiêm trọng.
3. Thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự được tính từ ngày tội phạm được thực hiện. Nếu trong thời hạn quy định tại khoản 2 Điều này, người phạm tội lại thực hiện hành vi phạm tội mới mà Bộ luật này quy định mức cao nhất của khung hình phạt đối với tội ấy trên 01 năm tù, thì thời hiệu đối với tội cũ được tính lại kể từ ngày thực hiện hành vi phạm tội mới.
Nếu trong thời hạn quy định tại khoản 2 Điều này, người phạm tội cố tình trốn tránh và đã có quyết định truy nã, thì thời hiệu tính lại kể từ khi người đó ra đầu thú hoặc bị bắt giữ.
Nếu hành vi xúc phạm Quốc kỳ xảy ra đã quá 5 năm và không có các yếu tố làm gián đoạn thời hiệu (như trốn tránh, bị truy nã, hoặc tái phạm), thì người vi phạm sẽ không bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Tình huống giả định:
Xúc phạm Quốc kỳ rách cờ sau 5 năm: Vượt thời hiệu truy cứu nên đình chỉ hình sự
TAND TP. Hà Nội thụ lý đơn tố cáo của bà Trần Thị Lan (54 tuổi, phường Hàng Bông) về việc ông Nguyễn Văn Sơn (56 tuổi, Hà Đông) đã xúc phạm Quốc kỳ khi rải hàng loạt lá cờ rách nát trước trụ sở Chi cục Thuế quận Hoàn Kiếm vào sáng 1/9/2018. Sự việc chỉ được công luận và cơ quan chức năng phát hiện sau khi đoạn clip ghi lại hành vi của ông Sơn được chia sẻ trên mạng xã hội vào tháng 10/2024. Theo biên bản giám định, lá cờ bị rách ở nhiều vị trí, dấu hiệu bị bôi bẩn và xé rách từng mảng, đủ yếu tố cấu thành tội “xúc phạm Quốc kỳ” theo Điều 351 BLHS (được sửa đổi).
Tại phiên tòa, đại diện Viện KSND đọc cáo trạng nhưng cũng thừa nhận hồ sơ chuyển đến cơ quan điều tra quá muộn. Hội đồng xét xử dẫn khoản 2 a Điều 27 BLHS, xác định “xúc phạm Quốc kỳ” là tội ít nghiêm trọng, có thời hiệu truy cứu 5 năm kể từ ngày hành vi thực hiện. Việc khởi tố ông Sơn vào tháng 10/2024 đã vượt 13 tháng so với thời hạn kết thúc vào 2/9/2023.
HĐXX phân tích thêm: mặc dù hành vi của ông Sơn được ghi nhận rõ ràng và có đủ bằng chứng, nhưng pháp luật quy định chặt chẽ về thời hiệu nhằm bảo đảm quyền bình đẳng và ổn định pháp lý cho cá nhân. Do đó, Tòa án quyết định đình chỉ vụ án đối với ông Nguyễn Văn Sơn, không áp dụng biện pháp xử lý hình sự. Quyết định này khẳng định: khi đã hết thời hiệu truy cứu theo Điều 27 BLHS, dù hậu quả có nghiêm trọng đến đâu, cá nhân cũng không bị đưa ra xét xử hình sự về tội ít nghiêm trọng đã xảy ra.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
4. Kết luận
Xúc phạm Quốc kỳ không chỉ là hành vi thiếu tôn trọng mà còn là vi phạm pháp luật. Mỗi người dân, đặc biệt là giới trẻ sử dụng mạng xã hội, cần hiểu rõ ranh giới pháp lý để không vô tình hoặc cố ý thực hiện các hành vi xúc phạm biểu tượng thiêng liêng của đất nước. Pháp luật không chỉ bảo vệ tính tôn nghiêm của Quốc kỳ mà còn thể hiện tinh thần yêu nước và trách nhiệm công dân.
