Loạn luân là một trong những hành vi bị lên án mạnh mẽ vì vi phạm cả đạo đức và quy định pháp luật. Pháp luật hình sự có quy định cụ thể về hành vi này, xác định rõ thế nào là tội loạn luân và mức xử lý đối với người vi phạm. Bên cạnh đó, trong một số trường hợp, người phạm tội loạn luân vẫn có thể được xem xét cho hưởng án treo nếu đáp ứng đủ các điều kiện theo quy định.
1. Loạn luân là gì? Tội loạn luân là gì?
Điều 184 Bộ luật Hình sự 2015 quy định:
Điều 184. Tội loạn luân
Người nào giao cấu với người mà biết rõ người đó cùng dòng máu về trực hệ, là anh chị em cùng cha mẹ, anh chị em cùng cha khác mẹ hoặc cùng mẹ khác cha, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.
Hành vi loạn luân bị xử lý hình sự khi người thực hiện biết rõ mối quan hệ huyết thống với người còn lại và vẫn thực hiện hành vi giao cấu. Các đối tượng bị áp dụng bao gồm cha – con, mẹ – con, ông – cháu (trực hệ), hoặc anh chị em ruột, dù cùng cha mẹ hay chỉ cùng cha hoặc cùng mẹ.
Luật không chỉ nghiêm cấm vì lý do đạo đức mà còn bởi hành vi loạn luân có thể gây hậu quả nghiêm trọng về tâm lý, di truyền. Đây là tội phạm có tính chất đặc biệt nhạy cảm, thường diễn ra trong phạm vi gia đình nên dễ bị che giấu, khó phát hiện.
Khái niệm “dòng máu về trực hệ” và “anh chị em ruột” được làm rõ tại khoản 17 và 18 Điều 3 Luật Hôn nhân và gia đình 2014:
Luật Hôn nhân và gia đình 2014
Điều 3. Giải thích từ ngữ
Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
...
17. Những người cùng dòng máu về trực hệ là những người có quan hệ huyết thống, trong đó, người này sinh ra người kia kế tiếp nhau.
18. Những người có họ trong phạm vi ba đời là những người cùng một gốc sinh ra gồm cha mẹ là đời thứ nhất; anh, chị, em cùng cha mẹ, cùng cha khác mẹ, cùng mẹ khác cha là đời thứ hai; anh, chị, em con chú, con bác, con cô, con cậu, con dì là đời thứ ba.
...
Từ đó có thể thấy, loạn luân là hành vi cấu thành tội phạm khi xảy ra trong các mối quan hệ có huyết thống gần, được luật xác định rõ. Ngoài xử lý hình sự, những người thực hiện hành vi này còn có thể bị xử phạt hành chính nếu chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc có hành vi kết hôn/chung sống trái phép.
Ví dụ thực tế:
Ông Lê Tùng Vân bị tuyên 3 năm tù về tội loạn luân liên quan “Tịnh thất Bồng Lai”
Ngày 21/5/2025, Tòa án nhân dân tỉnh Lâm Đồng đã xét xử sơ thẩm và tuyên phạt ông Lê Tùng Vân, người đứng đầu "Tịnh thất Bồng Lai" (sau đổi tên thành "Thiền am bên bờ vũ trụ"), mức án 3 năm tù giam về tội loạn luân theo Điều 184 Bộ luật Hình sự. Đây là phiên xử tách riêng do trước đó ông Vân từng được hoãn xét xử vì lý do sức khỏe và tuổi cao.
Theo cáo trạng, cơ quan tố tụng xác định hành vi của ông Lê Tùng Vân là nghiêm trọng, vi phạm đạo đức xã hội và thuần phong mỹ tục, gây bức xúc trong dư luận. Tội danh này được khởi tố bổ sung bên cạnh các cáo buộc khác trước đó liên quan đến hành vi lợi dụng quyền tự do dân chủ để xâm phạm lợi ích của tổ chức, cá nhân, và lừa đảo chiếm đoạt tài sản.
Vụ án "Tịnh thất Bồng Lai" từng gây chú ý dư luận nhiều năm qua vì liên quan đến các hành vi mạo nhận cơ sở tôn giáo, nhận nuôi trẻ em không rõ nguồn gốc và xây dựng hình ảnh sai lệch để lôi kéo sự ủng hộ tài chính từ cộng đồng mạng. Nhiều bị cáo khác trong cùng vụ án đã bị xét xử và tuyên án từ trước đó. Riêng ông Lê Tùng Vân nay bị đưa ra xét xử riêng với cáo buộc mới là loạn luân, sau khi cơ quan điều tra củng cố được các tài liệu, chứng cứ cần thiết.
