Trong quá trình tố tụng hoặc thi hành án hình sự, người bị tạm giữ, tạm giam hay đang chấp hành án tù bắt buộc phải tuân thủ nghiêm quy định về giam giữ. Trường hợp người này tự ý bỏ trốn sẽ bị xử lý theo tội danh riêng với mức hình phạt tương ứng theo mức độ vi phạm. Theo quy định pháp luật, hành vi trốn khỏi nơi giam giữ có thể bị xử phạt tới 10 năm tù nếu có tình tiết tăng nặng như tổ chức trốn hoặc dùng vũ lực.
1. Tự ý trốn khỏi nơi giam giữ bị phạt ra sao?
Điều 386 Bộ luật Hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 386. Tội trốn khỏi nơi giam, giữ hoặc trốn khi đang bị áp giải, đang bị xét xử
1. Người nào đang bị tạm giữ, tạm giam, áp giải, xét xử hoặc chấp hành án phạt tù mà bỏ trốn, thì bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 10 năm:
a) Có tổ chức;
b) Dùng vũ lực đối với người canh gác hoặc người áp giải.
Theo quy định trên, hành vi tự ý trốn khỏi nơi giam giữ là hành vi vi phạm pháp luật hình sự, dù đang trong giai đoạn điều tra, xét xử hay chấp hành án. Nếu bỏ trốn một cách đơn lẻ, không có tổ chức hoặc không dùng bạo lực, thì mức phạt áp dụng là từ 06 tháng đến 03 năm tù. Tuy nhiên, nếu hành vi mang tính chất nguy hiểm hơn như tổ chức nhiều người cùng trốn, dùng vũ lực để tấn công lực lượng thi hành công vụ, thì mức phạt tăng lên từ 03 năm đến 10 năm tù.
Hành vi trốn khỏi nơi giam không chỉ gây ảnh hưởng đến an ninh, trật tự mà còn làm gián đoạn quá trình xử lý vụ án hoặc thi hành bản án đã có hiệu lực. Vì vậy, pháp luật xử lý nghiêm để răn đe, phòng ngừa các hành vi tương tự trong môi trường giam giữ.
Tình huống giả định
Anh Trần Văn Hòa (29 tuổi), đang bị tạm giam tại Trại tạm giam TP. Hải Phòng để chờ xét xử về tội cố ý gây thương tích. Trong một lần lợi dụng sơ hở của cán bộ quản lý, anh Hòa leo qua tường trại giam và bỏ trốn vào ban đêm. Sau 3 ngày lẩn trốn, anh bị lực lượng Công an bắt giữ tại quê nhà và đưa trở lại trại giam.
Sau khi bắt giữ lại, cơ quan điều tra khởi tố thêm anh Hòa về tội trốn khỏi nơi giam giữ theo khoản 1 Điều 386 Bộ luật Hình sự 2015. Dù hành vi không gây thương tích, không tổ chức hoặc dùng vũ lực, nhưng việc bỏ trốn khi đang bị tạm giam vẫn đủ yếu tố cấu thành tội danh riêng với mức phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm theo quy định pháp luật.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Người đang chấp hành án mà trốn khỏi nơi giam giữ thì bị xử lý như thế nào?
Khoản 2 Điều 56 Bộ luật Hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 56. Tổng hợp hình phạt của nhiều bản án
...
2. Khi xét xử một người đang phải chấp hành một bản án mà lại thực hiện hành vi phạm tội mới, Tòa án quyết định hình phạt đối với tội mới, sau đó tổng hợp với phần hình phạt chưa chấp hành của bản án trước rồi quyết định hình phạt chung theo quy định tại Điều 55 của Bộ luật này.
...
Theo quy định trên, nếu người đang chấp hành án phạt tù mà tiếp tục phạm tội trốn khỏi nơi giam giữ thì sẽ bị xử lý về tội danh mới – tội trốn khỏi nơi giam giữ theo Điều 386. Trong quá trình xét xử, Tòa án sẽ xác định mức hình phạt cho tội mới, sau đó tổng hợp với phần hình phạt còn lại của bản án cũ để đưa ra hình phạt chung. Tổng hình phạt không chỉ phản ánh hành vi tái phạm mà còn thể hiện sự nghiêm khắc của pháp luật đối với những người không có thái độ cải tạo tích cực.
Ngoài ra, nếu người phạm tội nhiều lần, có tổ chức hoặc hành vi bỏ trốn gây hậu quả nghiêm trọng, thì mức án có thể tăng nặng và lên đến 10 năm tù. Đây là biện pháp răn đe, ngăn ngừa hành vi bỏ trốn và duy trì kỷ cương trong thi hành án hình sự.
Ví dụ thực tế
Ngày 25/11/2022, Tòa án quân sự Quân khu 4 tuyên phạt Triệu Quân Sự 3 năm tù về tội “Trốn khỏi nơi giam” và 3 năm tù về tội “Trộm cắp tài sản”, tổng cộng 6 năm tù. Đây là lần thứ tư Triệu Quân Sự bị xét xử về hành vi trốn khỏi trại giam, dù đang chấp hành án tù chung thân tại trại giam quân sự khu vực miền Bắc vì các tội đặc biệt nghiêm trọng như giết người, cướp tài sản và đào ngũ.
Lần gần nhất, vào tháng 5/2022, Sự lợi dụng sơ hở trong quản lý đã bỏ trốn, sau đó thực hiện nhiều hành vi trộm cắp trong quá trình lẩn trốn. Trước đó, vào các năm 2014, 2015 và 2020, bị cáo cũng đã nhiều lần trốn trại, thậm chí còn cùng đồng phạm cưa song sắt hoặc vượt tường rào để bỏ trốn.
Hội đồng xét xử nhận định bị cáo là người nhiều lần tái phạm tội “Trốn khỏi nơi giam”, có thái độ coi thường kỷ luật và pháp luật, gây hoang mang dư luận và ảnh hưởng xấu đến môi trường cải tạo. Do đó, ngoài hình phạt mới, Triệu Quân Sự tiếp tục phải chấp hành án chung thân từ các bản án trước.
Nguồn: Báo Tiền phong
Kết luận
Hành vi trốn khỏi nơi giam giữ là hành vi nguy hiểm và bị xử lý nghiêm theo quy định pháp luật hình sự. Người đang bị tạm giữ, tạm giam hoặc bị áp giải nếu bỏ trốn có thể bị phạt tù từ 06 tháng đến 10 năm, tùy theo mức độ vi phạm. Trường hợp người đang chấp hành án mà tiếp tục trốn trại, Tòa án sẽ xử lý tội mới và tổng hợp với hình phạt chưa thi hành để quyết định mức án chung.
