Việc sử dụng hiệu ứng đặc biệt trong rạp chiếu phim ngày càng phổ biến nhằm tăng trải nghiệm cho khán giả. Tuy nhiên, không phải mọi loại hiệu ứng đều được tự do áp dụng mà phải tuân thủ quy định pháp luật. Theo quy định hiện hành, các phòng chiếu phim có sử dụng hiệu ứng đặc biệt tác động đến người xem phải đáp ứng đầy đủ điều kiện an toàn kỹ thuật để được phép hoạt động.
1. Hiệu ứng đặc biệt là gì?
Khoản 3 Điều 2 Thông tư 20/2013/TT-BVHTTDL quy định cụ thể:
Điều 2. Giải thích từ ngữ
...
3."Hiệu ứng đặc biệt” là những hiệu ứng có được do áp dụng thành tựu của khoa học, kỹ thuật, công nghệ nhằm mô phỏng các hiện tượng mưa, gió, tuyết, sấm, chớp hoặc các hiện tượng tự nhiên khác; âm thanh, ánh sáng, khói lửa, mùi vị, sự rung chuyển hoặc các tác động nhân tạo khác, gây tác động đến người xem phim.
Theo khoản 3 Điều 2 Thông tư 20/2013/TT-BVHTTDL, “hiệu ứng đặc biệt” được hiểu là những hiệu ứng đạt được thông qua việc áp dụng thành tựu của khoa học, kỹ thuật và công nghệ. Mục đích của các hiệu ứng này là mô phỏng lại các hiện tượng trong tự nhiên như mưa, gió, tuyết, sấm, chớp, cũng như các hiện tượng khác như âm thanh, ánh sáng, khói lửa, mùi vị, sự rung chuyển. Ngoài ra, hiệu ứng đặc biệt còn bao gồm những tác động nhân tạo khác có thể tạo cảm giác trực tiếp cho người xem phim.
Những hiệu ứng này thường được sử dụng trong các rạp chiếu phim công nghệ cao nhằm tăng cường trải nghiệm thị giác, thính giác hoặc xúc giác, giúp người xem cảm nhận rõ hơn nội dung và bối cảnh của tác phẩm điện ảnh. Các hiệu ứng đặc biệt có thể được lập trình, thiết kế và kích hoạt thông qua thiết bị điện tử chuyên dụng phục vụ cho mục đích trình chiếu phim.
Tình huống giả định
Công ty TNHH Giải trí Galaxy Sài Gòn, có trụ sở tại Quận 7, TP. Hồ Chí Minh, vừa khai trương rạp chiếu phim 4D mới tại trung tâm thương mại Crescent Mall. Trong buổi công chiếu bộ phim hành động “Cuộc chiến bão lửa”, rạp sử dụng nhiều hiệu ứng đặc biệt như phun khói, ánh sáng chớp nháy mô phỏng sấm sét, gió mạnh từ quạt công suất lớn và hiệu ứng rung ghế theo chuyển động của cảnh quay.
Trong số khán giả có bé Trần Ngọc Lan (8 tuổi) đi cùng mẹ là bà Võ Thị Hạnh. Sau một cảnh mô phỏng lốc xoáy với tiếng gió rít và hiệu ứng ánh sáng chớp liên tục, bé Lan hoảng sợ và phải rời khỏi phòng chiếu sớm. Bà Hạnh sau đó phản ánh với rạp rằng hiệu ứng quá mạnh và không phù hợp với trẻ em nhỏ tuổi.
Nhằm đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật, ông Khôi đã tham khảo Thông tư 20/2013/TT-BVHTTDL để giải thích cho khách hàng về khái niệm “hiệu ứng đặc biệt” và cho biết tất cả các hiệu ứng sử dụng đều được lập trình theo đúng tiêu chuẩn kỹ thuật mô phỏng hiện tượng tự nhiên như mưa, gió, sấm chớp, được áp dụng phổ biến trong mô hình rạp 4D.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
2. Điều kiện đối với phòng chiếu phim có sử dụng hiệu ứng đặc biệt tác động đến người xem phim là gì?
Điều 3 Thông tư 20/2013/TT-BVHTTDL quy định cụ thể:
Điều 3. Quy định đối với phòng chiếu phim có sử dụng hiệu ứng đặc biệt tác động đến người xem phim
1. Phòng chiếu phim:a) Có hệ thống cách âm, không để âm thanh lọt ra bên ngoài vượt quá giới hạn về độ ồn cho phép theo quy định của pháp luật;
b) Có trang thiết bị phòng cháy, chữa cháy theo quy định của pháp luật;
c) Có các dụng cụ y tế, cơ số thuốc phù hợp để có thể sơ cứu trong trường hợp cần thiết;
d) Có bảng khuyến cáo về sức khỏe khi xem phim đối với trẻ em dưới 06 tuổi, phụ nữ có thai, những người mắc bệnh về tim mạch, xương khớp, những người say rượu, những người mắc chứng bệnh thần kinh;
đ) Có nơi giữ, bảo quản đồ đạc, tư trang của khán giả trong thời gian xem phim.