Nguồn: Báo Tuổi Trẻ
2. Người phạm tội loạn luân có được hưởng án treo không?
Điều 2 Nghị quyết 02/2018/NQ-HĐTP (sửa đổi, bổ sung bởi Nghị quyết 01/2022/NQ-HĐTP) quy định:
Điều 2. Điều kiện cho người bị kết án phạt tù được hưởng án treo
Người bị xử phạt tù có thể được xem xét cho hưởng án treo khi có đủ các điều kiện sau đây:
1. Bị xử phạt tù không quá 03 năm.
2. Người bị xử phạt tù có nhân thân là ngoài lần phạm tội này, người phạm tội chấp hành chính sách, pháp luật và thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ của công dân ở nơi cư trú, nơi làm việc.
a) Đối với người đã bị kết án nhưng thuộc trường hợp được coi là không có án tích, người bị kết án nhưng đã được xóa án tích, người đã bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị xử lý kỷ luật mà tính đến ngày phạm tội lần này đã quá thời hạn được coi là chưa bị xử phạt vi phạm hành chính, chưa bị xử lý kỷ luật theo quy định của pháp luật nếu xét thấy tính chất, mức độ của tội phạm mới được thực hiện thuộc trường hợp ít nghiêm trọng hoặc người phạm tội là đồng phạm có vai trò không đáng kể trong vụ án và có đủ các điều kiện khác thì cũng có thể cho hưởng án treo;
b) Đối với người bị kết án mà khi định tội đã sử dụng tình tiết “đã bị xử lý kỷ luật” hoặc “đã bị xử phạt vi phạm hành chính” hoặc “đã bị kết án” và có đủ các điều kiện khác thì cũng có thể cho hưởng án treo;
c) Đối với người bị kết án mà vụ án được tách ra để giải quyết trong các giai đoạn khác nhau (tách thành nhiều vụ án) và có đủ các điều kiện khác thì cũng có thể cho hưởng án treo
Án treo là một hình thức miễn chấp hành hình phạt tù có điều kiện, được áp dụng với những người phạm tội ít nghiêm trọng và có khả năng tự cải tạo. Mặc dù loạn luân là hành vi vi phạm nghiêm trọng đạo đức và bị xử lý hình sự, nhưng nếu người phạm tội bị tuyên mức án không quá 3 năm tù, họ vẫn có thể được xem xét cho hưởng án treo nếu đáp ứng đầy đủ các điều kiện luật định.
Các điều kiện bao gồm:
– Mức án không quá 3 năm tù
– Có nhân thân tốt (trước đó chấp hành đúng pháp luật, chưa có tiền án hoặc đã được xóa án tích…)
– Có ít nhất 2 tình tiết giảm nhẹ, trong đó ít nhất 1 tình tiết thuộc khoản 1 Điều 51 Bộ luật Hình sự, như: thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải, tự nguyện khắc phục hậu quả…
– Không có tình tiết tăng nặng hoặc nếu có thì phải có nhiều hơn 2 tình tiết giảm nhẹ
– Có nơi cư trú rõ ràng, ổn định để đảm bảo thi hành án
– Xét thấy người phạm tội có thể tự cải tạo và không gây nguy hiểm cho xã hội nếu không cách ly
Việc cho hưởng án treo không đương nhiên được áp dụng, mà phải do Tòa án đánh giá toàn diện hồ sơ, nhân thân và hậu quả vụ án. Đặc biệt với tội loạn luân – là tội nhạy cảm, Tòa án sẽ cân nhắc rất kỹ tính chất vụ việc, độ tuổi, mối quan hệ cụ thể và thái độ của bị cáo.
Tình huống giả định:
Bị cáo được hưởng án treo vì có nhiều tình tiết giảm nhẹ
Năm 2023, anh Lê Văn Định (21 tuổi, quê Trà Vinh) bị truy tố về tội loạn luân theo Điều 184 Bộ luật Hình sự do có hành vi giao cấu với em gái cùng cha khác mẹ. Sự việc được phát hiện khi người thân trong gia đình phát hiện em gái có thai và tố giác đến cơ quan chức năng.
Tại phiên tòa, bị cáo khai báo thành khẩn, ăn năn, chưa có tiền án tiền sự, đã tự nguyện đưa em gái đi khám và chăm sóc thai sản. Gia đình bị hại cũng có đơn xin giảm nhẹ. Hội đồng xét xử đánh giá bị cáo phạm tội trong hoàn cảnh thiếu hiểu biết pháp luật, sống xa gia đình từ nhỏ, không có tình tiết tăng nặng, có nơi cư trú rõ ràng và khả năng tự cải tạo.
Sau khi cân nhắc, Tòa tuyên mức án 2 năm tù và cho hưởng án treo, thời gian thử thách là 4 năm. Bản án thể hiện sự cân nhắc giữa tính răn đe và nhân đạo, đúng theo hướng dẫn tại Nghị quyết 02/2018/NQ-HĐTP.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
3. Kết luận
Hành vi loạn luân là vi phạm nghiêm trọng cả về đạo đức và pháp luật, có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự với mức phạt tù từ 1 đến 5 năm. Tuy nhiên, nếu bị cáo bị tuyên án không quá 3 năm tù và có đủ điều kiện theo quy định, họ vẫn có thể được xem xét hưởng án treo. Việc xử lý được Tòa án cân nhắc kỹ lưỡng để bảo đảm vừa nghiêm minh, vừa có tính nhân đạo trong áp dụng hình phạt.
