Chuyển giới không chỉ là thay đổi hình dạng và giới tính của mình mà còn tác động trực tiếp đến các thủ tục hành chính như giấy khai sinh, chứng minh nhân dân và hộ khẩu. Pháp luật Việt Nam đã cho phép công dân thực hiện việc đăng ký thay đổi thông tin nhân thân phù hợp với giới tính sau chuyển đổi. Tuy nhiên, quá trình này cần tuân thủ nhiều bước và các yêu cầu chặt chẽ.
1. Sau khi chuyển giới có được thay đổi giấy tờ tùy thân không?
Căn cứ vào Điều 37 Bộ luật Dân sự 2015 quy định cụ thể như sau
Điều 37. Chuyển đổi giới tính
Việc chuyển đổi giới tính được thực hiện theo quy định của luật. Cá nhân đã chuyển đổi giới tính có quyền, nghĩa vụ đăng ký thay đổi hộ tịch theo quy định của pháp luật về hộ tịch; có quyền nhân thân phù hợp với giới tính đã được chuyển đổi theo quy định của Bộ luật này và luật khác có liên quan.
Người chuyển giới sau khi thực hiện thủ tục y tế và được cấp giấy xác nhận có thể đăng ký thay đổi thông tin hộ tịch tại UBND cấp xã. Họ phải thực hiện các vấn đề như thay đổi giấy khai sinh, cấp mới CCCD, cập nhật hộ khẩu, thay đổi thông tin trong các giấy tờ hành chính khác như sổ BHYT, tài khoản ngân hàng, hợp đồng lao động. Các bước này nhằm đảm bảo tính thống nhất về nhân thân và giới tính trên toàn bộ hồ sơ cá nhân, tránh rắc rối trong quan hệ dân sự, hành chính, lao động.
Tình huống giả định
Chị Nguyễn Trà My (quê Quảng Ngãi) từng là nam giới và đã thực hiện phẫu thuật chuyển giới hoàn tất tại Thái Lan. Khi trở về Việt Nam, chị xin giấy xác nhận y tế về chuyển giới tại một cơ sở bệnh viện lớn ở TP.HCM. Sau đó, chị nộp đơn đề nghị thay đổi giới tính trong giấy khai sinh tại UBND phường. Hồ sơ gồm: bản sao giấy khai sinh gốc, giấy xác nhận y tế, đơn xin điều chỉnh hộ tịch và CCCD. Cơ quan tư pháp tiếp nhận và sau 10 ngày làm việc, Trà My được cấp giấy khai sinh mới thể hiện giới tính là “nữ”. Với giấy khai sinh mới này, chị tiếp tục đến Công an quận để làm CCCD và cập nhật thông tin vào cơ sở dữ liệu dân cư.
(Đây là tình huống giả định mang tính chất minh họa)
2. Người chuyển giới cần làm gì để hoàn thiện các thủ tục hành chính?
Căn cứ vào điểm c khoản 1 Điều 24 Luật Căn cước công dân 2023 quy định cụ thể như sau
Điều 24. Các trường hợp cấp đổi, cấp lại thẻ căn cước
1. Các trường hợp cấp đổi thẻ căn cước bao gồm:
...
c) Thay đổi nhân dạng; bổ sung thông tin về ảnh khuôn mặt, vân tay; xác định lại giới tính hoặc chuyển đổi giới tính theo quy định của pháp luật;
...
Việc chuyển đổi giới tính chỉ được pháp luật công nhận khi người đó đã điều chỉnh hộ tịch thành công. Đây là bước đầu tiên, mang tính nền tảng cho toàn bộ các thủ tục hành chính sau này. Sau khi có hộ tịch ghi giới tính mới, công dân tiếp tục làm thủ tục đổi CCCD, cập nhật dữ liệu cư trú (hộ khẩu, sổ tạm trú), điều chỉnh thông tin trong các hợp đồng lao động, tài khoản ngân hàng, BHYT, BHXH và hồ sơ pháp lý khác. Nếu không thực hiện đầy đủ, người chuyển giới có thể gặp khó khăn trong việc chứng minh thân nhân, quyền thừa kế, kết hôn hoặc sử dụng dịch vụ công.
Tình huống giả định
Anh Lê Minh Quân (TP. Đà Nẵng) hoàn thành chuyển giới từ nữ sang nam vào năm 2024. Sau khi thay đổi hộ tịch và có giấy khai sinh mới, anh tiến hành làm CCCD theo giới tính “nam”. Tuy nhiên, khi xin cập nhật thông tin trong tài khoản ngân hàng cũ, phía ngân hàng yêu cầu hồ sơ chứng minh quá trình chuyển giới để khớp với dữ liệu CMND cũ. Anh phải làm đơn xác nhận tại UBND nơi đăng ký hộ tịch để chứng minh rằng Quân và người có tên khai sinh cũ là cùng một người. Mặc dù được giải quyết nhưng thủ tục khá mất thời gian, khiến anh phải trì hoãn việc xin việc và ký hợp đồng lao động. Điều này cho thấy, người chuyển giới cần cập nhật thông tin đồng bộ ở tất cả các cơ quan để tránh rắc rối.
(Đây là tình huống giả định mang tính chất minh họa)
Kết luận
Việc chuyển giới sẽ có ảnh hưởng đến toàn bộ hệ thống nhận diện của cá nhân. Sau khi chuyển giới, các thông tin về giới tính, họ tên, hình ảnh trên giấy tờ như căn cước công dân, hộ khẩu, hộ chiếu… sẽ có sự thay đổi so với thông tin của giới tính ban đầu. Vì vậy, để đảm bảo quyền nhân thân, tránh phát sinh tranh chấp hoặc rắc rối trong các giao dịch hành chính – dân sự, người chuyển giới cần tiến hành cập nhật lại toàn bộ hồ sơ cá nhân theo quy định pháp luật hiện hành.
