Trong tố tụng hình sự, Viện kiểm sát có vai trò quan trọng trong việc kiểm sát hoạt động điều tra để bảo đảm tính khách quan và đúng pháp luật. Một trong những quyền hạn nổi bật là quyền giải quyết tranh chấp về thẩm quyền điều tra giữa các cơ quan. Ngoài ra, Viện kiểm sát còn có nhiều nhiệm vụ và quyền hạn khác trong quá trình kiểm sát điều tra vụ án hình sự.
1. Viện kiểm sát có quyền quyết giải quyết tranh chấp về thẩm quyền điều tra không?
Khoản 3 Điều 166 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 166. Nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát khi kiểm sát điều tra vụ án hình sự
...
3. Giải quyết tranh chấp về thẩm quyền điều tra.
...
Khi có mâu thuẫn hoặc không thống nhất giữa các cơ quan điều tra về việc ai là đơn vị có thẩm quyền giải quyết vụ án hình sự cụ thể, Viện kiểm sát sẽ là cơ quan đứng ra phân định. Quyền này thể hiện vai trò điều phối, giám sát của Viện kiểm sát nhằm bảo đảm tiến trình điều tra không bị gián đoạn vì tranh chấp nội bộ.
Việc phân định thẩm quyền điều tra không chỉ là vấn đề thủ tục mà còn ảnh hưởng đến chất lượng, tiến độ xử lý vụ án. Nếu giao cho cơ quan không phù hợp năng lực hoặc địa bàn, việc điều tra có thể bị kéo dài, làm chậm quá trình truy cứu trách nhiệm hình sự. Do đó, sự can thiệp kịp thời của Viện kiểm sát là cần thiết để duy trì sự minh bạch, thống nhất trong hệ thống tố tụng.
Tình huống giả định
-
Vụ đánh bạc quy mô lớn tại Hồng Gai bị tranh chấp thẩm quyền điều tra giữa hai đơn vị công an
Tại phường Hồng Gai, tỉnh Quảng Ninh, một vụ đánh bạc có quy mô lớn bị lực lượng chức năng phát hiện với sự tham gia của nhiều đối tượng đến từ các khu vực giáp ranh giữa huyện Vân Đồn và TP. Cẩm Phả. Sau khi lập hồ sơ ban đầu, cả Công an huyện Vân Đồn và Công an TP. Cẩm Phả đều cho rằng mình có thẩm quyền điều tra vụ việc và đồng thời gửi văn bản đề xuất mở hồ sơ vụ án.
-
Tranh chấp thẩm quyền khiến tiến trình điều tra bị đình trệ
Việc không thống nhất được cơ quan chủ trì điều tra khiến hồ sơ vụ án bị đình trệ gần một tuần, ảnh hưởng đến hiệu quả xử lý ban đầu. Các đối tượng liên quan cũng chưa thể bị phân loại rõ ràng để phục vụ công tác tố tụng.
-
Viện kiểm sát tỉnh vào cuộc, phân định thẩm quyền và giao điều tra cho Công an TP. Cẩm Phả
Trước tình hình trên, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Quảng Ninh đã tiến hành xem xét toàn bộ hồ sơ, đánh giá địa điểm thực hiện hành vi đánh bạc, nơi thu giữ tang vật và nơi cư trú của các bị can. Sau khi phân tích kỹ các yếu tố, Viện kiểm sát ra quyết định giao vụ án cho Công an TP. Cẩm Phả điều tra vì phần lớn chứng cứ, đối tượng và lời khai đều nằm trong phạm vi địa bàn này. Việc can thiệp kịp thời giúp ổn định tiến trình tố tụng và bảo đảm xử lý đúng người, đúng thẩm quyền.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát khi kiểm sát điều tra vụ án hình sự là gì?
Khoản 1 đến 9 Điều 166 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 166. Nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát khi kiểm sát điều tra vụ án hình sự
Kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong việc khởi tố, điều tra và lập hồ sơ vụ án của Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra.
Kiểm sát hoạt động tố tụng hình sự của người tham gia tố tụng; yêu cầu, kiến nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xử lý nghiêm minh người tham gia tố tụng vi phạm pháp luật.
Giải quyết tranh chấp về thẩm quyền điều tra.
Yêu cầu Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra cung cấp tài liệu liên quan để kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong việc khởi tố, điều tra khi cần thiết.
