Việc để chó, mèo thả rông nơi công cộng tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn và có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng cho người khác. Nếu vật nuôi gây tai nạn nhưng hậu quả nhẹ, chủ nuôi có thể bị xử phạt hành chính và buộc bồi thường dân sự theo quy định. Trong trường hợp hậu quả nặng như gây thương tích từ 31% trở lên hoặc chết người, người chủ có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
1. Người chủ vật nuôi phải chịu những loại trách nhiệm nào khi vật nuôi gây tai nạn ?
Căn cứ theo điểm b khoản 1 Điều 7 Nghị định 144/2021/NĐ-CP, khoản 2 Điều 7 Nghị định 90/2017/NĐ-CP và Điều 603, 590, 591 Bộ luật Dân sự 2015 quy định cụ thể như sau:
Điều 7. Vi phạm quy định về trật tự công cộng
1. Phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 300.000 đồng đến 500.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:...
b) Thả rông động vật nuôi trong đô thị hoặc nơi công cộng;
Điều 7. Vi phạm về phòng bệnh động vật trên cạn
...2. Phạt tiền từ 600.000 đồng đến 800.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:
a) Không tiêm phòng vắc xin phòng bệnh Dại cho động vật bắt buộc phải tiêm phòng;
b) Không đeo rọ mõm cho chó hoặc không xích giữ chó, không có người dắt khi đưa chó ra nơi công cộng.
Điều 603. Bồi thường thiệt hại do súc vật gây ra
1. Chủ sở hữu súc vật phải bồi thường thiệt hại do súc vật gây ra cho người khác. Người chiếm hữu, sử dụng súc vật phải bồi thường thiệt hại trong thời gian chiếm hữu, sử dụng súc vật, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
Điều 590. Thiệt hại do sức khoẻ bị xâm phạm
1. Thiệt hại do sức khoẻ bị xâm phạm bao gồm:
a) Chi phí hợp lý cho việc cứu chữa, bồi dưỡng, phục hồi sức khoẻ và chức năng bị mất, bị giảm sút của người bị thiệt hại;b) Thu nhập thực tế bị mất hoặc bị giảm sút của người bị thiệt hại; nếu thu nhập thực tế của người bị thiệt hại không ổn định và không thể xác định được thì áp dụng mức thu nhập trung bình của lao động cùng loại;
c) Chi phí hợp lý và phần thu nhập thực tế bị mất của người chăm sóc người bị thiệt hại trong thời gian điều trị; nếu người bị thiệt hại mất khả năng lao động và cần phải có người thường xuyên chăm sóc thì thiệt hại bao gồm cả chi phí hợp lý cho việc chăm sóc người bị thiệt hại;
d) Thiệt hại khác do luật quy định.
Điều 591. Thiệt hại do tính mạng bị xâm phạm
1. Thiệt hại do tính mạng bị xâm phạm bao gồm:
a) Thiệt hại do sức khỏe bị xâm phạm theo quy định tại Điều 590 của Bộ luật này;b) Chi phí hợp lý cho việc mai táng;
c) Tiền cấp dưỡng cho những người mà người bị thiệt hại có nghĩa vụ cấp dưỡng;
d) Thiệt hại khác do luật quy định.
Cụ thể, theo điểm b khoản 1 Điều 7 Nghị định 144/2021/NĐ-CP, chủ nuôi sẽ bị "phạt từ 300.000 đến 500.000 đồng" nếu để chó, mèo chạy rông ở nơi công cộng như công viên, đường phố, khu dân cư. Việc vật nuôi đi lại tự do có thể gây nguy hiểm cho người già, trẻ em, người lái xe, và chỉ cần có nguy cơ mất an toàn cũng đủ là căn cứ để xử phạt. Ngoài ra, theo khoản 2 Điều 7 Nghị định 90/2017/NĐ-CP, sửa đổi bởi Nghị định 04/2020/NĐ-CP, nếu " không đeo rọ mõm, không xích hoặc không tiêm phòng dại cho chó", chủ nuôi sẽ bị phạt từ 1.000.000 đến 2.000.000 đồng.
Ngoài phạt hành chính, người nuôi còn phải chịu trách nhiệm dân sự. Theo Điều 603 Bộ luật Dân sự 2015, chủ sở hữu súc vật phải bồi thường thiệt hại do súc vật gây ra cho người khác. Khoản bồi thường có thể bao gồm: chi phí điều trị y tế, tiền thuốc men, thu nhập bị mất, thiệt hại tài sản và tổn thất tinh thần theo Điều 590. Nếu nạn nhân tử vong, người thân còn có thể yêu cầu bồi thường chi phí mai táng, cấp dưỡng và tổn thất tinh thần theo Điều 591.
Tình huống giả định
Anh Trần Minh Hậu (trú tại Quận Bình Thạnh, TP.HCM) thường xuyên thả con chó becgie nặng 30kg ra công viên gần nhà mà không đeo rọ mõm hay xích. Một sáng cuối tuần, con chó bất ngờ lao ra đường, sủa lớn vào ông Trần Văn Bảy (60 tuổi) đang đi xe đạp. Bị giật mình, ông Bảy ngã đập đầu vào lề gạch, bị xây xát mặt và gãy tay. Người dân đưa ông đi cấp cứu và báo cho công an phường.
