Cưỡng đoạt tài sản là hành vi dùng lời đe dọa hoặc gây áp lực tinh thần để buộc người khác giao tài sản. Hành vi này không chỉ xâm phạm quyền sở hữu mà còn ảnh hưởng đến trật tự xã hội, vì vậy sẽ bị xử lý hình sự. Người phạm tội có thể bị phạt tù với nhiều mức án khác nhau, tùy vào giá trị tài sản và mức độ nghiêm trọng. Trong một số trường hợp, nếu đủ điều kiện theo luật, người phạm tội vẫn có thể được xem xét cho hưởng án treo.
1. Người phạm tội cưỡng đoạt tài sản có thể bị phạt tù bao nhiêu năm?
Điều 170 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) quy định:
Điều 170. Tội cưỡng đoạt tài sản
1. Người nào đe dọa sẽ dùng vũ lực hoặc có thủ đoạn khác uy hiếp tinh thần người khác nhằm chiếm đoạt tài sản, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 10 năm:
a) Có tổ chức;
b) Có tính chất chuyên nghiệp;
c) Phạm tội đối với người dưới 16 tuổi, phụ nữ mà biết là có thai, người già yếu hoặc người không có khả năng tự vệ;
d) Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng;
đ) Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội;
e) Tái phạm nguy hiểm.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm:
a) Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 200.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng;
b) Lợi dụng thiên tai, dịch bệnh.
4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm:
a) Chiếm đoạt tài sản trị giá 500.000.000 đồng trở lên;
b) Lợi dụng hoàn cảnh chiến tranh, tình trạng khẩn cấp.
5. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.
Tội cưỡng đoạt tài sản là hành vi dùng lời nói đe dọa hoặc gây áp lực tinh thần để buộc người khác phải đưa tài sản, mặc dù không trực tiếp sử dụng bạo lực. Đây là hành vi nguy hiểm vì vừa có yếu tố đe dọa, vừa có ý định chiếm đoạt, khác với tội trộm cắp hay cướp giật.
Khung hình phạt được chia làm nhiều mức dựa trên các yếu tố như giá trị tài sản bị chiếm đoạt, đối tượng bị hại, tình tiết tăng nặng (như tái phạm, có tổ chức…), hay lợi dụng hoàn cảnh (dịch bệnh, chiến tranh…). Trong trường hợp nhẹ nhất, người phạm tội vẫn có thể bị phạt tù từ 1 đến 5 năm. Nếu hành vi có tình tiết nghiêm trọng hơn như chiếm đoạt tài sản lớn hoặc có tổ chức thì mức án có thể lên tới 10, 15 hoặc 20 năm tù.
Ngoài hình phạt tù, người phạm tội còn có thể bị phạt tiền bổ sung từ 10 triệu đến 100 triệu đồng hoặc bị tịch thu tài sản.
Ví dụ thực tế:
Tuấn “thần đèn” bị khởi tố thêm tội cưỡng đoạt tài sản trong vụ án tại Công ty ALMA
Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an vừa khởi tố thêm tội “Cưỡng đoạt tài sản” đối với Nguyễn Anh Tuấn (thường gọi là Tuấn “thần đèn”) và một số đồng phạm liên quan đến vụ án xảy ra tại Công ty Cổ phần Xây dựng dân dụng và Công trình giao thông ALMA ở Thanh Hóa. Tuấn bị cáo buộc đã chỉ đạo các đối tượng xã hội đe dọa, ép buộc để chiếm đoạt tài sản của doanh nghiệp và người dân với giá trị đặc biệt lớn. Ngoài ra, cơ quan điều tra cũng xác định Tuấn và đồng phạm có hành vi vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng. Bên cạnh đó, một số bị can khác bị khởi tố về các hành vi khai thác khoáng sản vượt phép, gây thiệt hại tài sản Nhà nước. Sau khi Viện kiểm sát phê chuẩn, các quyết định khởi tố và lệnh bắt, khám xét đã được thi hành đúng quy định. Bộ Công an đang tiếp tục mở rộng điều tra, thu hồi tài sản liên quan đến các sai phạm có tổ chức.
Nguồn: Báo An ninh Thủ đô
2. Tội cưỡng đoạt tài sản có được hưởng án treo không?
Khoản 1 Điều 65 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) quy định:
Điều 65. Án treo
1. Khi xử phạt tù không quá 03 năm, căn cứ vào nhân thân của người phạm tội và các tình tiết giảm nhẹ, nếu xét thấy không cần phải bắt chấp hành hình phạt tù, thì Tòa án cho hưởng án treo và ấn định thời gian thử thách từ 01 năm đến 05 năm và thực hiện các nghĩa vụ trong thời gian thử thách theo quy định của Luật thi hành án hình sự.
...
Điều 2 Nghị quyết 02/2018/NQ-HĐTP (được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị quyết 01/2022/NQ-HĐTP) hướng dẫn chi tiết:
Điều 2. Điều kiện cho người bị kết án phạt tù được hưởng án treo
Người bị xử phạt tù có thể được xem xét cho hưởng án treo khi có đủ các điều kiện sau đây:
1. Bị xử phạt tù không quá 03 năm.
2. Có nhân thân tốt.
Được coi là có nhân thân tốt nếu ngoài lần phạm tội này, người phạm tội luôn chấp hành đúng chính sách, pháp luật và thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ của công dân ở nơi cư trú, nơi làm việc.
