Sĩ quan quân đội có thể bị tước quân hàm khi vi phạm nghiêm trọng như đào ngũ, không chấp hành mệnh lệnh, làm lộ bí mật quân sự, quấy nhiễu nhân dân hoặc chiếm đoạt tài sản.
Tước quân hàm là một trong những hình thức kỷ luật nghiêm khắc nhằm duy trì kỷ cương và danh dự của Quân đội nhân dân Việt Nam. Khái niệm này đã được pháp luật quy định rõ để xác định ý nghĩa và phạm vi áp dụng. Đồng thời, các trường hợp sĩ quan quân đội bị tước quân hàm cũng được liệt kê cụ thể nhằm răn đe và giữ vững kỷ luật quân đội.
1. Tước quân hàm sĩ quan là gì?
Khoản 1 Điều 11 Thông tư 143/2023/TT-BQP quy định:
Điều 11. Hình thức kỷ luật
1. Hình thức kỷ luật đối với sĩ quan
a) Khiển trách;
b) Cảnh cáo;
c) Hạ bậc lương;
d) Giáng chức;
đ) Cách chức;
e) Giáng cấp bậc quân hàm;
g) Tước quân hàm sĩ quan;
h) Tước danh hiệu quân nhân.
2. Hình thức kỷ luật đối với quân nhân chuyên nghiệp
a) Khiển trách;
b) Cảnh cáo;
c) Giáng chức;
d) Cách chức;
đ) Hạ bậc lương;
e) Giáng cấp bậc quân hàm;
g) Tước danh hiệu quân nhân.
3. Hình thức kỷ luật đối với hạ sĩ quan-binh sĩ
a) Khiển trách;
b) Cảnh cáo;
c) Giáng chức;
d) Cách chức;
đ) Giáng cấp bậc quân hàm;
e) Tước danh hiệu quân nhân.
4. Hình thức kỷ luật đối với công chức, công nhân và viên chức quốc phòng
a) Khiển trách;
b) Cảnh cáo;
c) Hạ bậc lương;
d) Giáng chức;
đ) Cách chức;
e) Buộc thôi việc.
Tước quân hàm là mức kỷ luật cao tác động trực tiếp đến địa vị pháp lý của người bị xử lý. Khi bị tước quân hàm, quân nhân không còn giữ cấp bậc sĩ quan, đồng nghĩa với việc mất đi quyền hạn và nghĩa vụ gắn liền với vị trí đó. Đây không chỉ là sự chấm dứt danh xưng sĩ quan mà còn ảnh hưởng lớn đến quá trình công tác, uy tín và sự nghiệp của người trong quân đội.
Tình huống giả định:
-
Ông Nguyễn Văn Khánh bị xem xét kỷ luật tại Hà Nội
Năm 2024, ông Nguyễn Văn Khánh là sĩ quan đang công tác tại một đơn vị ở Hà Nội, có hành vi vi phạm kỷ luật nghiêm trọng. Cấp ủy đơn vị đã họp bàn để đưa ra hình thức xử lý phù hợp. -
Hội đồng kỷ luật thẩm định hành vi vi phạm
Sau khi rà soát hồ sơ, hội đồng xác định hành vi của ông Khánh thuộc nhóm vi phạm ảnh hưởng đến uy tín Quân đội. Trên cơ sở đó, cơ quan chức năng đề xuất áp dụng hình thức kỷ luật tước quân hàm. -
Cơ quan ban hành quyết định chính thức
Cơ quan có thẩm quyền ban hành quyết định tước quân hàm đối với ông Khánh. Từ thời điểm này, ông chính thức mất quân hàm sĩ quan đồng thời chấm dứt tư cách trong Quân đội nhân dân Việt Nam.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Những trường hợp nào sĩ quan quân đội có thể bị tước quân hàm?
Chương III Thông tư 143/2023/TT-BQP liệt kê chi tiết các hành vi vi phạm như sau:
Chương III
HÀNH VI VI PHẠM VÀ ÁP DỤNG HÌNH THỨC KỶ LUẬT
Mục 1. HÀNH VI VI PHẠM PHÁP LUẬT NHƯNG CHƯA ĐẾN MỨC TRUY CỨU TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ, VI PHẠM KỶ LUẬT QUÂN ĐỘI VÀ ÁP DỤNG HÌNH THỨC KỶ LUẬT
Điều 13. Vi phạm chế độ trách nhiệm của người chỉ huy
...
Điều 14. Vi phạm quyền hạn của người chỉ huy
...
Điều 15. Chống mệnh lệnh
...
Điều 16. Chấp hành không nghiêm mệnh lệnh
...
Điều 17. Cản trở đồng đội thực hiện nhiệm vụ
...
Điều 18. Làm nhục đồng đội
...
Điều 19. Hành hung đồng đội
...
Điều 20. Vắng mặt trái phép
...
