Thời hạn trong tố tụng hình sự là yếu tố bắt buộc nhằm bảo đảm tiến độ và tính hợp pháp của các giai đoạn điều tra, truy tố và xét xử. Việc tính thời hạn cần tuân thủ quy định cụ thể, tránh làm phát sinh vi phạm tố tụng hoặc ảnh hưởng quyền lợi của các bên. Pháp luật đã hướng dẫn chi tiết cách tính thời hạn theo giờ, ngày, tháng, năm và những trường hợp đặc biệt liên quan đến tạm giữ, tạm giam.
Thời hạn trong tố tụng hình sự được tính ra sao?
Khoản 1 Điều 134 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 134. Tính thời hạn
1. Thời hạn mà Bộ luật này quy định được tính theo giờ, ngày, tháng, năm. Đêm được tính từ 22 giờ đến 06 giờ sáng ngày hôm sau.
Khi tính thời hạn theo ngày thì thời hạn sẽ hết vào lúc 24 giờ ngày cuối cùng của thời hạn.
Khi tính thời hạn theo tháng thì thời hạn hết vào ngày trùng của tháng sau; nếu tháng đó không có ngày trùng thì thời hạn hết vào ngày cuối cùng của tháng đó; nếu thời hạn hết vào ngày nghỉ thì ngày làm việc đầu tiên tiếp theo được tính là ngày cuối cùng của thời hạn.
Khi tính thời hạn tạm giữ, tạm giam thì thời hạn hết vào ngày kết thúc thời hạn được ghi trong lệnh, quyết định. Nếu thời hạn được tính bằng tháng thì 01 tháng được tính là 30 ngày.
...
Thời hạn trong tố tụng hình sự không chỉ đơn giản là tính số ngày mà còn phải tuân thủ quy tắc chi tiết về từng loại thời gian. Với thời hạn theo ngày, thời điểm chấm dứt là 24 giờ của ngày cuối cùng. Nếu tính theo tháng mà tháng sau không có ngày trùng, thì sẽ tính đến ngày cuối cùng của tháng. Nếu rơi vào ngày nghỉ, thì ngày làm việc kế tiếp được tính là hạn chót. Riêng thời hạn tạm giữ, tạm giam được xác định theo thời gian ghi rõ trong quyết định và nếu tính theo tháng thì mỗi tháng quy ước là 30 ngày, bất kể tháng đó có bao nhiêu ngày thực tế.
Tình huống giả định
-
Nguyễn Văn Toản bị tạm giam vì nghi tổ chức đánh bạc, nhưng quá thời hạn luật định
Đầu tháng 3/2025, Nguyễn Văn Toản (SN 1987, cư trú tại phường Trường Hòa, tỉnh Tây Ninh) bị cơ quan chức năng bắt tạm giam do có dấu hiệu liên quan đến hành vi tổ chức đánh bạc. Quyết định tạm giam được ban hành với thời hạn 2 tháng, bắt đầu từ ngày 06/3/2025 theo đúng quy định của pháp luật.
-
Cơ quan điều tra kéo dài tạm giam trái quy định, gia đình gửi đơn kiến nghị
Đến ngày 06/5/2025 – thời điểm được xác định là kết thúc thời hạn tạm giam, Toản vẫn chưa được trả tự do. Cơ quan điều tra giải thích lý do tạm giữ thêm là để hoàn tất bản kết luận điều tra. Gia đình bị can khi biết sự việc đã gửi đơn kiến nghị lên các cơ quan chức năng vì cho rằng thời hạn tạm giam đã bị kéo dài trái pháp luật.
-
Cơ quan điều tra thừa nhận sai phạm và trả tự do cho bị can
Sau khi rà soát hồ sơ, lãnh đạo đơn vị xác nhận việc tiếp tục tạm giam Toản đến ngày 08/5 là không có cơ sở pháp lý, vì thời hạn 2 tháng tương ứng 60 ngày, đã kết thúc đúng vào ngày 06/5/2025. Việc kéo dài thêm 2 ngày là sai sót về thủ tục. Cơ quan điều tra sau đó lập biên bản thừa nhận vi phạm và ra quyết định trả tự do cho Toản theo đúng trình tự tố tụng.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Giấy tờ gửi qua dịch vụ bưu chính thì thời hạn tính thế nào?
