Trong những năm gần đây, việc cá nhân mang theo bình xịt hơi cay để tự vệ, nhất là vào ban đêm, đang dần trở nên phổ biến. Tuy nhiên, việc sử dụng, chế tạo hoặc trang bị loại công cụ hỗ trợ này lại chịu sự điều chỉnh rất chặt chẽ của pháp luật. Pháp luật hiện hành quy định rất rõ về việc ai được phép sử dụng, trong trường hợp nào và mức xử phạt đối với hành vi vi phạm liên quan đến loại công cụ hỗ trợ này.
1. Có được tự chế bình xịt hơi cay để tự vệ không?
Căn cứ theo Điểm b khoản 11 Điều 3 và khoản 1 Điều 5 Luật Quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ 2017, quy định cụ thể như sau:
Luật Quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ 2017
Điều 3. Giải thích từ ngữ
...
11. Công cụ hỗ trợ là phương tiện, động vật nghiệp vụ được sử dụng để thi hành công vụ, thực hiện nhiệm vụ bảo vệ nhằm hạn chế, ngăn chặn người có hành vi vi phạm pháp luật chống trả, trốn chạy; bảo vệ người thi hành công vụ, người thực hiện nhiệm vụ bảo vệ hoặc báo hiệu khẩn cấp, bao gồm:
...
b) Phương tiện xịt hơi cay, hơi ngạt, chất độc, chất gây mê, chất gây ngứa;
...
Điều 5. Các hành vi bị nghiêm cấm trong quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ, tiền chất thuốc nổ và công cụ hỗ trợ
1. Cá nhân sở hữu vũ khí, vật liệu nổ, công cụ hỗ trợ, trừ vũ khí thô sơ là hiện vật để trưng bày, triển lãm, đồ gia bảo.
...
Theo quy định hiện hành, bình xịt hơi cay là một dạng công cụ hỗ trợ chỉ được sử dụng bởi những lực lượng có thẩm quyền. Mọi hành vi tự ý chế tạo hoặc sử dụng, kể cả với mục đích tự vệ, đều bị xem là vi phạm pháp luật. Bình xịt hơi cay có tính năng làm mất khả năng phản ứng trong thời gian ngắn, nếu không được kiểm soát và sử dụng đúng cách có thể gây nguy hiểm, xâm phạm đến sức khỏe, thậm chí tính mạng người khác. Do đó, cá nhân không được phép tự chế hoặc sử dụng loại thiết bị này.
Ví dụ thực tế:
Mua bán bình xịt hơi cay tràn lan gây mất an ninh, tiềm ẩn rủi ro pháp lý
Việc mua bán và sử dụng bình xịt hơi cay đang diễn ra phổ biến trên mạng xã hội và các nền tảng thương mại điện tử, tạo ra nhiều nguy cơ mất an ninh trật tự. Nhiều đối tượng lợi dụng tính nhỏ gọn của công cụ này để tấn công người đi đường, gây thương tích hoặc thực hiện hành vi cướp giật.
Các sản phẩm này phần lớn không rõ nguồn gốc, được rao bán trái phép và nằm ngoài sự kiểm soát của cơ quan chức năng. Một số người dân vì thiếu hiểu biết đã tự trang bị bình xịt để phòng thân, dẫn đến vi phạm pháp luật.
Bình xịt hơi cay là công cụ hỗ trợ chỉ được sử dụng trong phạm vi cho phép của lực lượng công an hoặc bảo vệ chuyên nghiệp. Việc mua bán, tàng trữ hoặc sử dụng trái phép có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự. Cơ quan chức năng khuyến cáo người dân không nên tự ý sử dụng để tránh rủi ro pháp lý.
Nguồn: Báo Công An
2. Trang bị bình xịt hơi cay bên người có bị phạt không?
Căn cứ theo quy định tại Khoản 4 Điều 11 Nghị định 144/2021/NĐ-CP:
Điều 11. Vi phạm quy định về quản lý sử dụng vũ khí, vật liệu nổ, tiền chất thuốc nổ, công cụ hỗ trợ, pháo và đồ chơi nguy hiểm bị cấm
...
4. Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:
a) Chế tạo, trang bị, tàng trữ, vận chuyển, sửa chữa, sử dụng trái phép vũ khí thô sơ, công cụ hỗ trợ; chi tiết, cụm chi tiết vũ khí, công cụ hỗ trợ hoặc phụ kiện nổ;
b) Chiếm đoạt vũ khí thô sơ, công cụ hỗ trợ; chi tiết, cụm chi tiết vũ khí, công cụ hỗ trợ hoặc phụ kiện nổ;
c) Chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng trái phép các loại vũ khí có tính năng, tác dụng tương tự súng săn, vũ khí thô sơ, vũ khí thể thao hoặc các chi tiết, cụm chi tiết để sản xuất, chế tạo vũ khí, công cụ hỗ trợ có tính năng, tác dụng tương tự;
d) Chế tạo, trang bị, tàng trữ, vận chuyển, sửa chữa, sử dụng, chiếm đoạt súng săn hoặc chi tiết, cụm chi tiết súng săn;
...
Và Khoản 2 Điều 4 Nghị định 144/2021/NĐ-CP:
Điều 4. Quy định về mức phạt tiền tối đa, tổ chức bị xử phạt vi phạm hành chính
...
2. Mức phạt tiền quy định tại Chương II Nghị định này là mức phạt được áp dụng đối với hành vi vi phạm hành chính của cá nhân. Đối với tổ chức có cùng hành vi vi phạm, mức phạt tiền gấp 02 lần mức phạt tiền đối với cá nhân.
...
Theo quy định tại Nghị định 144/2021/NĐ-CP, việc cá nhân không được phép mà vẫn mang theo, sử dụng hoặc tàng trữ công cụ hỗ trợ như bình xịt hơi cay là hành vi bị xử phạt hành chính nặng từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng. Đây là mức phạt dành cho cá nhân; nếu tổ chức có hành vi tương tự, mức phạt có thể tăng gấp đôi (tức tối đa 40 triệu đồng). Ngoài ra, trong một số trường hợp đặc biệt, nếu gây hậu quả nghiêm trọng, người vi phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Ví dụ thực tế:
Dùng bình xịt hơi cay tấn công nữ sinh, nam thanh niên lĩnh án 9 tháng tù giam
Ngày 23/4/2024, Tòa án nhân dân quận Đồ Sơn (Hải Phòng) đã tuyên phạt Phạm Văn Thắng (sinh năm 1992, trú tại Hải Phòng) 9 tháng tù giam về tội cố ý gây thương tích, sau khi bị cáo dùng bình xịt hơi cay xịt vào mặt một nữ sinh 16 tuổi tại khu vực bãi biển Đồ Sơn.
Trước đó, vào tối ngày 30/7/2023, Thắng cùng bạn đến khu vực bãi tắm, xảy ra mâu thuẫn với nhóm nữ sinh. Trong lúc lời qua tiếng lại, Thắng bất ngờ lấy bình xịt hơi cay mang theo người xịt thẳng vào mặt nữ sinh khiến nạn nhân bị bỏng mắt, tổn thương sức khỏe. Sau khi gây án, Thắng bỏ trốn khỏi hiện trường và bị bắt sau đó không lâu.
Nguồn: Báo Quảng Ninh
3. Những ai được phép trang bị bình xịt hơi cay theo quy định?
Dẫn chiếu từ Điều 55 Luật Quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ 2017 (sửa đổi bởi khoản 3 Điều 32 Luật Lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở 2023)
Luật Quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ 2017
Điều 55. Đối tượng được trang bị công cụ hỗ trợ
1. Đối tượng được trang bị công cụ hỗ trợ bao gồm:
a) Quân đội nhân dân;
b) Dân quân tự vệ;
c) Cảnh sát biển;
d) Công an nhân dân;
đ) Cơ yếu;
e) Cơ quan điều tra của Viện kiểm sát nhân dân tối cao;
g) Cơ quan thi hành án dân sự;
h) Kiểm lâm, lực lượng bảo vệ rừng chuyên trách, Kiểm ngư, lực lượng trực tiếp thực hiện nhiệm vụ thanh tra chuyên ngành thủy sản;
i) Hải quan cửa khẩu, lực lượng chuyên trách chống buôn lậu của Hải quan;
k) Đội kiểm tra của lực lượng Quản lý thị trường;
l) An ninh hàng không, lực lượng trực tiếp thực hiện nhiệm vụ thanh tra chuyên ngành giao thông vận tải;
m) Lực lượng bảo vệ cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp; doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ bảo vệ;
n) Ban Bảo vệ dân phố; Lực lượng tham gia bảo vệ an ninh, trật tự ở cơ sở
o) Câu lạc bộ, cơ sở đào tạo, huấn luyện thể thao có giấy phép hoạt động;
p) Cơ sở cai nghiện ma túy;
q) Các đối tượng khác có nhu cầu trang bị công cụ hỗ trợ thì căn cứ vào tính chất, yêu cầu, nhiệm vụ, Bộ trưởng Bộ Công an quyết định.
