Thi hành án tử hình là hình phạt nghiêm khắc nhất trong hệ thống pháp luật Việt Nam, nhưng không phải ai bị kết án tử hình cũng sẽ bị thi hành án ngay. Với những trường hợp đặc biệt như phụ nữ đang nuôi con nhỏ, pháp luật có quy định riêng nhằm bảo vệ quyền lợi trẻ em. Đồng thời, quá trình thi hành án bằng hình thức tiêm thuốc cũng được thực hiện theo quy chuẩn chặt chẽ, trong đó mỗi liều thuốc tử hình bao gồm ba loại thuốc có tác dụng khác nhau.
1. Phụ nữ đang nuôi con có bị thi hành án tử hình không?
Khoản 3 Điều 40 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) quy định:
Điều 40. Tử hình
...
3. Không thi hành án tử hình đối với người bị kết án nếu thuộc một trong các trường hợp sau đây:
a) Phụ nữ có thai hoặc phụ nữ đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi;
b) Người đủ 75 tuổi trở lên;
c) Người bị kết án tử hình về tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ mà sau khi bị kết án đã chủ động nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản tham ô, nhận hối lộ và hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn.
...
Theo quy định pháp luật hiện hành, phụ nữ đang nuôi con nhỏ dưới 36 tháng tuổi sẽ không bị thi hành án tử hình, dù đã có bản án có hiệu lực pháp luật. Đây là một cơ chế nhân đạo nhằm bảo vệ quyền được sống và phát triển của trẻ sơ sinh, tránh việc đứa trẻ mất đi người mẹ trong giai đoạn đầu đời.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng không phải mọi trường hợp phụ nữ nuôi con đều được miễn thi hành án tử hình. Quy định chỉ áp dụng khi người mẹ đang trực tiếp nuôi con dưới 36 tháng tuổi tính đến thời điểm chuẩn bị thi hành án. Nếu đứa trẻ đã trên 36 tháng, án tử hình vẫn có thể được thi hành bình thường.
Ngoài ra, nếu người mẹ thuộc diện được miễn thi hành án tử hình theo quy định trên, thì hình phạt tử hình sẽ được chuyển thành tù chung thân. Đây là cơ chế bắt buộc theo khoản 4 Điều 40 Bộ luật Hình sự, thể hiện tinh thần nhân đạo kết hợp với nguyên tắc nghiêm minh của pháp luật.
Quy định này không chỉ bảo vệ quyền lợi của phụ nữ và trẻ nhỏ mà còn giúp hạn chế tác động tiêu cực về mặt tâm lý, xã hội nếu án tử được thi hành trong bối cảnh người mẹ đang nuôi con sơ sinh.
Tình huống giả định:
Người mẹ bị kết án tử hình được hoãn thi hành án vì đang nuôi con nhỏ
Năm 2023, bà Nguyễn Thị Minh, 31 tuổi, trú tại tỉnh Bình Dương, bị kết án tử hình về tội vận chuyển trái phép chất ma túy với số lượng lớn. Sau khi bản án có hiệu lực, trại giam làm thủ tục chuyển hồ sơ sang giai đoạn thi hành án. Tuy nhiên, trong quá trình xác minh, cán bộ thi hành án phát hiện bà Minh đang nuôi con nhỏ mới 18 tháng tuổi tại nơi giam giữ.
Qua kiểm tra hồ sơ y tế, giấy khai sinh và xác nhận của cơ quan giám sát trại giam, cơ quan thi hành án xác định bà Minh thuộc đối tượng không thi hành án tử hình theo khoản 3 Điều 40 Bộ luật Hình sự. Do đó, cơ quan có thẩm quyền đã ra quyết định tạm hoãn thi hành án và đề nghị Tòa án chuyển hình phạt từ tử hình sang tù chung thân theo quy định pháp luật.
Trong thời gian chờ chuyển hình phạt, bà Minh tiếp tục bị giam giữ tại khu riêng biệt, được tạo điều kiện chăm sóc con theo chế độ đặc biệt của trại giam dành cho phạm nhân nữ có con dưới 36 tháng tuổi.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
2. Một liều thuốc tử hình gồm những loại nào?
Khoản 1 Điều 4 Nghị định 43/2020/NĐ-CP quy định về thuốc sử dụng cho thi hành án tử hình:
Điều 4. Thuốc sử dụng cho thi hành án tử hình
1. Thuốc tiêm để sử dụng cho thi hành án tử hình bao gồm:
a) Thuốc làm mất tri giác;
b) Thuốc làm liệt hệ vận động;
c) Thuốc làm ngừng hoạt động của tim.
