"Bảo kê" là một thuật ngữ không còn xa lạ trong xã hội, thường được hiểu là hành vi dùng hành vi bạo lực hoặc gây ảnh hưởng trái pháp luật để "bảo vệ" một hoạt động kinh doanh, đổi lại người được bảo kê phải trả một khoản tiền. Vậy, hành vi thu tiền bảo kê, đặc biệt là đối với những người bán hàng rong nhỏ lẻ, có vi phạm pháp luật không?
1. Thu tiền bảo kê có bị truy cứu trách nhiệm hình sự không?
Căn cứ theo quy định tại Khoản 1 Điều 170 Bộ luật Hình sự 2015:
Điều 170. Tội cưỡng đoạt tài sản
1. Người nào đe dọa sẽ dùng vũ lực hoặc có thủ đoạn khác uy hiếp tinh thần người khác nhằm chiếm đoạt tài sản, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.
...
Hành vi thu tiền bảo kê thường kèm theo sự đe dọa, uy hiếp về tinh thần hoặc thể chất nhằm buộc người khác phải nộp tiền dù không tự nguyện. Đây là dấu hiệu đặc trưng của tội cưỡng đoạt tài sản, kể cả khi hành vi đe dọa chưa được thực hiện đến cùng. Pháp luật không công nhận bất kỳ loại “phí bảo kê” nào, do đó, mọi hành vi tương tự đều bị xem là vi phạm pháp luật.
Ví dụ thực tế:
Bắt nhóm thanh niên thu tiền “bảo kê” người kinh doanh tại bãi biển Hải Tiến
Ngày 21/4/2025, Phòng Cảnh sát Hình sự Công an tỉnh Thanh Hóa đã bắt giữ 4 nghi phạm thu tiền "bảo kê" của người dân kinh doanh dịch vụ du lịch tại khu vực bãi biển Hải Tiến, huyện Hoằng Hóa. Các nghi phạm gồm: Lê Ngọc Thái (22 tuổi), Lê Trung Lượng (19 tuổi), Lê Bá Vũ (22 tuổi), đều trú tại xã Hoằng Tiến, huyện Hoằng Hóa, và Phan Văn Thành (30 tuổi), trú tại huyện Thanh Ba, tỉnh Phú Thọ.
Theo điều tra, do cần tiền tiêu xài cá nhân, Thái đã rủ các đối tượng còn lại chia thành hai nhóm để đe dọa, thu tiền "bảo kê" từ những người đến bán hàng tại bãi biển Hải Tiến, với mức từ 100.000 đến 300.000 đồng/người, lấy lý do sắp xếp vị trí và dọn dẹp vệ sinh. Tại hiện trường, công an thu giữ hơn 2 triệu đồng mà các nghi phạm vừa thu được.
Nguồn: Báo Tuổi Trẻ
2. Thu tiền bảo kê có thể bị phạt bao nhiêu năm tù?
Điều 170 Bộ luật Hình sự 2015 quy định về Tội cưỡng đoạt tài sản
Điều 170. Tội cưỡng đoạt tài sản
1. Người nào đe dọa sẽ dùng vũ lực hoặc có thủ đoạn khác uy hiếp tinh thần người khác nhằm chiếm đoạt tài sản, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 10 năm:
a) Có tổ chức;
b) Có tính chất chuyên nghiệp;
c) Phạm tội đối với người dưới 16 tuổi, phụ nữ mà biết là có thai, người già yếu hoặc người không có khả năng tự vệ;
d) Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng;
đ) Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội;
e) Tái phạm nguy hiểm.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm:
a) Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 200.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng;
b) Lợi dụng thiên tai, dịch bệnh.
4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm:
a) Chiếm đoạt tài sản trị giá 500.000.000 đồng trở lên;
b) Lợi dụng hoàn cảnh chiến tranh, tình trạng khẩn cấp.
5. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.
Mức phạt được chia thành nhiều khung, tùy theo tính chất chuyên nghiệp, tổ chức, số tiền chiếm đoạt và mức độ đe dọa. Những hành vi có tính chất lặp đi lặp lại, tổ chức thu tiền từ nhiều người, hoặc gây ảnh hưởng xấu đến an ninh trật tự sẽ bị xử lý nghiêm với khung hình phạt cao nhất lên tới 20 năm tù giam.
