Trong hệ thống giáo dục, nhà ăn trường học là nơi trực tiếp đảm bảo dinh dưỡng cho học sinh bán trú và nội trú. Khi các cơ sở này không đảm bảo các vấn đề về vệ sinh an toàn thực phẩm dẫn đến việc xảy ra các rủi ro về ngộ độc tập thể, ảnh hưởng sức khỏe trẻ em là rất lớn. Pháp luật hiện hành đã có quy định rõ ràng về điều kiện, trách nhiệm và chế tài xử lý đối với các bếp ăn vi phạm.
1. Nhà ăn trường học nếu không có giấy chứng nhận đủ điều kiện an toàn thực phẩm bị xử phạt ra sao?
Căn cứ vào khoản 1 Điều 18 Nghị định 115/2018/NĐ-CP quy định cụ thể như sau:
Điều 18. Vi phạm quy định về Giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm
1. Phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng đối với hành vi kinh doanh dịch vụ ăn uống mà không có Giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm, trừ trường hợp không thuộc diện phải cấp Giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm theo quy định của pháp luật và vi phạm quy định tại khoản 2 Điều này....
Giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm không chỉ là yêu cầu bắt buộc đối với cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống mà còn là cơ sở pháp lý giúp kiểm soát toàn bộ quy trình đảm bảo vệ sinh thực phẩm, đặc biệt trong môi trường trường học. Khi không có giấy chứng nhận này, tức là cơ sở chưa trải qua thẩm định về cơ sở vật chất, trang thiết bị, điều kiện bảo quản, quy trình chế biến cũng như điều kiện sức khỏe và kiến thức của người trực tiếp tham gia nấu nướng. Pháp luật quy định mức xử phạt từ 20 đến 30 triệu đồng đối với hành vi trên.
Tình huống giả định
Trường Tiểu học Nguyễn Văn Trỗi tại Quận 12, Thành phố Hồ Chí Minh là một trong những cơ sở có quy mô bán trú lớn với gần 800 học sinh tiểu học tham gia mỗi ngày. Để đảm bảo chế độ ăn uống đủ dinh dưỡng, trường ký hợp đồng dịch vụ suất ăn bán trú với Công ty TNHH Dịch vụ Dinh dưỡng Thanh Phát từ đầu năm học 2024–2025. Suất ăn được công ty chuẩn bị tại khu bếp nằm trong khuôn viên nhà trường, sau đó phân phối trực tiếp đến từng lớp.
Tuy nhiên, trong đợt kiểm tra định kỳ tháng 3/2025 của đoàn thanh tra liên ngành gồm đại diện Phòng Y tế, Phòng Giáo dục và Sở Công thương, nhiều sai phạm nghiêm trọng đã được phát hiện. Quan trọng nhất, công ty Thanh Phát chưa từng được cấp Giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm – một giấy tờ bắt buộc theo quy định đối với đơn vị cung cấp dịch vụ ăn uống trong môi trường giáo dục. Dù vậy, công ty này vẫn hoạt động liên tục hơn 6 tháng với số lượng suất ăn lên đến hàng trăm mỗi ngày. Ngoài ra, đoàn kiểm tra ghi nhận nhiều yếu tố tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn thực phẩm: khu sơ chế nằm sát khu vệ sinh, không có vách ngăn vệ sinh; dụng cụ chế biến như dao thớt, thùng chứa thực phẩm đều cũ kỹ, hoen gỉ; nhân viên không được bố trí khám sức khỏe định kỳ và không được tập huấn kiến thức vệ sinh thực phẩm. Việc nhập nguyên liệu chủ yếu dựa trên thỏa thuận miệng với tiểu thương ngoài chợ, không hợp đồng, không hóa đơn.
Sau khi lập biên bản, cơ quan chức năng ra quyết định xử phạt công ty 25 triệu đồng, đồng thời yêu cầu nhà trường tạm dừng hợp tác ngay lập tức, chuyển sang đơn vị có đủ điều kiện theo quy định. Hồ sơ pháp lý và toàn bộ vi phạm của công ty Thanh Phát được chuyển đến cơ quan cấp phép để xem xét xử lý bổ sung, trong đó có khả năng thu hồi giấy phép nếu tiếp tục tái phạm.
