Thư viện số là nơi lưu trữ, xử lý và cung cấp tài nguyên thông tin dưới dạng số, cho phép người dùng truy cập và khai thác qua thiết bị điện tử và không gian mạng.
Trong thời đại chuyển đổi số, thư viện không còn chỉ là nơi lưu trữ sách in hay tài liệu giấy truyền thống mà đã mở rộng sang môi trường trực tuyến với khả năng truy cập mọi lúc, mọi nơi. Loại hình đó được gọi là thư viện số – một bước tiến quan trọng trong việc hiện đại hóa hoạt động thông tin, nghiên cứu và giáo dục.
1. Thư viện là gì?
Căn cứ theo khoản 1 Điều 3 Luật Thư viện năm 2019 quy định:
Điều 3. Giải thích từ ngữ
Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
1. Thư viện là thiết chế văn hóa, thông tin, giáo dục, khoa học thực hiện việc xây dựng, xử lý, lưu giữ, bảo quản, cung cấp tài nguyên thông tin phục vụ nhu cầu của người sử dụng.
...
Thư viện là nơi lưu giữ và cung cấp tri thức cho cộng đồng, đóng vai trò như “trung tâm văn hóa – giáo dục – khoa học” trong xã hội. Đây là nơi người dùng có thể tìm kiếm, học tập và nghiên cứu thông qua hệ thống tài nguyên thông tin được sưu tầm, bảo quản và phục vụ một cách có tổ chức.
Tình huống giả định
-
Thành lập thư viện công cộng
Ngày 12/6/2025, UBND Thành phố Đà Nẵng khánh thành Thư viện Trung tâm Đà Nẵng – nơi lưu giữ hơn 200.000 đầu sách, tài liệu và tạp chí khoa học. -
Hoạt động phục vụ cộng đồng
Người dân được cấp thẻ miễn phí, có thể đọc tại chỗ, mượn về nhà và truy cập thư viện điện tử tích hợp. -
Kết quả
Thư viện trở thành điểm đến học tập, nghiên cứu và sinh hoạt văn hóa, đúng với vai trò được quy định tại Luật Thư viện 2019.
Tình huống trên là giả định, nhằm mục đích tham khảo.
2. Thư viện số là gì?
Căn cứ theo khoản 2 Điều 3 Luật Thư viện năm 2019 quy định:
Điều 3. Giải thích từ ngữ
Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
...
2. Thư viện số là thư viện hoặc bộ phận của thư viện có tài nguyên thông tin được xử lý, lưu giữ dưới dạng số mà người sử dụng thư viện truy cập, khai thác thông qua thiết bị điện tử và không gian mạng.
...
Thư viện số là một dạng mở rộng của thư viện truyền thống, trong đó mọi tài nguyên thông tin đều được số hóa. Người dùng có thể tìm kiếm, đọc, tải hoặc trích dẫn thông tin trực tuyến thông qua máy tính, điện thoại, hoặc hệ thống mạng nội bộ mà không cần đến trực tiếp thư viện.
Tình huống giả định
-
Xây dựng hệ thống thư viện số
Tháng 9/2025, Trường Đại học Quốc gia Hà Nội khai trương Thư viện số VNU Digital Library, lưu trữ hơn 150.000 tài liệu học thuật số hóa. -
Truy cập và khai thác
Sinh viên và giảng viên có thể truy cập qua tài khoản điện tử để tra cứu, tải tài liệu và đọc trực tuyến mọi lúc. -
Kết quả
Thư viện số giúp giảm tải việc lưu trữ vật lý, tăng hiệu quả học tập và nghiên cứu, đúng tinh thần chuyển đổi số theo Luật Thư viện 2019.
Tình huống trên là giả định, nhằm mục đích tham khảo.
3. Kết luận
Thư viện và thư viện số đều là thiết chế văn hóa quan trọng trong việc truyền bá tri thức và nâng cao dân trí. Nếu thư viện truyền thống giữ vai trò lưu trữ và phục vụ trực tiếp,thì thư viện số mở rộng khả năng tiếp cận tri thức thông qua công nghệ, dữ liệu và không gian mạng, góp phần thúc đẩy xã hội học tập và chuyển đổi số quốc gia.