Đối với người đã bị kết án nhưng thuộc trường hợp được coi là không có án tích, người bị kết án nhưng đã được xóa án tích, người đã bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị xử lý kỷ luật mà thời gian được coi là chưa bị xử phạt vi phạm hành chính, chưa bị xử lý kỷ luật tính đến ngày phạm tội lần này đã quá 06 tháng, nếu xét thấy tính chất, mức độ của tội phạm mới được thực hiện thuộc trường hợp ít nghiêm trọng hoặc người phạm tội là đồng phạm có vai trò không đáng kể trong vụ án và có đủ các điều kiện khác thì cũng có thể cho hưởng án treo.
3. Có từ 02 tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự trở lên, trong đó có ít nhất 01 tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự quy định tại khoản 1 Điều 51 của Bộ luật Hình sự và không có tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự quy định tại khoản 1 Điều 52 của Bộ luật Hình sự.
Trường hợp có tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự thì số tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự phải nhiều hơn số tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự từ 02 tình tiết trở lên, trong đó có ít nhất 01 tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự quy định tại khoản 1 Điều 51 của Bộ luật Hình sự.
4. Có nơi cư trú rõ ràng hoặc nơi làm việc ổn định để cơ quan, tổ chức có thẩm quyền giám sát, giáo dục.
Nơi cư trú rõ ràng là nơi tạm trú hoặc thường trú có địa chỉ được xác định cụ thể theo quy định của Luật Cư trú mà người được hưởng án treo về cư trú, sinh sống thường xuyên sau khi được hưởng án treo.
Nơi làm việc ổn định là nơi người phạm tội làm việc có thời hạn từ 01 năm trở lên theo hợp đồng lao động hoặc theo quyết định của cơ quan, tổ chức có thẩm quyền.
5. Xét thấy không cần phải bắt chấp hành hình phạt tù nếu người phạm tội có khả năng tự cải tạo và việc cho họ hưởng án treo không gây nguy hiểm cho xã hội; không ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội.
Án treo là một hình thức miễn chấp hành hình phạt tù, áp dụng đối với người phạm tội có mức án không quá 3 năm và có nhiều yếu tố giảm nhẹ, khả năng cải tạo tốt mà không cần cách ly khỏi xã hội. Tội cưỡng đoạt tài sản có nhiều khung hình phạt, từ 1 đến 20 năm tù. Vì vậy, chỉ những trường hợp nhẹ nhất, thường là phạm tội lần đầu, tài sản chiếm đoạt nhỏ, có nhân thân tốt và không gây hậu quả nghiêm trọng, mới có khả năng được tòa án xem xét cho hưởng án treo.
Tuy nhiên, không phải ai phạm tội mức nhẹ cũng được áp dụng án treo. Tòa án sẽ xem xét về mức độ nguy hiểm của hành vi, khả năng cải tạo của người phạm tội, cũng như tác động của việc cho hưởng án treo đối với trật tự xã hội. Nếu hành vi cưỡng đoạt mang tính chất côn đồ, có tổ chức, đe dọa đến an ninh trật tự thì khó có khả năng được hưởng án treo dù mức án thấp.
Tình huống giả định:
Được hưởng án treo vì nhân thân tốt và tự nguyện khắc phục hậu quả
Anh Lê Văn Khánh, 25 tuổi, là nhân viên kho tại một công ty nội thất. Do nợ nần cá nhân, anh Khánh đã đe dọa một đồng nghiệp để yêu cầu chuyển 10 triệu đồng, nếu không sẽ tung thông tin cá nhân lên mạng xã hội. Người bị hại vì lo sợ nên đã chuyển tiền, sau đó trình báo sự việc. Trong quá trình điều tra, anh Khánh thừa nhận hành vi sai trái, chủ động trả lại số tiền và được người bị hại xin giảm nhẹ trách nhiệm hình sự. Anh chưa từng vi phạm pháp luật, có nơi cư trú rõ ràng, có đơn cam kết bảo lãnh từ gia đình.
Tòa án đánh giá đây là vụ án ít nghiêm trọng, anh Khánh có nhiều tình tiết giảm nhẹ và đủ điều kiện theo hướng dẫn tại Nghị quyết 02/2018/NQ-HĐTP. Kết quả, anh bị tuyên phạt 1 năm tù nhưng được cho hưởng án treo, thời gian thử thách 2 năm.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
3. Kết luận
Tội cưỡng đoạt tài sản có thể bị xử phạt tù từ 1 năm đến 20 năm, tùy theo tính chất hành vi và giá trị tài sản bị chiếm đoạt. Trong một số trường hợp cụ thể, nếu mức án không quá 3 năm và người phạm tội có nhiều tình tiết giảm nhẹ, nhân thân tốt, thì vẫn có thể được xem xét cho hưởng án treo theo quy định pháp luật.
