Tố giác tội phạm là một trong những căn cứ pháp lý quan trọng giúp cơ quan chức năng phát hiện và xử lý hành vi vi phạm pháp luật hình sự. Thông qua hành vi tố giác, người dân góp phần bảo vệ trật tự xã hội và hỗ trợ quá trình điều tra, truy tố được tiến hành nhanh chóng, hiệu quả. Pháp luật đã quy định rõ khái niệm và hình thức thực hiện tố giác để đảm bảo quyền và nghĩa vụ của công dân trong việc đấu tranh phòng, chống tội phạm.
Tố giác tội phạm là gì?
Khoản 1 Điều 144 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 144. Tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố
1. Tố giác về tội phạm là việc cá nhân phát hiện và tố cáo hành vi có dấu hiệu tội phạm với cơ quan có thẩm quyền.
...
Tố giác tội phạm là một quyền và cũng là nghĩa vụ của công dân. Khi phát hiện hành vi có dấu hiệu vi phạm pháp luật hình sự, cá nhân có thể chủ động thông báo hoặc tố cáo hành vi đó đến các cơ quan chức năng như công an, viện kiểm sát, ủy ban nhân dân… Việc tố giác có thể mang tính chủ động hoặc vô tình phát hiện, nhưng phải có nội dung thể hiện rõ hành vi vi phạm cụ thể, người liên quan hoặc tình tiết sự việc. Tố giác là căn cứ ban đầu giúp cơ quan tố tụng xác minh dấu hiệu tội phạm, qua đó quyết định có khởi tố vụ án hình sự hay không.
Tình huống giả định
Nguyễn Thanh Bình, cư trú tại phường Hồng Gai, tỉnh Quảng Ninh, trong một lần đi bộ buổi tối đã phát hiện một nhóm thanh niên đang phá khóa xe máy trước siêu thị mini. Bình lập tức dùng điện thoại ghi hình lại vụ việc và gọi điện trình báo công an phường gần đó. Sau khi tiếp nhận thông tin, công an đến hiện trường, bắt giữ được hai đối tượng, thu giữ tang vật là bộ dụng cụ phá khóa và xe máy chưa kịp tẩu thoát.
Bình sau đó cũng nộp đoạn clip quay lại cho cơ quan điều tra và viết bản tường trình tố giác hành vi trộm cắp. Nhờ tố giác kịp thời, cơ quan công an đã có đủ căn cứ xác định dấu hiệu tội phạm và tiến hành khởi tố vụ án hình sự theo quy định pháp luật.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Có thể tố giác tội phạm bằng hình thức nào?
Khoản 4 Điều 144 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 144. Tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố
...
4. Tố giác, tin báo về tội phạm có thể bằng lời hoặc bằng văn bản.
...
Pháp luật không giới hạn cách thức tố giác mà cho phép thực việc tố giác được thực hiện linh hoạt, phù hợp với điều kiện và hoàn cảnh của từng cá nhân. Tố giác bằng lời có thể thực hiện trực tiếp tại trụ sở cơ quan công an hoặc thông qua điện thoại, lời trình báo miệng tại hiện trường. Trong khi đó, tố giác bằng văn bản thường được thể hiện qua đơn tố cáo, thư phản ánh hoặc hồ sơ tài liệu có chữ ký người tố giác. Dù bằng hình thức nào, cơ quan chức năng cũng phải tiếp nhận, lập biên bản và xử lý theo quy định, bảo đảm quyền được bảo vệ và nghĩa vụ tham gia tố tụng của người tố giác.
Tình huống giả định
Trần Thị Huyền, cư trú tại phường Hiến Nam, tỉnh Hưng Yên, nghi ngờ con gái mình, học lớp 9 bị một thanh niên lớn tuổi dụ dỗ và quay video nhạy cảm rồi phát tán trên mạng xã hội. Quá lo lắng nhưng không biết bắt đầu từ đâu, Huyền đã đến trực tiếp trụ sở Công an phường để trình bày toàn bộ sự việc bằng lời nói và giao nộp chiếc điện thoại của con có chứa các đoạn tin nhắn và video bị phát tán.
Cơ quan điều tra sau đó lập biên bản tiếp nhận lời tố giác của Huyền, tiến hành xác minh và triệu tập đối tượng có liên quan. Sau khi trưng cầu giám định nội dung, lời khai và chứng cứ, cơ quan chức năng xác định có hành vi vi phạm pháp luật hình sự và tiến hành khởi tố vụ án về tội “Truyền bá văn hóa phẩm đồi trụy” và “Giao cấu với người từ đủ 13 đến dưới 16 tuổi”.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Tố giác tội phạm là hành vi pháp lý quan trọng giúp cơ quan chức năng phát hiện và xử lý các hành vi phạm tội. Đây là căn cứ hợp pháp để khởi tố vụ án hình sự nếu có đủ dấu hiệu phạm tội. Người dân có thể thực hiện việc tố giác bằng lời nói hoặc văn bản, và cơ quan có thẩm quyền có trách nhiệm tiếp nhận, xác minh để đảm bảo xử lý đúng quy định pháp luật.