2. Bộ trưởng Bộ Quốc phòng căn cứ vào tính chất, yêu cầu, nhiệm vụ quy định việc trang bị, sử dụng công cụ hỗ trợ đối với đối tượng thuộc Quân đội nhân dân, Dân quân tự vệ, Cảnh sát biển, Cơ yếu và câu lạc bộ, cơ sở đào tạo, huấn luyện thể thao thuộc phạm vi quản lý của Bộ Quốc phòng.
3. Bộ trưởng Bộ Công an căn cứ vào tính chất, yêu cầu, nhiệm vụ quy định việc trang bị công cụ hỗ trợ đối với đối tượng không thuộc phạm vi quản lý của Bộ Quốc phòng.
Theo quy định pháp luật, chỉ những lực lượng có nhiệm vụ đặc thù như Công an, Quân đội, Kiểm lâm, Hải quan, Quản lý thị trường hoặc doanh nghiệp bảo vệ chuyên nghiệp mới được phép sử dụng và trang bị công cụ hỗ trợ như bình xịt hơi cay. Việc cấp phép phải có sự chấp thuận từ Bộ Công an hoặc Bộ Quốc phòng, căn cứ theo tính chất công việc và yêu cầu thực tế. Các cá nhân thông thường, kể cả trong tình huống tự vệ, không được sử dụng loại công cụ này dưới bất kỳ hình thức nào nếu không có quyết định cho phép hợp pháp.
Tình huống giả định:
Công ty bảo vệ bị xử phạt vì trang bị bình xịt hơi cay không có giấy phép
Tháng 3/2025, Đội Cảnh sát Quản lý hành chính về trật tự xã hội – Công an TP. Đà Nẵng tiến hành kiểm tra hành chính tại Công ty TNHH Dịch vụ Bảo vệ Hùng Phát, trụ sở đặt tại quận Thanh Khê. Qua kiểm tra, lực lượng chức năng phát hiện công ty có trang bị 10 bình xịt hơi cay cho nhân viên nhưng không có giấy phép của cơ quan công an có thẩm quyền. Ngoài ra, một số nhân viên bảo vệ cũng không có thẻ chứng nhận nghiệp vụ theo quy định.
Đại diện công ty cho rằng việc trang bị bình xịt hơi cay là để phục vụ công tác tuần tra ban đêm tại các tòa nhà, khu thương mại. Tuy nhiên, cơ quan chức năng khẳng định: mặc dù doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ bảo vệ thuộc đối tượng được phép trang bị công cụ hỗ trợ (gồm cả bình xịt hơi cay), nhưng việc trang bị phải được Bộ Công an hoặc Công an cấp tỉnh cấp phép cụ thể, đồng thời nhân viên sử dụng cũng phải được đào tạo và cấp thẻ.
Căn cứ Điều 55 Luật Quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ, Công an TP. Đà Nẵng đã lập biên bản xử phạt về hành vi trang bị công cụ hỗ trợ không có giấy phép, đồng thời tạm giữ toàn bộ số bình xịt hơi cay để xử lý. Công ty Hùng Phát bị yêu cầu hoàn thiện hồ sơ đề nghị cấp phép và tổ chức đào tạo, cấp chứng chỉ nghiệp vụ cho toàn bộ nhân viên nếu muốn tiếp tục sử dụng công cụ hỗ trợ theo đúng quy định.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
4. Kết luận
Bình xịt hơi cay là công cụ hỗ trợ chỉ được sử dụng trong phạm vi cho phép và bởi các lực lượng có chức năng bảo vệ an ninh, trật tự. Việc cá nhân tự chế hoặc mang theo bên người để phòng thân là hành vi trái pháp luật và có thể bị xử phạt nặng. Theo quy định hiện hành, chỉ những tổ chức, cá nhân được cơ quan có thẩm quyền cho phép mới được sử dụng công cụ này.
