Việc đảm bảo quyền học tập cho trẻ em luôn là ưu tiên hàng đầu trong chính sách giáo dục hiện nay. Trẻ mồ côi không nơi nương tựa thuộc nhóm được xem xét đặc biệt khi nhập học lớp 1. Theo quy định pháp luật, những trường hợp này vẫn được đi học đúng theo độ tuổi mở rộng mà nhà nước cho phép.
1. Trẻ em 8 tuổi mồ côi không nơi nương tựa có được nhập học lớp 1 theo quy định không?
Khoản 1 Điều 33 Thông tư 28/2020/TT-BGDĐT quy định như sau:
Điều 33. Tuổi của học sinh tiểu học
1. Tuổi của học sinh vào học lớp một là 06 tuổi và được tính theo năm. Trẻ em khuyết tật, kém phát triển về thể lực hoặc trí tuệ, trẻ em ở những vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, trẻ em người dân tộc thiểu số, trẻ em mồ côi không nơi nương tựa, trẻ em ở nước ngoài về nước, con em người nước ngoài học tập, làm việc ở Việt Nam có thể vào học lớp một ở độ tuổi cao hơn so với quy định nhưng không quá 03 tuổi. Trường hợp trẻ em vào học lớp một vượt quá 03 tuổi so với quy định sẽ do Trưởng phòng Giáo dục và Đào tạo quyết định.
...
Căn cứ theo quy định trên, trẻ em mồ côi không nơi nương tựa được phép nhập học lớp 1 chậm tối đa 03 năm, tức có thể vào học lớp 1 đến khi đủ 09 tuổi. Như vậy, nếu trẻ đã 8 tuổi nhưng chưa từng đi học, vẫn thuộc diện được phép đăng ký học lớp 1 bình thường.
Đây là chính sách nhân văn nhằm đảm bảo quyền học tập cho các đối tượng yếu thế, giúp trẻ có hoàn cảnh khó khăn được tiếp cận giáo dục tiểu học như mọi học sinh khác. Việc tiếp nhận những học sinh này sẽ do nhà trường thực hiện, và chỉ cần không vượt quá giới hạn độ tuổi thì không cần xin ý kiến cấp quản lý.
Tình huống giả định
Bé Trần Minh Châu, 8 tuổi, mồ côi cha mẹ từ nhỏ và đang sống cùng người bà cao tuổi tại một xã miền núi thuộc tỉnh Quảng Ngãi. Do hoàn cảnh khó khăn, Minh Châu chưa được đi học khi đến tuổi 6 như các bạn đồng trang lứa. Đầu năm học 2025–2026, bà của Minh Châu làm đơn xin nhập học lớp 1 tại trường tiểu học gần nhà.
Ban giám hiệu nhà trường căn cứ theo Điều 33 Thông tư 28/2020/TT-BGDĐT, xác định Minh Châu thuộc diện trẻ mồ côi không nơi nương tựa và đủ điều kiện về độ tuổi nên đã tiếp nhận em vào học lớp 1. Minh Châu được bố trí vào lớp phù hợp, không cần xin ý kiến của Phòng Giáo dục và Đào tạo do không vượt quá 03 tuổi so với quy định.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Quyền của học sinh lớp 1 được pháp luật quy định như thế nào?
Điều 35 Thông tư 28/2020/TT-BGDĐT quy định như sau:
Điều 35. Quyền của học sinh
1. Được học tập
a) Được giáo dục, học tập để phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng của bản thân; được học ở một trường, lớp thực hiện chương trình giáo dục phổ thông cấp tiểu học thuận tiện đi lại đối với bản thân trên địa bàn cư trú.
b) Học sinh được chọn trường học hoặc chuyển đến học trường khác ngoài địa bàn cư trú, nếu trường đó có khả năng tiếp nhận.
c) Học sinh vì hoàn cảnh khó khăn chưa được đi học nếu có nguyện vọng chuyển đến học trong một trường tiểu học thì được hiệu trưởng tổ chức khảo sát để xếp vào lớp phù hợp.
…2. Được bảo vệ, chăm sóc, tôn trọng và đối xử bình đẳng, dân chủ; được đảm bảo quyền và lợi ích chính đáng; được cung cấp đầy đủ thông tin về quá trình học tập, rèn luyện của bản thân; được đảm bảo những điều kiện về thời gian, cơ sở vật chất, vệ sinh, an toàn để học tập và rèn luyện.
3. Được tham gia các hoạt động phát huy khả năng của cá nhân; được bày tỏ ý kiến, nguyện vọng của cá nhân.
4. Được nhận học bổng và được hưởng chính sách xã hội theo quy định.
5. Được hưởng các quyền khác theo quy định của pháp luật.
Theo đó, học sinh lớp 1, bao gồm cả trẻ có hoàn cảnh đặc biệt, có đầy đủ các quyền như: được học gần nơi cư trú, được chọn trường phù hợp, được học hòa nhập nếu là trẻ khuyết tật, và được bảo đảm các điều kiện về học tập, cơ sở vật chất, an toàn, dinh dưỡng.
Đặc biệt, với trẻ mồ côi không nơi nương tựa, việc được hỗ trợ chính sách như miễn giảm học phí, hỗ trợ dụng cụ học tập, sách giáo khoa… là quyền lợi hợp pháp. Các trường tiểu học có trách nhiệm tiếp nhận, hỗ trợ và tạo điều kiện học tập phù hợp cho các đối tượng này mà không được phân biệt đối xử.
Tình huống giả định
Bé Nguyễn Quốc Dũng, 7 tuổi, là trẻ mồ côi đang được nuôi dưỡng tại một mái ấm tình thương ở quận Bình Thạnh, TP.HCM. Sau khi hoàn tất thủ tục nhập học lớp 1 tại Trường Tiểu học Nguyễn Bá Ngọc, em được nhà trường hỗ trợ miễn học phí, nhận đầy đủ sách giáo khoa, đồng phục và được bố trí ngồi cùng nhóm học sinh học hòa nhập.
Trong suốt học kỳ đầu, Dũng được các giáo viên chủ nhiệm quan tâm đặc biệt, giúp em thích nghi tốt với môi trường học tập. Em cũng được tham gia các hoạt động ngoại khóa, được khuyến khích bày tỏ ý kiến trong lớp và được đánh giá theo đúng khả năng phát triển cá nhân. Tất cả những quyền này đều đúng với quy định tại Điều 35 Thông tư 28/2020/TT-BGDĐT.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Trẻ em 8 tuổi mồ côi không nơi nương tựa vẫn được quyền nhập học lớp 1 nếu chưa quá 3 tuổi so với độ tuổi quy định. Khi đi học, các em có đầy đủ quyền lợi về giáo dục, được học tập hòa nhập, được bảo vệ, chăm sóc và hỗ trợ theo quy định pháp luật hiện hành.
