Đối với người bị kết án tử hình, pháp luật quy định rõ trình tự, thủ tục thi hành án và các vấn đề liên quan đến xử lý tử thi, hài cốt sau khi thi hành án. Trong một số trường hợp, nhân thân không được phép nhận tử thi để tổ chức mai táng, việc này sẽ do cơ quan có thẩm quyền thực hiện. Tuy nhiên, sau một khoảng thời gian nhất định, nhân thân vẫn có thể làm đơn xin nhận lại hài cốt theo quy định pháp luật.
1. Ai sẽ tổ chức mai táng nếu nhân thân không được nhận tử thi của người bị tử hình?
Khoản 3 Điều 83 Luật Thi hành án hình sự 2019 quy định như sau:
Điều 83. Giải quyết việc xin nhận tử thi, tro cốt và hài cốt của người bị thi hành án tử hình
...
3. Trước khi thi hành án tử hình 03 ngày làm việc, Chánh án Tòa án đã ra quyết định thi hành án tử hình phải thông báo bằng văn bản cho cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp tỉnh hoặc cơ quan thi hành án hình sự cấp quân khu biết để giải quyết việc cho nhận tử thi của người đã bị thi hành án tử hình về mai táng hoặc tổ chức việc mai táng người đã bị thi hành án tử hình....
Theo quy định trên, việc tổ chức mai táng cho người bị thi hành án tử hình sẽ do cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp tỉnh hoặc cơ quan thi hành án hình sự cấp quân khu thực hiện nếu nhân thân không được chấp thuận nhận tử thi. Quy định này đảm bảo việc xử lý hậu sự được thực hiện trang trọng, đúng pháp luật, bảo đảm các yêu cầu về an ninh, trật tự, vệ sinh môi trường cũng như nhân đạo trong thi hành án tử hình.
Tình huống giả định
Tháng 11/2024, Lê Minh Phát bị thi hành án tử hình tại trại giam thuộc Công an tỉnh Bình Phước sau khi bị kết án về tội giết người. Trước đó, gia đình Phát có làm đơn đề nghị nhận tử thi để đưa về mai táng tại địa phương. Tuy nhiên, xét thấy địa bàn cư trú có nguy cơ phát sinh phức tạp về an ninh, trật tự nếu tổ chức tang lễ, Chánh án Tòa án nhân dân tỉnh không chấp thuận đơn xin nhận tử thi.
Theo đúng quy trình pháp luật, cơ quan thi hành án hình sự Công an tỉnh Bình Phước đã tổ chức mai táng cho Lê Minh Phát tại khu vực chôn cất dành riêng trong khuôn viên trại giam, đảm bảo quy định về vệ sinh, an ninh và thủ tục pháp lý.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Nhân thân được nhận lại hài cốt của người đã bị tử hình sau bao lâu?
Khoản 7 Điều 83 Luật Thi hành án hình sự 2019 quy định như sau:
Điều 83. Giải quyết việc xin nhận tử thi, tro cốt và hài cốt của người bị thi hành án tử hình
...
7. Trường hợp cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp tỉnh, cơ quan thi hành án hình sự cấp quân khu tổ chức việc mai táng người bị thi hành án tử hình thì sau 03 năm kể từ ngày thi hành án, nhân thân hoặc người đại diện được làm đơn đề nghị nhận hài cốt. Đơn phải có thông tin người nhận, quan hệ với người đã bị thi hành án, cam kết về an ninh, trật tự, vệ sinh môi trường và có xác nhận của UBND cấp xã nơi cư trú. Nếu người bị thi hành án là người nước ngoài thì đơn còn phải có xác nhận của cơ quan đại diện ngoại giao và bản dịch tiếng Việt.
Theo quy định này, việc nhận lại hài cốt chỉ được thực hiện sau thời gian tối thiểu 3 năm, nhằm bảo đảm yếu tố pháp lý, tâm linh và điều kiện quản lý. nhân thân phải gửi đơn đề nghị kèm theo cam kết và xác nhận từ chính quyền địa phương. Trong thời hạn 7 ngày kể từ khi tiếp nhận hồ sơ hợp lệ, cơ quan thi hành án hình sự có trách nhiệm xem xét và trả lời chính thức bằng văn bản.
Tình huống giả định
Nguyễn Thị Bích Trâm là em gái ruột của Trần Văn Quang, người đã bị thi hành án tử hình tại trại giam thuộc Công an tỉnh An Giang vào năm 2021. Đến cuối năm 2024, sau khi đủ 3 năm theo quy định, bà Trâm làm đơn xin nhận lại hài cốt của anh trai để đưa về an táng tại phần mộ gia đình. Đơn đề nghị có đầy đủ thông tin, cam kết và xác nhận của UBND phường nơi cư trú.
Sau khi kiểm tra hồ sơ, cơ quan thi hành án hình sự Công an tỉnh An Giang đã ra văn bản chấp thuận và phối hợp với gia đình bà Trâm tổ chức bàn giao hài cốt theo đúng trình tự pháp luật.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Khi nhân thân không được phép nhận tử thi, việc mai táng sẽ do cơ quan thi hành án hình sự cấp tỉnh hoặc cấp quân khu tổ chức. Sau 3 năm kể từ ngày thi hành án tử hình, nhân thân có thể làm đơn xin nhận lại hài cốt nếu đáp ứng đầy đủ điều kiện theo quy định của pháp luật.