Sau khi tiếp nhận vụ việc, UBND phường 17 lập biên bản xử phạt anh Hậu 500.000 đồng theo Điểm b Khoản 1 Điều 7 Nghị định 144/2021/NĐ-CP, và phạt bổ sung 1.500.000 đồng theo Khoản 2 Điều 7 Nghị định 90/2017/NĐ-CP (sửa đổi bởi Nghị định 04/2020/NĐ-CP) vì không dùng dây xích và rọ mõm.
Về dân sự, theo Điều 603 Bộ luật Dân sự 2015, anh Hậu phải bồi thường thiệt hại do hành vi thiếu kiểm soát vật nuôi. Sau khi thương lượng bất thành, ông Bảy khởi kiện ra TAND Quận Bình Thạnh, yêu cầu bồi thường 32 triệu đồng, gồm chi phí điều trị, thuốc men, đi lại và thu nhập mất do nghỉ việc. Tòa án cũng yêu cầu anh Hậu công khai xin lỗi tại khu dân cư nhằm khôi phục danh dự cho người bị hại.
(Đây là tình huống giả định mang tính chất minh họa)
2. Trường hợp nào người chủ phải chịu trách nhiệm hình sự ?
Căn cứ Điều 128 và Điều 138 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) quy định cụ thể như sau:
Điều 128. Tội vô ý làm chết người
1. Người nào vô ý làm chết người, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.2. Phạm tội làm chết 02 người trở lên, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 10 năm.
...
Điều 138. Tội vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
1. Người nào vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60%, thì bị phạt cảnh cáo, phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm.2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm:
a) Đối với 02 người trở lên mà tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người từ 31% đến 60%;
b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên.
3. Phạm tội đối với 02 người trở lên mà tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người 61% trở lên, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 03 năm.
Nếu hành vi thả rông chó, mèo gây hậu quả nghiêm trọng như thương tích nặng hoặc chết người, chủ nuôi không chỉ bị buộc bồi thường mà còn có thể bị xử lý hình sự. Theo Điều 138 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017), người nào vô ý gây thương tích cho người khác với tỷ lệ từ 31% trở lên, hoặc gây thương tích cho nhiều người với tổng tỷ lệ từ 61% trở lên, có thể bị phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm, hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 2 năm. Nếu có tình tiết tăng nặng như gây thương tích cho 2 người trở lên hoặc tái phạm, mức phạt có thể tăng lên đến 5 năm tù.
Không xét đến việc chủ nuôi có cố ý hay không, mà chỉ cần có lỗi bất cẩn sẽ được coi là có căn cứ. Trường hợp vật nuôi gây chết người, chủ có thể bị truy cứu theo Điều 128 Bộ luật Hình sự 2015 về tội vô ý làm chết người, với mức phạt 1 đến 5 năm tù, và lên đến 10 năm tù nếu làm chết 2 người trở lên hoặc gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng.
Tình huống giả định
Bà Lê Thị Hồng (55 tuổi), cư trú tại xã Hòa Khánh Tây, huyện Đức Hòa, Long An, là chủ nuôi hai con chó Rottweiler có kích thước lớn và thuộc nhóm vật nuôi nguy hiểm cần kiểm soát. Mặc dù đã nhiều lần bị chính quyền địa phương nhắc nhở, bà Hồng vẫn để chó chạy rông trong khu dân cư. Một chiều tháng 3/2025, hai con chó phá cổng, rượt đuổi bé Nguyễn Gia Hưng (9 tuổi) đang đi học về. Trong lúc hoảng sợ bỏ chạy, bé bị chó cắn vào vai và ngã đập đầu xuống nền bê tông. Kết quả giám định cho thấy em bị tổn thương sọ não, phải phẫu thuật, thương tật vĩnh viễn 45%.
Công an huyện Đức Hòa xác định bà Hồng vi phạm các quy định về quản lý vật nuôi: không nhốt kỹ, không rọ mõm, không tiêm phòng định kỳ dù đã bị cảnh báo. Do hậu quả nghiêm trọng, bà bị khởi tố về tội “Vô ý gây thương tích” theo Điều 138 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017), với khung hình phạt từ 3 tháng đến 2 năm tù. Bà Hồng không hợp tác trong điều tra, đổ lỗi cho người thân và chỉ bồi thường sau khi bị khởi tố, khiến vụ án bị đánh giá là không thành khẩn.
Ngoài trách nhiệm hình sự, bà Hồng còn bị buộc bồi thường cho gia đình bé Hưng theo Điều 603 và Điều 590 Bộ luật Dân sự 2015, bao gồm chi phí điều trị, hỗ trợ hồi phục và tổn thất tinh thần, với tổng mức bồi thường 95 triệu đồng theo phán quyết của Tòa án sơ thẩm.
(Đây là tình huống giả định mang tính chất minh họa)
Kết luận
Việc để chó, mèo thả rông không chỉ là hành vi thiếu văn minh đô thị mà còn có thể dẫn đến hậu quả pháp lý nghiêm trọng, từ xử phạt hành chính, bồi thường dân sựu đến truy cứu trách nhiệm hình sự. Chủ nuôi cần có nghĩa vụ quản lý vật nuôi chặt chẽ, tuân thủ các quy định về tiêm phòng, đeo rọ mõm và xích giữ nơi công cộng theo đúng quy định của pháp luật.
