Lời khai của người làm chứng là một trong những nguồn chứng cứ quan trọng để làm rõ diễn biến sự việc trong quá trình giải quyết vụ án hình sự. Pháp luật cho phép cơ quan tố tụng linh hoạt trong việc lựa chọn địa điểm lấy lời khai, miễn sao bảo đảm thuận lợi và phù hợp với người làm chứng. Đồng thời, khi có nhiều người làm chứng, việc lấy lời khai phải thực hiện riêng biệt để đảm bảo tính khách quan và trung thực.
1. Việc lấy lời khai của người làm chứng được tiến hành tại đâu?
Khoản 1 Điều 186 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 186. Lấy lời khai người làm chứng
Việc lấy lời khai người làm chứng được tiến hành tại nơi tiến hành điều tra, nơi cư trú, nơi làm việc hoặc nơi học tập của người đó.
...
Quy định này cho phép cơ quan điều tra lựa chọn địa điểm lấy lời khai sao cho thuận tiện, phù hợp với điều kiện thực tế của người làm chứng. Việc linh hoạt về địa điểm giúp quá trình thu thập chứng cứ diễn ra nhanh chóng, tránh gây phiền hà không cần thiết, đồng thời tạo điều kiện để người làm chứng hợp tác tốt hơn trong việc cung cấp thông tin.
Bên cạnh đó, địa điểm lấy lời khai còn cần đảm bảo yếu tố khách quan, tránh sự tác động, áp lực từ bên ngoài. Việc lựa chọn nơi lấy lời khai cũng phải dựa trên nguyên tắc bảo vệ an toàn cho người làm chứng trong những vụ án có yếu tố nhạy cảm hoặc nguy hiểm.
Tình huống giả định
-
Sinh viên Nguyễn Thanh Hòa được lấy lời khai tại trường vì đang thi học kỳ ở Phú Thọ
Nguyễn Thanh Hòa (SN 2002), sinh viên năm cuối tại một trường đại học đóng trên địa bàn phường Gia Cẩm, tỉnh Phú Thọ, là người chứng kiến một vụ ẩu đả gây thương tích xảy ra giữa hai nhóm thanh niên tại công viên gần ký túc xá. Sau khi sự việc xảy ra, cơ quan điều tra đã xác minh và triệu tập Hòa đến trụ sở để lấy lời khai với tư cách người làm chứng.
-
Người làm chứng xin làm việc tại trường vì trùng lịch thi, được cơ quan điều tra chấp thuận
Do trùng với lịch thi học kỳ, Hòa có đơn đề nghị được lấy lời khai tại trường để không ảnh hưởng đến việc học tập. Sau khi xem xét tình hình và đánh giá không có trở ngại về mặt tố tụng, Cơ quan Cảnh sát điều tra đã cử cán bộ đến phòng quản lý sinh viên của trường để ghi lời khai của Hòa theo đúng trình tự pháp luật.
-
Biên bản lời khai được lập đúng quy định, đảm bảo quyền lợi người làm chứng
Tại nơi làm việc, việc lấy lời khai được thực hiện theo đúng quy định: có cán bộ điều tra chủ trì, người chứng kiến từ phía nhà trường và đầy đủ biên bản ghi lời khai. Nội dung được ghi nhận trung thực, có chữ ký xác nhận của người làm chứng và người ghi biên bản. Cách xử lý linh hoạt này vẫn đảm bảo đầy đủ giá trị pháp lý, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho người làm chứng thực hiện nghĩa vụ mà không ảnh hưởng đến quyền lợi học tập.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Nếu vụ án có nhiều người làm chứng thì lấy lời khai thế nào?
Khoản 2 Điều 186 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 186. Lấy lời khai người làm chứng
...
2. Nếu vụ án có nhiều người làm chứng thì phải lấy lời khai riêng từng người và không để cho họ tiếp xúc, trao đổi với nhau trong thời gian lấy lời khai.
...
Pháp luật yêu cầu phải lấy lời khai riêng từng người làm chứng để bảo đảm sự độc lập và khách quan trong từng lời khai. Nếu người làm chứng được trao đổi với nhau trước hoặc trong quá trình làm việc, nội dung khai báo có thể bị ảnh hưởng, không còn chính xác và gây khó khăn cho quá trình xác minh sự thật.
Việc cách ly người làm chứng trong thời gian lấy lời khai còn nhằm ngăn ngừa hiện tượng thông cung, mớm cung hoặc điều chỉnh lời khai vì lý do chủ quan hay tác động từ người khác. Cơ quan điều tra có trách nhiệm sắp xếp thời gian hợp lý, tránh để các nhân chứng tiếp xúc nhau trước khi ghi nhận lời khai đầy đủ.
Tình huống giả định
-
Sơ suất trong lấy lời khai khiến nhân chứng thông cung tại Hưng Yên, phải ghi lại theo đúng quy định
Trong một vụ án “Cố ý gây thương tích” xảy ra tại quán karaoke trên địa bàn phường Lam Sơn, tỉnh Hưng Yên, có bốn người làm chứng được xác định đã trực tiếp chứng kiến toàn bộ diễn biến vụ việc. Cơ quan điều tra đã mời cả bốn người đến trụ sở để ghi lời khai phục vụ công tác điều tra.
-
Nhân chứng được ngồi chung một phòng, có dấu hiệu trao đổi nội dung trước khi làm việc
Do sơ suất trong quá trình tổ chức, cả bốn nhân chứng được cho ngồi chờ chung một phòng trong lúc chờ được mời vào làm việc riêng. Trong thời gian này, các nhân chứng đã trò chuyện, trao đổi với nhau về nội dung vụ việc. Khi được ghi lời khai riêng, các biên bản thể hiện ngôn ngữ và trình bày có dấu hiệu trùng khớp bất thường.
-
Điều tra viên phát hiện sai sót, đề xuất lấy lại lời khai theo quy định cách ly nhân chứng
Trước dấu hiệu thông cung, Điều tra viên đã báo cáo sự việc và đề xuất tổ chức ghi lời khai lại theo đúng quy định: mỗi người được lấy lời khai trong điều kiện cách ly hoàn toàn, không có sự tiếp xúc trước đó với người làm chứng khác. Sau khi thực hiện đúng trình tự, các lời khai ghi nhận có sự khác biệt đáng kể, góp phần làm rõ bản chất sự việc và xác định chính xác người gây án trong vụ ẩu đả.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Lấy lời khai người làm chứng là một bước quan trọng để xác minh sự thật khách quan trong vụ án hình sự. Việc lấy lời khai có thể được thực hiện tại nơi điều tra, nơi cư trú, nơi làm việc hoặc nơi học tập của người làm chứng tùy theo điều kiện phù hợp. Trong trường hợp có nhiều người làm chứng, cơ quan điều tra phải lấy lời khai riêng từng người và đảm bảo họ không trao đổi với nhau trong thời gian làm việc.
