Trong công tác điều tra, truy tố và thi hành án, truy nã là biện pháp pháp lý quan trọng nhằm bảo đảm việc bắt giữ người phạm tội đang lẩn trốn. Đối với những trường hợp phạm tội đặc biệt nguy hiểm hoặc gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến trật tự xã hội, cơ quan có thẩm quyền sẽ áp dụng hình thức truy nã đặc biệt. Bên cạnh đó, quyết định truy nã đối với những đối tượng này phải được ban hành với đầy đủ thông tin pháp lý và nhận dạng để phục vụ cho việc tìm kiếm và bắt giữ.
1. Truy nã đặc biệt là gì?
Khoản 1 Điều 231 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015; Điều 2 Thông tư liên tịch 13/2012/TTLT-BCA-BTP-VKSNDTC-TANDTC:
Điều 231. Truy nã bị can
1. Khi bị can trốn hoặc không biết rõ bị can đang ở đâu thì Cơ quan điều tra phải ra quyết định truy nã bị can.
...
Thông tư liên tịch 13/2012/TTLT-BCA-BTP-VKSNDTC-TANDTC
Điều 2. Đối tượng bị truy nã
1. Bị can, bị cáo bỏ trốn hoặc không biết đang ở đâu.
2. Người bị kết án trục xuất, người chấp hành án phạt trục xuất bỏ trốn.
3. Người bị kết án phạt tù bỏ trốn.
4. Người bị kết án tử hình bỏ trốn.
5. Người đang chấp hành án phạt tù, người được tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù, người được hoãn chấp hành án bỏ trốn.
Pháp luật hiện hành chưa có định nghĩa chính thức về khái niệm truy nã đặc biệt. Tuy nhiên, có thể hiểu đây là một hình thức truy nã áp dụng cho những người phạm tội có tính chất đặc biệt nguy hiểm hoặc hành vi của họ gây ra hậu quả nghiêm trọng cho trật tự xã hội. Truy nã đặc biệt thường gắn với các tội danh nghiêm trọng như giết người, cướp tài sản có tổ chức, ma túy với số lượng lớn hoặc các tội xâm phạm an ninh quốc gia.
Đối tượng bị truy nã đặc biệt bao gồm bị can, bị cáo bỏ trốn; người bị kết án tử hình hoặc đang chấp hành án tù mà bỏ trốn; người bị kết án trục xuất nhưng trốn tránh thi hành án. Việc ban hành quyết định truy nã đặc biệt giúp cơ quan chức năng chủ động trong việc phối hợp truy tìm, đồng thời huy động sự hỗ trợ từ nhân dân để nhanh chóng bắt giữ đối tượng.
Tình huống giả định:
-
Đối tượng phạm tội đặc biệt nguy hiểm bỏ trốn
Tháng 5/2025, Nguyễn Văn Tùng (sinh năm 1987, trú tại TP. Hà Nội) bị Tòa án nhân dân TP. Hà Nội tuyên án tử hình về tội “Giết người”. Trong quá trình áp giải từ trại tạm giam ra Tòa để làm thủ tục tiếp nhận bản án, Tùng đã lợi dụng sơ hở để bỏ trốn. -
Quyết định truy nã đặc biệt được ban hành
Ngay sau khi nhận thông tin, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP. Hà Nội đã ban hành quyết định truy nã đặc biệt đối với Nguyễn Văn Tùng. Quyết định này nêu rõ thông tin cá nhân, đặc điểm nhận dạng, tội danh và mức án đã tuyên, đồng thời gửi đến các đơn vị công an trên toàn quốc để phối hợp truy bắt. -
Huy động phối hợp truy bắt
Thông tin truy nã được công khai rộng rãi để người dân có thể nhận diện và báo tin khi phát hiện dấu vết đối tượng.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Nội dung quyết định truy nã đối với đối tượng truy nã đặc biệt gồm những gì?
