Trong quá trình điều tra vụ án hình sự, biện pháp tạm giam có thể được áp dụng để ngăn chặn bị can bỏ trốn hoặc tiếp tục phạm tội. Một trong những nội dung quan trọng là thời hạn tạm giam bị can để phục vụ hoạt động điều tra. Ngoài ra, cũng cần lưu ý các trường hợp được phép gia hạn thời gian tạm giam theo quy định của pháp luật.
1. Thời hạn tạm giam bị can để điều tra là bao lâu?
Khoản 1 Điều 173 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 173. Thời hạn tạm giam để điều tra
1. Thời hạn tạm giam bị can để điều tra không quá 02 tháng đối với tội phạm ít nghiêm trọng, không quá 03 tháng đối với tội phạm nghiêm trọng, không quá 04 tháng đối với tội phạm rất nghiêm trọng và tội phạm đặc biệt nghiêm trọng.
...
Thời hạn tạm giam bị can để điều tra được phân theo bốn cấp độ tội phạm. Cụ thể, đối với tội phạm ít nghiêm trọng, thời gian tạm giam tối đa là 2 tháng; tội phạm nghiêm trọng là 3 tháng; các tội rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng thì thời hạn tạm giam tối đa là 4 tháng.
Việc xác định thời hạn tạm giam bị can phải căn cứ vào tính chất của hành vi phạm tội và được thực hiện đúng quy trình tố tụng. Thời gian này được tính từ ngày có quyết định tạm giam và phục vụ mục tiêu điều tra, ngăn ngừa bị can tiếp tục thực hiện hành vi phạm tội, tiêu hủy chứng cứ hoặc bỏ trốn.
Tình huống giả định
-
Nguyễn Trọng Khánh bị bắt tạm giam vì lừa đảo chiếm đoạt tài sản tại Đồng Tháp
Tại phường Hòa Thuận, tỉnh Đồng Tháp, Cơ quan Cảnh sát điều tra đã ra quyết định khởi tố và bắt tạm giam ông Nguyễn Trọng Khánh (SN 1975) về hành vi “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”. Căn cứ vào hồ sơ và thiệt hại gây ra, hành vi của Khánh được xác định thuộc loại tội phạm nghiêm trọng theo quy định pháp luật hình sự.
-
Tạm giam để phục vụ điều tra và ngăn ngừa bị can tiêu hủy chứng cứ
Ngay sau khi khởi tố bị can, cơ quan điều tra áp dụng biện pháp ngăn chặn là tạm giam trong thời hạn 3 tháng theo đúng quy định tại khoản 1 Điều 173 Bộ luật Tố tụng hình sự đối với tội phạm nghiêm trọng. Biện pháp này nhằm bảo đảm quá trình điều tra không bị cản trở, nhất là trong bối cảnh có nguy cơ bị can tiêu hủy chứng cứ hoặc gây ảnh hưởng đến người liên quan.
-
Cơ quan điều tra tiến hành đối chất và giám định tài chính trong thời gian tạm giam
Trong thời gian tạm giam, các hoạt động điều tra được triển khai gồm: lấy lời khai, đối chất giữa các bên, thu thập chứng cứ từ các giao dịch tài chính, làm rõ hành vi gian dối và tiến hành giám định tài chính để xác định rõ thiệt hại. Việc tạm giam đúng thời hạn và đúng thẩm quyền góp phần đảm bảo hiệu quả điều tra và chuẩn bị truy tố theo đúng trình tự tố tụng.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Có được gia hạn thời gian tạm giam bị can không?
Khoản 2 Điều 173 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 173. Thời hạn tạm giam để điều tra
...
2. Trường hợp vụ án có nhiều tình tiết phức tạp, xét cần phải có thời gian dài hơn cho việc điều tra và không có căn cứ để thay đổi hoặc hủy bỏ biện pháp tạm giam thì chậm nhất là 10 ngày trước khi hết thời hạn tạm giam, Cơ quan điều tra phải có văn bản đề nghị Viện kiểm sát gia hạn tạm giam.
