Ông bà phải cấp dưỡng khi cháu chưa thành niên hoặc không thể tự nuôi bản thân; từ chối thực hiện nghĩa vụ có thể bị phạt từ 5 đến 10 triệu đồng và buộc thực hiện cấp dưỡng theo quy định.
Quan hệ giữa ông bà và cháu luôn gắn liền với sự chăm sóc và hỗ trợ lẫn nhau trong gia đình. Pháp luật đặt ra nghĩa vụ cấp dưỡng của ông bà đối với cháu trong những trường hợp nhất định nhằm bảo đảm quyền lợi cơ bản của trẻ. Đồng thời, hành vi từ chối hoặc trốn tránh nghĩa vụ cấp dưỡng cũng có chế tài xử phạt rõ ràng.
1. Ông bà có cần cấp dưỡng cho cháu không?
Khoản 1 Điều 113 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 quy định:
Luật Hôn nhân và gia đình 2014
Điều 113. Nghĩa vụ cấp dưỡng giữa ông bà nội, ông bà ngoại và cháu
1. Ông bà nội, ông bà ngoại không sống chung với cháu có nghĩa vụ cấp dưỡng cho cháu trong trường hợp cháu chưa thành niên hoặc cháu đã thành niên không có khả năng lao động, không có tài sản để tự nuôi mình và không có người cấp dưỡng theo quy định tại Điều 112 của Luật này.
...
Nghĩa vụ cấp dưỡng của ông bà đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền được nuôi dưỡng của trẻ trong trường hợp cha mẹ không thể thực hiện trách nhiệm. Khi cháu chưa đủ 18 tuổi hoặc không có khả năng lao động và không còn ai khác có nghĩa vụ cấp dưỡng, ông bà trở thành chủ thể phải bảo đảm mức sống tối thiểu cho cháu. Quy định này thể hiện tính nhân văn của pháp luật gia đình, đồng thời duy trì sự gắn kết, hỗ trợ giữa các thế hệ.
Tình huống giả định
- Ông Lực chủ động thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng khi cháu gặp khó khăn
Ông Võ Văn Lực tại tỉnh Tây Ninh sống riêng, không ở cùng con cháu. Khi cha mẹ của bé Võ Minh Tài ly hôn và cả hai đều không đủ khả năng tài chính chăm sóc con, ông Lực được thông báo về việc phải hỗ trợ cấp dưỡng. - Gia đình họp bàn và thống nhất mức cấp dưỡng phù hợp
Sau cuộc họp gia đình, ông Lực đồng ý cấp dưỡng hằng tháng để bảo đảm nhu cầu thiết yếu cho cháu Tài. Việc đóng góp được chuyển khoản minh bạch và có sự xác nhận giữa các thành viên trong gia đình. -
Cháu được hỗ trợ đúng quyền lợi theo quy định của pháp luật
Nhờ sự chủ động của ông Lực, cháu Tài có điều kiện ổn định học tập và sinh hoạt dù cha mẹ gặp khó khăn.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Nếu không thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng thì bị xử phạt bao nhiêu?
Điều 43 Nghị định 282/2025/NĐ-CP quy định như sau:
Nghị định 282/2025/NĐ-CP
Điều 43. Vi phạm quy định về chăm sóc, nuôi dưỡng, cấp dưỡng
1. Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:
a) Từ chối hoặc trốn tránh nghĩa vụ cấp dưỡng giữa vợ và chồng sau khi ly hôn; từ chối hoặc trốn tránh nghĩa vụ nuôi dưỡng giữa anh, chị, em với nhau, giữa ông bà nội, ông bà ngoại và cháu theo quy định của pháp luật;
b) Từ chối hoặc trốn tránh nghĩa vụ cấp dưỡng, nuôi dưỡng cha, mẹ; nghĩa vụ cấp dưỡng, chăm sóc con sau khi ly hôn theo quy định của pháp luật.
2. Biện pháp khắc phục hậu quả:
Buộc thực hiện nghĩa vụ đóng góp, nuôi dưỡng theo quy định đối với các hành vi vi phạm quy định tại khoản 1 Điều này.
Khi ông bà có nghĩa vụ cấp dưỡng hợp pháp mà cố tình từ chối hoặc né tránh, hành vi này bị xem là vi phạm trách nhiệm chăm sóc trẻ. Cơ quan có thẩm quyền có thể xử phạt từ 5–10 triệu đồng tùy tính chất vi phạm. Bên cạnh mức phạt tiền, người vi phạm còn bị buộc thực hiện đúng nghĩa vụ cấp dưỡng, đảm bảo quyền lợi thiết yếu của cháu. Quy định này nhằm bảo vệ nhóm đối tượng yếu thế và duy trì trách nhiệm gia đình theo đúng chuẩn mực pháp luật.
Tình huống giả định
- Ông Định từ chối cấp dưỡng dù thuộc diện phải thực hiện nghĩa vụ
Ông Phạm Văn Định tại tỉnh Đắk Lắk biết cháu nội là bé Phạm Đức Huy bị mẹ bỏ đi, cha đang chấp hành án phạt tù nhưng vẫn từ chối hỗ trợ cấp dưỡng khi người thân đề nghị. - Gia đình gửi đơn đề nghị cơ quan chức năng xử lý
Do ông Định cố tình né tránh nghĩa vụ, bác ruột của bé Huy gửi đơn đến UBND cấp xã yêu cầu xác minh và giải quyết theo quy định. -
Cơ quan chức năng xử phạt và buộc thực hiện nghĩa vụ
Sau khi làm rõ hoàn cảnh, cơ quan chức năng xác định ông Định phải thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng. Ông bị phạt 7.500.000 đồng và buộc đóng góp mức cấp dưỡng phù hợp cho cháu Huy.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Nghĩa vụ cấp dưỡng giữa ông bà và cháu được pháp luật ghi nhận nhằm bảo vệ quyền lợi của trẻ trong trường hợp cha mẹ không thể đảm nhận trách nhiệm. Khi ông bà thuộc diện phải cấp dưỡng nhưng không thực hiện, họ có thể bị xử phạt hành chính và buộc hoàn thành nghĩa vụ. Quy định này góp phần duy trì tính ổn định và hỗ trợ trong quan hệ gia đình.