Điều 21. Đào ngũ
...
Điều 22. Trốn tránh nhiệm vụ
...
Điều 23. Vi phạm các quy định đối với lưu học sinh quân sự, lưu học sinh cơ yếu
...
Điều 24. Vô ý làm lộ bí mật hoặc làm mất vật, tài liệu bí mật quân sự, bí mật Nhà nước
...
Điều 25. Báo cáo sai, báo cáo không kịp thời, không báo cáo
...
Điều 26. Vi phạm các quy định về trực chiến, trực chỉ huy, trực ban, trực nghiệp vụ
...
Điều 27. Vi phạm các quy định về bảo vệ
...
Điều 28. Vi phạm các quy định về bảo đảm an toàn
...
Điều 29. Vi phạm các quy định về quản lý, sử dụng vũ khí quân dụng, trang bị kỹ thuật
...
Điều 30. Vô ý làm mất hoặc làm hư hỏng vũ khí quân dụng, trang bị kỹ thuật quân sự
...
Điều 31. Chiếm đoạt hoặc hủy hoại chiến lợi phẩm
...
Điều 32. Quấy nhiễu Nhân dân
...
Điều 33. Lạm dụng nhu cầu quân sự trong khi thực hiện nhiệm vụ
...
Điều 34. Ngược đãi tù binh, hàng binh
...
Điều 35. Chiếm đoạt tài sản
...
Điều 36. Vi phạm phong cách quân nhân
...
Điều 37. Vi phạm trật tự công cộng
...
Điều 38. Uống rượu, bia trong giờ làm việc và say rượu, bia
...
Điều 39. Tổ chức làm kinh tế trái quy định
...
Điều 40. Vi phạm liên quan đến ma túy
...
Điều 41. Vi phạm các quy định trong lĩnh vực công nghệ thông tin và bảo đảm an toàn thông tin, an ninh mạng
...
Điều 43. Các hành vi vi phạm khác
...
Mục 2. VI PHẠM PHÁP LUẬT BỊ TRUY CỨU TRÁCH NHIỆM HÌNH SỰ VÀ ÁP DỤNG HÌNH THỨC KỶ LUẬT
Điều 44. Vi phạm pháp luật bị tòa án tuyên phạt cảnh cáo, phạt tiền, cải tạo không giam giữ
...
Điều 45. Vi phạm pháp luật bị tòa án tuyên phạt tù nhưng cho hưởng án treo
...
Điều 46. Vi phạm pháp luật bị tòa án tuyên phạt tù có thời hạn và phải chấp hành hình phạt tại cơ sở giam giữ hoặc tù chung thân, tử hình
...
Tước quân hàm chỉ được áp dụng khi sĩ quan vi phạm gây ảnh hưởng lớn đến kỷ luật và uy tín của Quân đội nhưng chưa đủ yếu tố để xử lý hình sự. Đây là biện pháp nhằm loại bỏ khỏi hàng ngũ những cá nhân không còn đủ phẩm chất, giữ cho bộ máy quân đội trong sạch, kỷ luật. Các hành vi dẫn đến tước quân hàm trải rộng từ vi phạm kỷ luật chiến đấu, quản lý vũ khí, đến hành vi thiếu đạo đức như xúc phạm đồng đội, quấy nhiễu nhân dân. Mức độ nghiêm khắc này nhằm răn đe và phòng ngừa chung trong toàn quân.
Tình huống giả định:
-
Ông Lê Văn Phúc vi phạm khi đang công tác tại Thành phố Hải Phòng
Ông Lê Văn Phúc một sĩ quan công tác tại đơn vị ở Thành phố Hải Phòng nhiều lần tự ý rời khỏi vị trí làm nhiệm vụ trong thời gian dài, gây ảnh hưởng đến hoạt động huấn luyện. -
Hội đồng kỷ luật đánh giá hành vi đào ngũ
Hội đồng kỷ luật xác định hành vi của ông Phúc thuộc trường hợp đào ngũ và đã gây hậu quả nghiêm trọng đến kỷ luật quân đội. -
Cơ quan có thẩm quyền quyết định hình thức kỷ luật
Trên cơ sở đề xuất của hội đồng, cơ quan có thẩm quyền ban hành quyết định tước quân hàm đối với ông Phúc chấm dứt tư cách sĩ quan của ông trong Quân đội nhân dân Việt Nam.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
3. Kết luận
Tước quân hàm là hình thức kỷ luật nghiêm khắc tác động trực tiếp đến tư cách sĩ quan trong Quân đội nhân dân Việt Nam. Khái niệm này đã được pháp luật xác định rõ là việc hủy bỏ quân hàm sĩ quan. Đồng thời, các trường hợp áp dụng cũng được liệt kê cụ thể tại Thông tư 143/2023/TT-BQP để giữ vững kỷ luật và uy tín quân đội.