Việc gia hạn tạm giam được quy định như sau:
a) Đối với tội phạm ít nghiêm trọng có thể được gia hạn tạm giam một lần không quá 01 tháng;
b) Đối với tội phạm nghiêm trọng có thể được gia hạn tạm giam một lần không quá 02 tháng;
c) Đối với tội phạm rất nghiêm trọng có thể được gia hạn tạm giam một lần không quá 03 tháng;
d) Đối với tội phạm đặc biệt nghiêm trọng có thể được gia hạn tạm giam hai lần, mỗi lần không quá 04 tháng.
...
Cơ quan điều tra có thể đề xuất gia hạn tạm giam nếu vụ án có nhiều yếu tố phức tạp, cần thêm thời gian điều tra mà không thể thay thế bằng biện pháp ngăn chặn khác như cấm đi khỏi nơi cư trú hoặc bảo lĩnh. Đề nghị phải gửi đến Viện kiểm sát chậm nhất là 10 ngày trước khi hết thời hạn tạm giam để được xem xét, quyết định.
Mỗi cấp độ tội phạm sẽ có mức thời gian gia hạn cụ thể và giới hạn số lần. Việc này nhằm cân bằng giữa yêu cầu điều tra và quyền tự do cá nhân của bị can, tránh việc lạm dụng tạm giam gây ảnh hưởng đến quyền con người trong tố tụng hình sự.
Tình huống giả định
-
Phạm Văn Tân bị gia hạn tạm giam để tiếp tục điều tra vụ lừa đảo đặc biệt nghiêm trọng tại Đồng Nai
Tại phường Trảng Dài, tỉnh Đồng Nai, Cơ quan Cảnh sát điều tra đang thụ lý một vụ án “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” có tính chất đặc biệt nghiêm trọng. Vụ án liên quan đến nhiều tài khoản ngân hàng, hợp đồng vay tín dụng và nhân chứng ở nhiều địa phương khác nhau. Bị can Phạm Văn Tân (SN 1982) đã bị khởi tố và tạm giam 4 tháng ngay sau khi xác định hành vi có dấu hiệu phạm tội đặc biệt nghiêm trọng.
-
Đến cuối thời hạn tạm giam, việc giám định và thu thập chứng cứ vẫn chưa hoàn tất
Trong quá trình điều tra, cơ quan chức năng tiến hành giám định tài chính, đối chiếu các giao dịch ngân hàng, thu thập hợp đồng vay vốn và làm việc với nhiều người liên quan. Tuy nhiên, do tính chất phức tạp và phạm vi trải rộng, việc thu thập chứng cứ chưa thể hoàn tất đúng thời hạn tạm giam ban đầu.
-
Viện kiểm sát tỉnh ra quyết định gia hạn tạm giam thêm 4 tháng theo đúng quy định
Trước thời điểm hết hạn tạm giam, cơ quan điều tra gửi văn bản đề nghị Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Đồng Nai xem xét gia hạn tạm giam để tiếp tục điều tra. Sau khi rà soát hồ sơ và căn cứ pháp luật, Viện kiểm sát đã đồng ý và ra quyết định gia hạn tạm giam lần thứ nhất thêm 4 tháng, theo đúng điểm d khoản 2 Điều 173 Bộ luật Tố tụng hình sự. Việc gia hạn giúp đảm bảo thời gian làm rõ toàn bộ vụ án mà không làm gián đoạn hoạt động tố tụng.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Tạm giam là biện pháp ngăn chặn được áp dụng trong nhiều vụ án hình sự, đặc biệt là với các hành vi nghiêm trọng. Thời hạn tạm giam bị can để điều tra được phân theo mức độ tội phạm, dao động từ 2 đến 4 tháng. Trong trường hợp vụ án có tính chất phức tạp, cơ quan điều tra có thể đề nghị Viện kiểm sát gia hạn tạm giam đúng theo quy định để đảm bảo tiến độ điều tra không bị gián đoạn.