Khoản 2 Điều 134 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 134. Tính thời hạn
...
2. Trường hợp có đơn hoặc giấy tờ gửi qua dịch vụ bưu chính thì thời hạn được tính theo dấu bưu chính nơi gửi. Nếu có đơn hoặc giấy tờ gửi qua cơ sở giam giữ thì thời hạn được tính từ ngày Trưởng Nhà tạm giữ, Trưởng Buồng tạm giữ thuộc Đồn biên phòng, Giám thị Trại tạm giam, Giám thị Trại giam nhận đơn hoặc giấy tờ đó.
...
Quy định này nhằm đảm bảo tính khách quan và công bằng trong việc xác định thời điểm nộp đơn, khi người gửi không thể trực tiếp nộp cho cơ quan có thẩm quyền. Trong trường hợp gửi qua bưu điện, thời điểm tính thời hạn là ngày được đóng dấu bưu cục nơi gửi, không phải ngày cơ quan nhận được.
Còn với người đang bị tạm giam, tạm giữ thì thời hạn được tính từ thời điểm cơ sở giam giữ tiếp nhận đơn hoặc tài liệu. Cách tính này có ý nghĩa quan trọng, nhất là với các yêu cầu về kháng cáo, khiếu nại hay tố cáo có giới hạn thời gian rõ ràng.
Tình huống giả định
-
Phan Thị Hồng gửi đơn kháng cáo đúng hạn nhưng bị hiểu nhầm là nộp trễ
Phan Thị Hồng (SN 1985), đang bị tạm giam tại phường Vỹ Dạ, tỉnh Thừa Thiên Huế, có đơn kháng cáo bản án sơ thẩm tuyên vào ngày 01/6/2025. Theo quy định, thời hạn kháng cáo là 15 ngày kể từ ngày tuyên án, tức hạn cuối là 16/6/2025. Ngày 14/6, Hồng đã viết đơn và nộp cho cán bộ trại tạm giam để chuyển đến Tòa án nhân dân cấp tỉnh.
-
Tòa án ban đầu từ chối vì tưởng đơn kháng cáo gửi quá hạn
Do lý do hành chính, mãi đến ngày 17/6 đơn kháng cáo mới đến được Tòa án. Ban đầu, cơ quan này từ chối thụ lý hồ sơ với lý do đơn nộp muộn so với hạn quy định. Điều này khiến gia đình bị cáo lo lắng, cho rằng quyền kháng cáo đã bị tước bỏ trái quy định.
-
Sau xác minh, đơn được công nhận hợp lệ do nộp đúng hạn tại nơi giam giữ
Sau khi kiểm tra sổ nhận tại trại giam, Tòa án xác định đơn được cơ sở tiếp nhận vào ngày 14/6 – tức trước hạn chót. Do vậy, cơ quan xét xử đã công nhận đơn kháng cáo hợp lệ và tiến hành các thủ tục tiếp theo. Trường hợp này cho thấy việc ghi nhận ngày nộp đơn theo thời điểm cơ sở giam giữ tiếp nhận là yếu tố then chốt để bảo vệ quyền lợi tố tụng của bị can, bị cáo đang bị tạm giam.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Việc xác định thời hạn trong tố tụng hình sự đóng vai trò quan trọng nhằm bảo đảm tiến độ, quyền lợi và hợp pháp hóa quy trình tố tụng. Thời hạn được tính theo giờ, ngày, tháng, năm tùy từng loại việc, và có quy định rõ về cách tính thời gian kết thúc. Đối với giấy tờ gửi qua bưu điện hoặc từ nơi giam giữ, thời hạn được tính từ dấu bưu chính hoặc ngày cơ sở giam giữ tiếp nhận, nhằm bảo đảm quyền lợi cho người bị tố tụng.