2. Một liều thuốc gồm 03 loại thuốc quy định tại khoản 1 Điều này và dùng cho 01 người.
3. Thuốc sử dụng cho thi hành án tử hình do Bộ Y tế cấp theo đề nghị của Bộ Công an, Bộ quốc phòng.
4. Bảo quản thuốc theo điều kiện ghi trên nhãn liều thuốc, hướng dẫn của đơn vị cung cấp. Việc bàn giao thuốc phải được lập biên bản giao, nhận; niêm phong, quản lý chặt chẽ theo quy định của pháp luật.
Pháp luật Việt Nam quy định thi hành án tử hình bằng hình thức tiêm thuốc độc, thay cho xử bắn như trước đây. Một liều thuốc sử dụng trong thi hành án được chuẩn bị sẵn cho từng tử tù và phải gồm đủ ba loại thuốc với chức năng cụ thể:
-
Thuốc làm mất tri giác giúp tử tù không còn cảm giác đau đớn hay nhận thức.
-
Thuốc làm liệt hệ vận động khiến cơ thể bất động hoàn toàn, tránh phản ứng cơ thể gây ảnh hưởng đến quy trình.
-
Thuốc làm ngừng tim là bước cuối cùng, kết thúc sinh mạng của người bị thi hành án một cách nhanh chóng.
Việc sử dụng ba loại thuốc với trình tự cụ thể này nhằm đảm bảo tính ít đau đớn, nhanh gọn và hạn chế tác động tâm lý cho người thực hiện thi hành án. Tất cả thuốc đều do Bộ Y tế cấp theo đề nghị của Bộ Công an hoặc Bộ Quốc phòng và được bảo quản, bàn giao theo quy trình nghiêm ngặt.
Ví dụ thực tế:
Nguyễn Anh Tuấn - người đầu tiên bị tiêm thuốc tử hình ở Việt Nam
Tử tù đầu tiên bị tiêm thuốc độc tại Việt Nam là Nguyễn Anh Tuấn, sinh năm 1986, quê ở Hà Nội. Tuấn bị kết án tử hình vì tội giết người và cướp tài sản. Cụ thể, năm 2010, Tuấn dụ một người bạn đồng tính là anh Nguyễn Hữu Chính đến nhà trọ của mình, sau đó dùng gậy sát hại nạn nhân để cướp tài sản. Sau khi giết người, Tuấn cướp điện thoại, xe máy và tiền của nạn nhân rồi bỏ trốn.
Bị bắt sau đó không lâu, Tuấn bị TAND TP Hà Nội tuyên án tử hình vào năm 2011. Trong thời gian chờ thi hành án, Nguyễn Anh Tuấn bị giam tại Trại giam số 1 (Công an TP Hà Nội). Sau khi các thủ tục pháp lý hoàn tất và không có cơ hội được ân giảm, Tuấn là người đầu tiên tại Việt Nam bị thi hành án tử hình bằng hình thức tiêm thuốc độc, theo quy định mới tại Luật Thi hành án hình sự (thay thế hình thức xử bắn trước đó).
Buổi thi hành án được thực hiện vào ngày 6/8/2013, tại trại giam của Bộ Công an. Quy trình tiêm thuốc được tổ chức nghiêm ngặt, có sự tham gia của Hội đồng thi hành án và bác sĩ pháp y. Tuấn được tiêm đủ 3 loại thuốc theo đúng quy trình gồm thuốc gây mê, thuốc làm liệt hệ vận động và thuốc ngừng tim.
Đây là ca thi hành án tử hình đầu tiên bằng hình thức tiêm thuốc tại Việt Nam, đánh dấu bước chuyển sang phương pháp được xem là nhân đạo hơn, ít gây đau đớn và tránh tác động tâm lý cho người thi hành. Tuy nhiên, do một số khó khăn trong việc nhập khẩu thuốc nên hình thức này đã từng bị trì hoãn sau khi luật có hiệu lực.
Nguồn: VnExpress
3. Kết luận
Pháp luật không thi hành án tử hình đối với phụ nữ đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi nhằm bảo vệ quyền lợi của trẻ nhỏ. Đối với các tử tù khác, án tử hình hiện được thực hiện bằng phương pháp tiêm thuốc độc, sử dụng ba loại thuốc với chức năng khác nhau, bảo đảm quy trình nghiêm ngặt và giảm thiểu đau đớn cho người bị thi hành án.
