Trong một vụ án hình sự, bên cạnh việc xử lý trách nhiệm hình sự đối với người phạm tội, tòa án còn có thể xem xét trách nhiệm bồi thường thiệt hại về dân sự nếu có phát sinh hậu quả cho tổ chức, cá nhân. Lúc này, các chủ thể liên quan sẽ được xác định là nguyên đơn dân sự hoặc bị đơn dân sự.
Nguyên đơn dân sự trong tố tụng hình sự là ai?
Khoản 1 Điều 63 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 63. Nguyên đơn dân sự
1. Nguyên đơn dân sự là cá nhân, cơ quan, tổ chức bị thiệt hại do tội phạm gây ra và có đơn yêu cầu bồi thường thiệt hại.
...
Chỉ khi có hai điều kiện xảy ra đồng thời thì một chủ thể mới được xác định là nguyên đơn dân sự trong vụ án hình sự: (1) họ bị thiệt hại về vật chất, tinh thần hoặc tài sản do hành vi phạm tội gây ra, và (2) họ nộp đơn yêu cầu bồi thường thiệt hại theo đúng trình tự tố tụng. Nguyên đơn dân sự có quyền tham gia tố tụng để bảo vệ quyền lợi của mình, yêu cầu bồi thường và cung cấp tài liệu, chứng cứ chứng minh thiệt hại.
Tình huống giả định
-
Sự việc xảy ra
Công ty TNHH Thương mại Thành Lợi bị trộm đột nhập kho hàng trong đêm, mất hàng hóa trị giá 320 triệu đồng. -
Cơ quan điều tra đã khởi tố vụ án và bắt giữ các nghi phạm.
Công ty Thành Lợi nộp đơn yêu cầu bồi thường toàn bộ thiệt hại. -
Tòa án xác định công ty là nguyên đơn dân sự trong vụ án hình sự.
Công ty được tham gia tố tụng để bảo vệ quyền lợi liên quan đến tài sản bị thiệt hại. -
Căn cứ pháp lý
Việc xác định tư cách nguyên đơn dân sự phù hợp với quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự 2015.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Bị đơn dân sự trong tố tụng hình sự là ai?
Khoản 1 Điều 64 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 64. Bị đơn dân sự
1. Bị đơn dân sự là cá nhân, cơ quan, tổ chức mà pháp luật quy định phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại.
...
Bị đơn dân sự là người (hoặc pháp nhân) có trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho nguyên đơn dân sự, tức là người bị thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra. Họ có thể là chính người phạm tội hoặc là người khác, chẳng hạn như người giám hộ, chủ phương tiện, tổ chức sử dụng lao động… tùy từng vụ án cụ thể. Việc xác định đúng bị đơn dân sự giúp đảm bảo quá trình xét xử dân sự trong vụ án hình sự được chính xác, rõ ràng và hợp lý về trách nhiệm.
Tình huống giả định
-
Sự việc xảy ra
Tại huyện Thăng Bình, tỉnh Quảng Nam, xảy ra một vụ án cố ý gây thương tích giữa hai học sinh. Bị cáo là Trần Thanh Phúc, mới 16 tuổi, đã hành hung bạn học là em Lê Văn Khánh, gây thương tích với tỷ lệ tổn hại cơ thể là 15%. -
Người bị hại là em Lê Văn Khánh có yêu cầu bồi thường thiệt hại
Sau sự việc, người bị hại là em Lê Văn Khánh có yêu cầu bồi thường thiệt hại, bao gồm toàn bộ chi phí điều trị và khoản tổn thất tinh thần. Do Trần Thanh Phúc chưa đủ 18 tuổi, Tòa án tiến hành xác minh người giám hộ hợp pháp. -
Tòa án xác định bố mẹ ruột của Trần Thanh Phúc là người giám hộ hợp pháp
Tòa án xác định bố mẹ ruột của Trần Thanh Phúc là người giám hộ hợp pháp và buộc họ phải bồi thường thay cho con. Đồng thời, bố mẹ bị cáo được xác định là bị đơn dân sự trong vụ án để tham gia tố tụng, bảo đảm quyền và nghĩa vụ dân sự theo quy định. -
Cơ sở pháp lý
Quy định tại khoản 1 Điều 64 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Trong vụ án hình sự, nguyên đơn dân sự là người bị thiệt hại do tội phạm gây ra và có yêu cầu bồi thường, trong khi bị đơn dân sự là người có nghĩa vụ bồi thường theo quy định pháp luật. Việc xác định đúng hai chủ thể này giúp tòa án giải quyết hợp lý các yêu cầu dân sự kèm theo trong cùng một vụ án hình sự.
