Trong lĩnh vực cạnh tranh, pháp luật quy định rõ những hành vi bị nghiêm cấm nhằm bảo vệ thị trường lành mạnh và quyền lợi người tiêu dùng. Một trong những hành vi đó là việc các doanh nghiệp thỏa thuận với nhau để phân chia khách hàng, thị trường hay nguồn cung. Cùng với đó, tình tiết vi phạm lần đầu cũng được đặt ra như một yếu tố có thể xem xét khi xử lý hành vi vi phạm trong lĩnh vực này.
1. Thỏa thuận phân chia khách hàng có phải là hành vi vi phạm pháp luật không?
Điểm b khoản 1 Điều 6 Nghị định 75/2019/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 6. Hành vi thỏa thuận hạn chế cạnh tranh của các doanh nghiệp trên cùng thị trường liên quan
1. Phạt tiền từ 01% đến 10% tổng doanh thu trên thị trường liên quan trong năm tài chính liền kề trước năm thực hiện hành vi vi phạm của từng doanh nghiệp là các bên tham gia thỏa thuận đối với một trong các hành vi sau đây:
…b) Thỏa thuận phân chia khách hàng, phân chia thị trường tiêu thụ, nguồn cung cấp hàng hóa, cung ứng dịch vụ;
...
Các doanh nghiệp không được phép thỏa thuận để chia nhau khách hàng trên cùng một thị trường. Hành vi này bị coi là vi phạm pháp luật cạnh tranh vì làm ảnh hưởng quy luật cung cầu và cản trở quyền tiếp cận dịch vụ, hàng hóa của người tiêu dùng.
Mức xử phạt được tính theo phần trăm doanh thu của từng doanh nghiệp vi phạm. Ngoài tiền phạt, cơ quan chức năng còn có thể buộc doanh nghiệp chấm dứt thỏa thuận, khôi phục môi trường cạnh tranh và có thể áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả.
Tình huống giả định
-
Công ty Ánh Dương và Công ty Phong Lan chia khách hàng theo khu vực
Công ty Cổ phần Thiết bị Viễn thông Ánh Dương (phường Hưng Bình, TP. Vinh) và Công ty TNHH Công nghệ Phong Lan (phường Cửa Nam, TP. Vinh) cùng hoạt động trong lĩnh vực lắp đặt mạng nội bộ cho doanh nghiệp. -
Hai công ty ngầm thỏa thuận không giành khách của nhau
Hai công ty thống nhất bằng văn bản nội bộ: Ánh Dương chỉ phục vụ khách hàng ở khu vực phía Bắc thành phố, còn Phong Lan tiếp cận khu vực phía Nam, nhằm tránh cạnh tranh giá và đảm bảo lợi nhuận. -
Thỏa thuận bị phát hiện và xử phạt
Trong đợt kiểm tra định kỳ, Cục Cạnh tranh phát hiện hành vi thỏa thuận phân chia khách hàng thông qua email và hợp đồng ghi nhớ giữa hai bên. Mỗi doanh nghiệp bị xử phạt 5% tổng doanh thu năm trước, đồng thời bị buộc chấm dứt thỏa thuận.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Vi phạm lần đầu có được xem là tình tiết giảm nhẹ khi có hành vi vi phạm trong lĩnh vực cạnh tranh không?
Điểm d khoản 1 Điều 5 Nghị định 75/2019/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 5. Tình tiết giảm nhẹ, tình tiết tăng nặng
1. Tình tiết giảm nhẹ trong xử phạt vi phạm các quy định pháp luật trong lĩnh vực cạnh tranh bao gồm:
…d) Vi phạm lần đầu.
...
Nếu doanh nghiệp lần đầu thực hiện hành vi vi phạm cạnh tranh, thì đây được coi là tình tiết giảm nhẹ trong quá trình xử phạt. Tuy nhiên, tình tiết này chỉ làm giảm mức độ xử phạt, chứ không loại trừ trách nhiệm. Doanh nghiệp vẫn bị xử lý theo quy định, nhưng mức phạt có thể được áp dụng ở mức thấp hơn trong khung xử phạt.
Việc đánh giá “vi phạm lần đầu” còn phải xét trong toàn bộ lịch sử hoạt động của doanh nghiệp và có thể kết hợp với các tình tiết khác để xác định mức xử lý cụ thể.
Tình huống giả định
-
Công ty Vĩnh Minh bị xử phạt lần đầu vì hành vi cạnh tranh không lành mạnh
Công ty TNHH Vĩnh Minh (phường Lam Sơn, TP. Hưng Yên) bị phát hiện thực hiện thỏa thuận với một đối thủ cùng ngành để chia sẻ khách hàng trong khu vực. Đây là lần đầu công ty này bị xử lý vi phạm trong lĩnh vực cạnh tranh. -
Cơ quan chức năng xác định có tình tiết giảm nhẹ
Sau khi rà soát lịch sử hoạt động và hồ sơ doanh nghiệp, Cục Cạnh tranh xác nhận Vĩnh Minh chưa từng có vi phạm tương tự trước đây và phối hợp tốt trong quá trình thanh tra. -
Công ty được giảm nhẹ mức phạt
Thay vì áp dụng mức phạt 7% doanh thu, cơ quan chức năng quyết định phạt Vĩnh Minh ở mức 3% doanh thu do có tình tiết giảm nhẹ là vi phạm lần đầu. Đồng thời, doanh nghiệp bị yêu cầu chấm dứt hành vi vi phạm và cam kết không tái phạm.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Thỏa thuận phân chia khách hàng giữa các doanh nghiệp là hành vi vi phạm pháp luật cạnh tranh, bị xử phạt tới 10% doanh thu nếu bị phát hiện. Trong quá trình xử lý, nếu doanh nghiệp vi phạm lần đầu thì đây được xem là tình tiết giảm nhẹ, giúp làm giảm mức phạt nhưng không miễn trừ trách nhiệm.