Điều 5 Thông tư liên tịch 13/2012/TTLT-BCA-BTP-VKSNDTC-TANDTC:
Thông tư liên tịch 13/2012/TTLT-BCA-BTP-VKSNDTC-TANDTC
Điều 5. Nội dung quyết định truy nã
1. Quyết định truy nã phải có các nội dung chính sau đây:
a) Ngày, tháng, năm, địa điểm ra quyết định truy nã;
b) Tên cơ quan; họ tên, chức vụ người ra quyết định truy nã;
c) Họ và tên khai sinh, tên gọi khác (nếu có), ngày, tháng, năm sinh, nơi đăng ký thường trú, nơi tạm trú hoặc nơi ở khác (nếu có) của đối tượng bị truy nã;
d) Đặc điểm nhận dạng và ảnh kèm theo (nếu có);
đ) Tội danh bị khởi tố, truy tố hoặc bị kết án, mức hình phạt mà Tòa án đã tuyên đối với người bị truy nã (nếu có);
e) Địa chỉ, số điện thoại liên hệ của cơ quan đã ra quyết định truy nã.
2. Trong trường hợp bị can, bị cáo phạm nhiều tội thì quyết định truy nã phải ghi đầy đủ các tội danh của bị can, bị cáo.
Nội dung của quyết định truy nã đặc biệt có tính chất bắt buộc và chi tiết, nhằm bảo đảm cơ quan chức năng và người dân có đủ căn cứ để nhận diện, phối hợp bắt giữ. Việc ghi rõ ngày, tháng, năm và cơ quan ban hành giúp xác định giá trị pháp lý của văn bản. Thông tin cá nhân và đặc điểm nhận dạng là yếu tố quan trọng để phân biệt đối tượng bị truy nã với người khác trong đời sống xã hội.
Ngoài ra, quyết định truy nã còn phải thể hiện rõ tội danh, mức án đã tuyên (nếu có), từ đó cho thấy tính chất, mức độ nguy hiểm của đối tượng. Cuối cùng, thông tin liên hệ của cơ quan ra quyết định giúp người dân có thể báo tin khi phát hiện đối tượng. Nếu bị can hoặc bị cáo phạm nhiều tội, quyết định bắt buộc phải ghi đầy đủ các tội danh để tránh bỏ sót căn cứ xử lý.
Tình huống giả định:
-
Đối tượng bỏ trốn khỏi trại giam
Tháng 6/2025, Phạm Minh Hòa (sinh năm 1985, trú tại TP. Hà Nội) đang chấp hành án tù chung thân về tội “Mua bán trái phép chất ma túy” tại Trại giam Thanh Phong (Thanh Hóa). Trong một lần lao động cải tạo, Hòa lợi dụng sơ hở của cán bộ quản lý để bỏ trốn. -
Ban hành quyết định truy nã đặc biệt
Ngay sau đó, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Thanh Hóa đã ra quyết định truy nã đặc biệt. Văn bản này ghi rõ thông tin cá nhân, đặc điểm nhận dạng, tội danh cùng mức án đã tuyên. Ảnh nhận dạng của Hòa cũng được kèm theo để phục vụ việc tìm kiếm. -
Cơ quan chức năng phối hợp và truy bắt
Thông tin truy nã được chuyển đến các cơ quan chức năng trong cả nước, đồng thời công khai để người dân biết và phối hợp.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
3. Kết luận
Truy nã đặc biệt là biện pháp áp dụng với những đối tượng phạm tội đặc biệt nguy hiểm hoặc gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến an ninh, trật tự xã hội. Quyết định truy nã phải đảm bảo đầy đủ thông tin về đối tượng, cơ quan ban hành, tội danh và đặc điểm nhận dạng giúp lực lượng chức năng phối hợp với người dân trong việc phát hiện và bắt giữ tội phạm, bảo đảm sự nghiêm minh của pháp luật.