Khi phát hiện việc điều tra không đầy đủ, vi phạm pháp luật thì Viện kiểm sát yêu cầu Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra thực hiện các hoạt động:
a) Tiến hành hoạt động điều tra đúng pháp luật;
b) Kiểm tra việc điều tra và thông báo kết quả cho Viện kiểm sát;
c) Cung cấp tài liệu liên quan đến hành vi, quyết định tố tụng có vi phạm pháp luật trong việc điều tra.Kiến nghị, yêu cầu Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra khắc phục vi phạm trong việc khởi tố, điều tra.
Yêu cầu Thủ trưởng Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra thay đổi Điều tra viên, Cán bộ điều tra, xử lý nghiêm minh Điều tra viên, Cán bộ điều tra vi phạm pháp luật trong hoạt động tố tụng.
Kiến nghị cơ quan, tổ chức hữu quan áp dụng các biện pháp phòng ngừa tội phạm và vi phạm pháp luật.
Thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn khác trong việc kiểm sát điều tra vụ án hình sự theo quy định của Bộ luật này.
Các nhiệm vụ và quyền hạn này thể hiện rõ vai trò chủ động, kiểm tra, giám sát và kiến nghị của Viện kiểm sát trong toàn bộ giai đoạn điều tra vụ án hình sự. Viện kiểm sát không chỉ theo dõi tiến trình điều tra mà còn có quyền yêu cầu thay đổi Điều tra viên, yêu cầu cung cấp tài liệu, kiến nghị khắc phục vi phạm và đảm bảo các hoạt động điều tra được thực hiện đúng pháp luật.
Đặc biệt, với quyền hủy bỏ hoặc yêu cầu khắc phục các hành vi vi phạm tố tụng, Viện kiểm sát góp phần bảo vệ quyền con người, phòng chống oan sai và bảo đảm rằng các vụ án được điều tra khách quan, đúng người, đúng tội, đúng pháp luật.
Tình huống giả định
-
Sai phạm tố tụng tại phường Hải An khiến Điều tra viên bị đề nghị thay đổi
Tại phường Hải An, tỉnh Hải Phòng, trong quá trình điều tra một vụ án “Cố ý gây thương tích”, người bị hại nhiều lần yêu cầu cơ quan điều tra tiến hành giám định tỷ lệ thương tật để làm căn cứ xử lý. Tuy nhiên, Điều tra viên phụ trách vụ án đã không thực hiện việc trưng cầu giám định theo đúng trình tự pháp luật, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi tố tụng của người bị hại.
-
Viện kiểm sát yêu cầu bổ sung giám định và đề nghị thay Điều tra viên
Sau khi phát hiện vi phạm, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Hải Phòng đã ban hành văn bản yêu cầu cơ quan điều tra tiến hành ngay thủ tục trưng cầu giám định thương tật. Đồng thời, do vi phạm tố tụng nghiêm trọng và ảnh hưởng đến quá trình điều tra, Viện kiểm sát đã đề nghị thay đổi Điều tra viên để đảm bảo tính khách quan và đúng pháp luật trong hoạt động điều tra.
-
Toàn bộ hồ sơ bị yêu cầu rà soát, nhiều vi phạm được phát hiện
Không dừng lại ở đó, Viện kiểm sát yêu cầu cơ quan điều tra cung cấp toàn bộ hồ sơ tài liệu liên quan đến vụ án để kiểm tra quá trình thu thập chứng cứ. Qua rà soát, Viện kiểm sát phát hiện thêm một số sai sót khác về thủ tục tố tụng và đã kiến nghị lãnh đạo cơ quan điều tra có biện pháp khắc phục, đồng thời yêu cầu báo cáo kết quả thực hiện nhằm tránh lặp lại sai phạm trong các vụ án tiếp theo.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Viện kiểm sát giữ vai trò trung tâm trong việc bảo đảm quá trình điều tra được tiến hành đúng pháp luật, khách quan và minh bạch. Viện kiểm sát có quyền giải quyết tranh chấp về thẩm quyền điều tra giữa các cơ quan. Ngoài ra, Viện kiểm sát còn có 9 nhóm nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể để kiểm sát và can thiệp kịp thời vào quá trình điều tra vụ án hình sự.