(Đây là tình huống giả định mang tính chất minh họa)
2. Nhà ăn trường học bị xử lý như thế nào nếu không thực hiện kiểm thực 3 bước?
Căn cứ vào điểm a khoản 2 Điều 15 Nghị định 115/2018/NĐ-CP quy định cụ thể như sau
Điều 15. Vi phạm quy định về điều kiện bảo đảm an toàn thực phẩm trong kinh doanh dịch vụ ăn uống thuộc loại hình cơ sở chế biến suất ăn sẵn, căng tin kinh doanh ăn uống, bếp ăn tập thể; bếp ăn, nhà hàng ăn uống, nhà hàng ăn uống của khách sạn, khu nghỉ dưỡng; cửa hàng ăn uống, cửa hàng, quầy hàng kinh doanh thức ăn ngay, thực phẩm chín và các loại hình khác thực hiện việc chế biến, cung cấp thực phẩm
...
2. Phạt tiền từ 3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:
a) Không thực hiện hoặc thực hiện không đúng quy định của pháp luật về chế độ kiểm thực 3 bước;
...
Kiểm thực 3 bước là một quy trình kiểm soát thực phẩm bắt buộc đối với các bếp ăn tập thể, bao gồm kiểm tra nguyên liệu đầu vào, giám sát thực phẩm trong quá trình sơ chế và nấu nướng, và cuối cùng là đánh giá chất lượng món ăn trước khi phục vục cho học sinh dùng bữa. Đây là quy trình đóng vai trò quan trọng, giúp phòng ngừa các loại thực phẩm kém chất lượng, ôi thiu hoặc nhiễm khuẩn làm ảnh hưởng đến chất lượng món ăn. Việc không thực hiện kiểm thực 3 bước sẽ bị xử phạt với mức phạt từ 3 đến 5 triệu đồng.
Tình huống giả định
Trường Mầm non Hoa Sen tại Thành phố Huế hiện có tổ chức bếp ăn tại chỗ để phục vụ gần 250 bé trong độ tuổi từ 3 đến 5 tuổi. Suất ăn được chuẩn bị và phân phối bởi một đơn vị cung ứng thực phẩm theo hợp đồng với nhà trường, nhằm đảm bảo dinh dưỡng và an toàn cho trẻ. Tuy nhiên, vào đầu tháng 4/2025, phụ huynh em Nguyễn Hải Phong – học sinh lớp chồi – phản ánh việc con mình bị tiêu chảy kèm sốt sau bữa ăn trưa tại trường.
Em Phong phải nhập viện điều trị trong ba ngày, kết quả xét nghiệm tại Bệnh viện Trung ương Huế cho thấy bé bị nhiễm khuẩn E.coli – loại vi khuẩn thường lây qua thực phẩm không đảm bảo vệ sinh. Gia đình nghi ngờ nguyên nhân bắt nguồn từ bữa ăn tại trường và đã gửi đơn kiến nghị lên Phòng Giáo dục thành phố. Ngay sau đó, đoàn kiểm tra liên ngành gồm đại diện Sở Y tế, Phòng Giáo dục và Cục An toàn thực phẩm tiến hành thanh tra đột xuất tại trường. Kết quả kiểm tra cho thấy đơn vị phụ trách bếp ăn đã không thực hiện quy trình kiểm thực 3 bước theo quy định: không lưu hồ sơ kiểm tra nguyên liệu đầu vào, không có phiếu nhập hàng từ nhà cung cấp, mẫu thức ăn không được bảo quản để đối chiếu khi xảy ra sự cố.
Dù chưa đủ căn cứ khẳng định mối liên hệ trực tiếp giữa bữa ăn và việc bé Phong nhập viện, đoàn kiểm tra vẫn lập biên bản vi phạm hành chính, xử phạt nhà trường 4 triệu đồng theo Nghị định 115/2018/NĐ-CP và yêu cầu hiệu trưởng chấn chỉnh toàn bộ quy trình nội bộ. Ngoài ra, đơn vị cung cấp thực phẩm bị yêu cầu huấn luyện lại nhân viên, ký lại hợp đồng minh bạch với nhà trường và báo cáo tiến độ khắc phục định kỳ trong 30 ngày.
(Đây là tình huống giả định mang tính chất minh họa)
Kết luận
Nhà ăn trường học đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an toàn cho sức khỏe trẻ em. Các quy định pháp luật hiện hành đặt ra yêu cầu rất rõ về điều kiện vệ sinh, giấy phép và quy trình kiểm soát an toàn thực phẩm. Bất kỳ hành vi vi phạm nào, đều có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng và có các chế tài để xử lý nghiêm ngặt.