2. Ghế ngồi xem phim và các thiết bị, dụng cụ:
a) Ghế ngồi xem phim và các thiết bị, dụng cụ tạo hiệu ứng đặc biệt tác động đến người xem phim phải có xuất xứ rõ ràng và đáp ứng yêu cầu về quản lý chất lượng theo quy định của pháp luật;
b) Không sử dụng ghế ngồi xem phim và các thiết bị, dụng cụ đã bị hư hỏng hoặc kém chất lượng.
3. Các hiệu ứng đặc biệt:
a) Khi sử dụng các hiệu ứng đặc biệt tác động đến người xem phim phải đảm bảo an toàn về sức khỏe cho người xem, an toàn về cháy, nổ và vệ sinh môi trường;
b) Không sử dụng các hóa chất độc hại tạo hiệu ứng đặc biệt làm ảnh hưởng đến sức khỏe của người xem phim.
Theo quy định tại Điều 3 Thông tư 20/2013/TT-BVHTTDL, phòng chiếu phim có sử dụng hiệu ứng đặc biệt tác động đến người xem phim phải bảo đảm điều kiện cách âm, không để âm thanh vượt giới hạn độ ồn cho phép, có trang thiết bị phòng cháy chữa cháy và dụng cụ y tế sơ cứu phù hợp. Ngoài ra, phòng chiếu phải có bảng khuyến cáo về sức khỏe đối với trẻ em dưới 6 tuổi, phụ nữ mang thai, người mắc bệnh tim mạch, thần kinh hoặc say rượu, cùng nơi giữ tư trang cho khán giả.
Ghế ngồi và thiết bị tạo hiệu ứng phải có xuất xứ rõ ràng, đảm bảo chất lượng, không sử dụng đồ đã hư hỏng hoặc kém chất lượng. Hiệu ứng đặc biệt phải bảo đảm an toàn sức khỏe, phòng chống cháy nổ và không sử dụng hóa chất độc hại.
Tình huống giả định
Công ty TNHH Dịch vụ Văn hóa Giải trí Thanh Bình đặt trụ sở tại phường Hiệp Phú, TP. Thủ Đức, TP.HCM, đầu tư mở rạp chiếu phim 5D mang tên “Galaxy Motion” với các phòng chiếu được thiết kế sử dụng nhiều hiệu ứng đặc biệt như rung ghế, xịt hơi nước, ánh sáng chớp nháy và phun khói lạnh nhằm mô phỏng các cảnh phim hành động, kinh dị. Trong đợt kiểm tra chuyên ngành định kỳ do Thanh tra Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM thực hiện, rạp Galaxy Motion được yêu cầu xuất trình hồ sơ về điều kiện kỹ thuật và an toàn đối với phòng chiếu có sử dụng hiệu ứng đặc biệt.
Qua kiểm tra thực tế, cơ quan chức năng ghi nhận: hệ thống cách âm của một số phòng không đạt chuẩn, làm âm thanh thoát ra ngoài vượt ngưỡng quy định; nhiều ghế rung không có nhãn mác, hóa đơn chứng từ chứng minh nguồn gốc; bảng khuyến cáo sức khỏe cho người xem dễ bị tác động chưa được niêm yết đầy đủ ở khu vực sảnh vào và phòng chiếu; không có cơ số thuốc hoặc dụng cụ y tế phù hợp để sơ cứu khi cần thiết. Ngoài ra, một số thiết bị tạo khói sử dụng loại dung dịch tạo mùi không rõ nguồn gốc xuất xứ.
Do chưa tuân thủ đầy đủ các yêu cầu tại Điều 3 Thông tư 20/2013/TT-BVHTTDL, đoàn kiểm tra lập biên bản ghi nhận vi phạm và yêu cầu Công ty Thanh Bình tạm ngừng khai thác phòng chiếu có hiệu ứng đặc biệt để khắc phục toàn bộ sai phạm. Rạp chỉ được tiếp tục hoạt động sau khi có xác nhận đạt điều kiện an toàn từ cơ quan có thẩm quyền.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
Kết luận
Hiệu ứng đặc biệt trong chiếu phim không chỉ là yếu tố kỹ thuật nâng cao trải nghiệm mà còn là nội dung được quản lý bằng quy định pháp luật. Về bản chất, đây là hình thức tác động trực tiếp đến giác quan người xem và phải được xác định rõ để đảm bảo an toàn. Đối với phòng chiếu phim có sử dụng hiệu ứng này, pháp luật yêu cầu phải đáp ứng đầy đủ điều kiện về an ninh, kỹ thuật và phải được cấp phép cụ thể, nhằm đảm bảo không gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe và an toàn của người xem.
