Trong thời gian gần đây, không ít vụ việc tung tin thất thiệt về việc đê, đập sắp vỡ đã xuất hiện trên mạng xã hội, gây hoang mang cho cộng đồng. Chỉ một bài đăng không kiểm chứng cũng có thể khiến hàng trăm hộ dân bỏ chạy trong đêm, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn, gây thiệt hại về sức khỏe, tài sản và ảnh hưởng nghiêm trọng đến trật tự xã hội. Đây là hành vi vi phạm pháp luật, có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự với mức án tù.
1. Tung tin đê, đập vỡ gây hoang mang bị phạt hành chính bao nhiêu?
Điều 101 Nghị định 15/2020/NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung tại Nghị định 14/2022/NĐ-CP):
Điều 101. Vi phạm các quy định về trách nhiệm sử dụng dịch vụ mạng xã hội
1. Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với hành vi lợi dụng mạng xã hội để thực hiện một trong các hành vi sau:
...
d) Cung cấp, chia sẻ thông tin bịa đặt, gây hoang mang trong Nhân dân, kích động bạo lực, tội ác, tệ nạn xã hội, đánh bạc hoặc phục vụ đánh bạc;
...
2. Phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng đối với hành vi tiết lộ thông tin thuộc danh mục bí mật nhà nước, bí mật đời tư của cá nhân và bí mật khác mà chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.
3. Biện pháp khắc phục hậu quả:
Buộc gỡ bỏ thông tin sai sự thật hoặc gây nhầm lẫn hoặc thông tin vi phạm pháp luật do thực hiện hành vi vi phạm quy định tại các khoản 1 và 2 Điều này.
...
Điều 4. Quy định về mức phạt tiền và thẩm quyền phạt tiền đối với cá nhân, tổ chức
...
3. Mức phạt tiền quy định từ Chương II đến Chương VII tại Nghị định này được áp dụng đối với hành vi vi phạm hành chính của tổ chức, trừ quy định tại Điều 106 Nghị định này. Trường hợp cá nhân có hành vi vi phạm như của tổ chức thì mức phạt tiền bằng 1/2 mức phạt tiền đối với tổ chức.
...
Theo Điều 101 Nghị định 15/2020/NĐ-CP (được sửa đổi, bổ sung tại Nghị định 14/2022/NĐ-CP), hành vi đăng tải hoặc chia sẻ thông tin bịa đặt về việc đê, đập bị nứt hoặc sắp vỡ, gây hoang mang trong Nhân dân trên mạng xã hội là vi phạm pháp luật. Nếu hành vi này do tổ chức thực hiện, mức phạt tiền từ 10 – 20 triệu đồng; nếu do cá nhân thực hiện, mức phạt từ 5 – 10 triệu đồng (theo Điều 4 Nghị định 15, mức phạt cá nhân bằng một nửa tổ chức). Ngoài việc phạt tiền, người vi phạm còn bắt buộc phải gỡ bỏ toàn bộ thông tin sai sự thật đã đăng tải để khắc phục hậu quả.
Tình huống giả định
- Ông Trung tung tin đê sắp vỡ
Sau khi nghe tin đồn từ một người quen, ông Trần Trung Hùng, trú tại phường Nam Định, tỉnh Ninh Bình, đã đăng lên trang Facebook cá nhân nội dung “Đê sông Đào bị nứt, có thể vỡ bất cứ lúc nào” kèm hình ảnh lũ lụt xảy ra ở tỉnh khác từ năm 2018. Bài viết nhanh chóng thu hút hàng trăm lượt chia sẻ, khiến nhiều người dân sống gần khu vực đê lo lắng, chuẩn bị sơ tán tài sản. - Ông Trung bị nhắc nhở
Ngay trong buổi chiều cùng ngày, cán bộ UBND phường Nam Định phối hợp với lực lượng công an phường đã đến nhà ông Trung để xác minh và yêu cầu bà gỡ bỏ bài viết. Tuy nhiên, ông Trung ban đầu không hợp tác, cho rằng thông tin mình chia sẻ là “để cảnh báo”. -
Ông Trung bị xử phạt
Sáng hôm sau, cơ quan công an lập biên bản, xác định thông tin ông Trung đăng tải là sai sự thật và gây ảnh hưởng tiêu cực đến dư luận. Căn cứ Điều 101 Nghị định 15/2020/NĐ-CP (sửa đổi tại Nghị định 14/2022/NĐ-CP), ông Trung bị xử phạt hành chính 7,5 triệu đồng và buộc gỡ bỏ toàn bộ nội dung liên quan.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Khi nào tung tin đê, đập vỡ bị truy cứu trách nhiệm hình sự?