Ví dụ thực tế:
Băng nhóm thu tiền “bảo kê” tại chợ Bình Điền lãnh tổng cộng 36 năm tù
Ngày 21/4/2025, Tòa án Nhân dân TP.HCM đã mở phiên tòa xét xử và tuyên phạt tổng cộng 36 năm tù đối với một băng nhóm chuyên thu tiền “bảo kê” của các tiểu thương tại chợ đầu mối Bình Điền, quận 8. Đứng đầu nhóm là bị cáo Châu Phát Hùng – người được xác định đã tổ chức, chỉ đạo nhiều đối tượng đàn em đe dọa, ép buộc các hộ kinh doanh nộp tiền hàng tháng nếu muốn tiếp tục buôn bán ổn định tại khu chợ. Theo cáo trạng, các nạn nhân bị yêu cầu nộp từ vài trăm nghìn đến vài triệu đồng mỗi tháng dưới danh nghĩa “lệ phí an ninh”, nếu không sẽ bị quấy rối, cản trở việc buôn bán hoặc phá hoại sạp hàng. Nhiều tiểu thương vì lo sợ đã phải âm thầm chịu đựng trong thời gian dài trước khi dám trình báo cơ quan chức năng. Sau quá trình điều tra, công an TP.HCM đã bắt giữ toàn bộ nhóm đối tượng và truy tố về tội “Cưỡng đoạt tài sản” theo Điều 170 Bộ luật Hình sự. Hành vi của họ vi phạm nghiêm trọng pháp luật và đã bị xử lý nghiêm minh nhằm đảm bảo trật tự an toàn xã hội.
Nguồn: Báo Lao Động
3. Khi nào hành vi bảo kê chuyển thành tội cướp tài sản?
Khi hành vi thu tiền bảo kê có các dấu hiệu của Tội cướp tài sản, người phạm tội sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội cướp tài sản theo Điều 168 Bộ luật Hình sự 2015:
Điều 168. Tội cướp tài sản
1. Người nào dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực ngay tức khắc hoặc có hành vi khác làm cho người bị tấn công lâm vào tình trạng không thể chống cự được nhằm chiếm đoạt tài sản, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 10 năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm:
a) Có tổ chức;
b) Có tính chất chuyên nghiệp;
c) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 11% đến 30%;
d) Sử dụng vũ khí, phương tiện hoặc thủ đoạn nguy hiểm khác;
đ) Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng;
e) Phạm tội đối với người dưới 16 tuổi, phụ nữ mà biết là có thai, người già yếu hoặc người không có khả năng tự vệ;
g) Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội;
h) Tái phạm nguy hiểm.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm:
a) Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 200.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng;
b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60%;
c) Lợi dụng thiên tai, dịch bệnh.
4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 18 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân:
a) Chiếm đoạt tài sản trị giá 500.000.000 đồng trở lên;
b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 01 người mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên hoặc gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người 31% trở lên;
c) Làm chết người;
d) Lợi dụng hoàn cảnh chiến tranh, tình trạng khẩn cấp.
5. Người chuẩn bị phạm tội này, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.
6. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt quản chế, cấm cư trú từ 01 năm đến 05 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.
Hành vi đe dọa chung chung (sẽ đánh, sẽ phá) là cưỡng đoạt tài sản. Nhưng nếu đối tượng ngay lập tức đánh, tấn công, uy hiếp để lấy tiền, thì chuyển sang tội cướp. Pháp luật phân biệt rất rõ để xử lý nghiêm hành vi có tính bạo lực cao, đặc biệt trong các vụ việc ảnh hưởng đến người yếu thế như người bán hàng rong, học sinh, người già.
Tình huống giả định:
Thu tiền “bảo kê” kèm hành vi đánh người, hai thanh niên bị kết án tội cướp tài sản
Tại khu chợ đêm Trần Hưng Đạo (TP. Lào Cai), hai thanh niên là Hoàng Văn Quân và Phạm Đức Tài thường xuyên đến thu tiền “bảo kê” của các tiểu thương với mức từ 100.000 đến 300.000 đồng mỗi đêm, lấy lý do “giữ trật tự” và “bảo vệ điểm bán”. Khi bà Trần Thị Minh – một người bán bánh tráng – từ chối nộp tiền, Quân và Tài lập tức đạp đổ xe hàng, đẩy bà ngã xuống đất rồi lấy đi túi tiền trong đó có 1,2 triệu đồng. Hành vi diễn ra nhanh chóng, có tính chất côn đồ và khiến nạn nhân bị thương tích 12%. Căn cứ Điều 168 Bộ luật Hình sự, cơ quan điều tra xác định đây không còn là cưỡng đoạt mà là hành vi cướp tài sản, do có yếu tố dùng vũ lực ngay tức khắc để chiếm đoạt. Tòa án nhân dân TP. Lào Cai tuyên phạt Quân 9 năm tù, Tài 8 năm tù và buộc cả hai bồi thường toàn bộ thiệt hại cho nạn nhân. Tình huống này cho thấy: hành vi “bảo kê” sẽ bị xử lý về tội cướp tài sản khi đi kèm hành động tấn công nhằm chiếm đoạt tài sản ngay lập tức, khiến người bị hại không thể chống cự.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo)
4. Kết luận
Hành vi thu tiền bảo kê là hành vi vi phạm pháp luật, xâm phạm đến quyền sở hữu tài sản của người khác và có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Ranh giới giữa Tội cưỡng đoạt tài sản và Tội cướp tài sản phụ thuộc vào tính chất và mức độ của hành vi đe dọa hoặc sử dụng vũ lực.