Điều 288, Điều 331 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) quy định như sau:
Điều 288. Tội đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin mạng máy tính, mạng viễn thông
1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây, thu lợi bất chính từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng hoặc gây thiệt hại từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng hoặc gây dư luận xấu làm giảm uy tín của cơ quan, tổ chức, cá nhân, thì bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:
a) Đưa lên mạng máy tính, mạng viễn thông những thông tin trái với quy định của pháp luật, nếu không thuộc một trong các trường hợp quy định tại các Điều 117, 155, 156 và 326 của Bộ luật này;
b) Mua bán, trao đổi, tặng cho, sửa chữa, thay đổi hoặc công khai hóa thông tin riêng hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân trên mạng máy tính, mạng viễn thông mà không được phép của chủ sở hữu thông tin đó;
c) Hành vi khác sử dụng trái phép thông tin trên mạng máy tính, mạng viễn thông.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 200.000.000 đồng đến 1.000.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:
a) Có tổ chức;
b) Lợi dụng quyền quản trị mạng máy tính, mạng viễn thông;
c) Thu lợi bất chính 200.000.000 đồng trở lên;
d) Gây thiệt hại 500.000.000 đồng trở lên;
đ) Xâm phạm bí mật cá nhân dẫn đến người bị xâm phạm tự sát;
e) Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội hoặc quan hệ đối ngoại của Việt Nam;
g) Dẫn đến biểu tình.
3. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
...
Điều 331. Tội lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân
1. Người nào lợi dụng các quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tự do tín ngưỡng, tôn giáo, tự do hội họp, lập hội và các quyền tự do dân chủ khác xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, thì bị phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
2. Phạm tội gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm.
Nếu hành vi tung tin sai sự thật về việc đê, đập bị nứt hoặc sắp vỡ gây hậu quả nghiêm trọng như làm nhiều người hoảng loạn di tản, thiệt hại lớn về tài sản hoặc ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự xã hội, người thực hiện có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Tùy tính chất và mức độ, người vi phạm có thể bị xử lý về Tội đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin mạng máy tính, mạng viễn thông theo Điều 288 BLHS (phạt tiền 30 – 200 triệu đồng, cải tạo không giam giữ hoặc phạt tù 6 tháng đến 3 năm; trường hợp đặc biệt nghiêm trọng có thể bị phạt tù 2 – 7 năm) hoặc Tội lợi dụng quyền tự do dân chủ theo Điều 331 BLHS (phạt cảnh cáo, cải tạo không giam giữ hoặc phạt tù 6 tháng đến 3 năm; nếu gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự thì phạt tù 2 – 7 năm).
Tình huống giả định
- Ông Hùng tung tin đập thủy điện sắp vỡ
Ngày 12/9/2025, ông Phạm Văn Hùng, trú tại phường Trường Vinh, tỉnh Nghệ An, đăng trên tài khoản TikTok cá nhân một đoạn video dài 30 giây kèm lời bình: “Đập thủy điện sắp vỡ, bà con mau chạy kẻo không kịp”. Video sử dụng hình ảnh lũ quét xảy ra tại một tỉnh miền núi phía Bắc từ năm 2020. Chỉ sau 2 giờ, video này đã được chia sẻ hàng nghìn lần, gây hoang mang trong cộng đồng. -
Ông Hùng bị nhắc nhở
Chiều cùng ngày, lực lượng Công an phường Trường Vinh phối hợp với chính quyền xã đến nhà ông Hùng yêu cầu gỡ bỏ video, giải thích hậu quả của việc tung tin sai sự thật. Tuy nhiên, ông Hùng từ chối, cho rằng “chỉ đăng cho vui” và thông tin “cũng không ảnh hưởng gì nghiêm trọng”. -
Ông Hùng bị khởi tố
Sáng hôm sau, cơ quan công an xác định video của ông Hùng là thông tin sai sự thật, gây hậu quả nghiêm trọng khi khiến hàng trăm hộ dân ở khu vực hạ lưu đập phải sơ tán trong đêm, một số người bị thương nhẹ và thiệt hại tài sản ước tính hàng trăm triệu đồng. Ông Hùng bị khởi tố về Tội đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin mạng máy tính, mạng viễn thông theo Điều 288 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017).
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Tung tin đê, đập vỡ khi không có căn cứ là hành vi nguy hiểm, gây bất ổn xã hội và ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống người dân. Người vi phạm có thể bị phạt hành chính đến 20 triệu đồng. Nếu gây hậu quả nghiêm trọng hơn thì có thể phải chịu trách nhiệm hình sự với mức án tù.
