Từ ngày 01/7/2024, Luật Căn cước 2023 có hiệu lực, mở rộng đối tượng được cấp thẻ căn cước cho cả công dân Việt Nam đang sinh sống, định cư ở nước ngoài. Trong trường hợp này, công dân vẫn phải trực tiếp về Việt Nam để làm thủ tục cấp thẻ căn cước tại cơ quan quản lý căn cước có thẩm quyền. Ngoài ra, pháp luật cũng cho phép công dân trong nước có thể đăng ký thủ tục làm căn cước trực tuyến thông qua Cổng dịch vụ công hoặc ứng dụng VNeID.
1. Người Việt ở nước ngoài muốn làm thẻ căn cước có cần về Việt Nam không?
Khoản 1 Điều 19 và Điều 27 Luật Căn cước 2023 quy định:
Điều 19. Người được cấp thẻ căn cước
1. Người được cấp thẻ căn cước là công dân Việt Nam.
...
Điều 27. Nơi làm thủ tục cấp, cấp đổi, cấp lại thẻ căn cước
1. Cơ quan quản lý căn cước của Công an huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương hoặc cơ quan quản lý căn cước của Công an tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương nơi công dân cư trú.
2. Cơ quan quản lý căn cước của Bộ Công an đối với những trường hợp do thủ trưởng cơ quan quản lý căn cước của Bộ Công an quyết định.
3. Trong trường hợp cần thiết, cơ quan quản lý căn cước quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này tổ chức làm thủ tục cấp thẻ căn cước tại xã, phường, thị trấn, cơ quan, đơn vị hoặc tại chỗ ở của công dân.
Điều 4 Thông tư 17/2024/TT-BCA quy định:
Điều 4. Nội dung thể hiện trên thẻ căn cước đối với thông tin về nơi cư trú
1. Thông tin nơi cư trú thể hiện trên thẻ căn cước là thông tin nơi thường trú của người được cấp thẻ căn cước.
2. Trường hợp người đề nghị cấp, cấp đổi, cấp lại thẻ căn cước không có nơi thường trú nhưng có nơi tạm trú thì thông tin nơi cư trú thể hiện trên thẻ căn cước là thông tin nơi tạm trú của người được cấp thẻ.
3. Trường hợp người đề nghị cấp, cấp đổi, cấp lại thẻ căn cước không có nơi thường trú, nơi tạm trú do không đủ điều kiện đăng ký thường trú, đăng ký tạm trú thì thông tin nơi cư trú thể hiện trên thẻ căn cước là thông tin nơi ở hiện tại của người được cấp thẻ.
4. Trường hợp người đề nghị cấp, cấp đổi, cấp lại thẻ căn cước không có thông tin về nơi cư trú trong Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư thì cơ quan quản lý căn cước có trách nhiệm hướng dẫn công dân thực hiện thủ tục đăng ký thường trú, đăng ký tạm trú hoặc khai báo thông tin về cư trú. Đối với công dân Việt Nam định cư ở nước ngoài, không có nơi cư trú tại Việt Nam thì thông tin về nơi cư trú trên thẻ căn cước thể hiện là địa chỉ cư trú ở nước ngoài (ghi rõ phiên âm bằng tiếng Việt).
Theo quy định tại Luật Căn cước 2023, mọi công dân Việt Nam, bao gồm cả người đang sinh sống, học tập hoặc định cư ở nước ngoài, đều có quyền được cấp thẻ căn cước. Tuy nhiên, hiện nay việc cấp thẻ căn cước vẫn chỉ được thực hiện tại các cơ quan công an trong nước. Cụ thể, công dân phải trực tiếp đến làm thủ tục tại Công an cấp huyện hoặc cấp tỉnh nơi cư trú, hoặc cơ quan quản lý căn cước của Bộ Công an trong một số trường hợp đặc biệt.
Hiện chưa có quy định nào cho phép thực hiện thủ tục cấp thẻ căn cước tại đại sứ quán, lãnh sự quán hay các cơ quan đại diện ngoại giao của Việt Nam ở nước ngoài. Do đó, dù vẫn đủ điều kiện được cấp, công dân Việt Nam đang định cư ở nước ngoài vẫn cần sắp xếp thời gian về nước để hoàn tất thủ tục. Sau khi về Việt Nam, công dân có thể đăng ký thủ tục online trước, sau đó đến đúng cơ quan công an đã đăng ký để làm căn cước.
Đối với trường hợp không còn hộ khẩu thường trú hoặc tạm trú tại Việt Nam, địa chỉ cư trú ghi trên thẻ căn cước sẽ là địa chỉ ở nước ngoài, được phiên âm bằng tiếng Việt. Điều này đã được hướng dẫn rõ tại Điều 4 Thông tư 17/2024/TT-BCA, bảo đảm tính thống nhất trong quản lý dân cư, đồng thời phù hợp với thực tế của công dân định cư dài hạn ở nước ngoài.
Ví dụ thực tế:
Công dân Việt Nam ở nước ngoài có thể làm thẻ căn cước ngay tại sân bay.
Sáng ngày 1/7/2024, Luật Căn cước 2023 chính thức có hiệu lực, mở rộng đối tượng cấp thẻ căn cước cho công dân Việt Nam định cư ở nước ngoài. Tại sân bay quốc tế Nội Bài, lực lượng Công an huyện Sóc Sơn phối hợp với Phòng Cảnh sát Quản lý hành chính về trật tự xã hội (QLHC về TTXH) và các đơn vị liên quan đã triển khai thu nhận hồ sơ, cấp thẻ căn cước và thu thập sinh trắc học cho công dân Việt Nam vừa trở về từ nước ngoài.
Quy trình thu nhận bao gồm việc lấy dấu vân tay, chụp ảnh khuôn mặt và đặc biệt là thu thập dữ liệu mống mắt - một điểm mới trong Luật Căn cước 2023 nhằm tăng cường tính bảo mật và thuận tiện cho công dân trong các giao dịch điện tử. Việc triển khai tại sân bay giúp công dân tiết kiệm thời gian, không cần phải di chuyển đến các cơ quan công an địa phương để làm thủ tục cấp thẻ căn cước.
Công an TP Hà Nội cũng chỉ đạo các đơn vị nơi công dân cư trú hiện tại hoặc trước khi xuất cảnh phối hợp chặt chẽ với Công an huyện Sóc Sơn để thực hiện các công tác nghiệp vụ phục vụ cấp căn cước lưu động, đồng thời rà soát, cập nhật dữ liệu dân cư và quản lý cư trú cho công dân Việt Nam ở nước ngoài khi về nước.
Nguồn: Báo Công an nhân dân
2. Hiện nay có thể đăng ký làm thẻ căn cước online bằng cách nào?
Khoản 2 Điều 21 Nghị định 70/2024/NĐ-CP quy định:
Điều 21. Trình tự, thủ tục cấp, cấp đổi, cấp lại thẻ căn cước
...
2. Trình tự, thủ tục cấp, cấp đổi, cấp lại thẻ căn cước thông qua Cổng dịch vụ công quốc gia, Cổng dịch vụ công Bộ Công an, ứng dụng định danh quốc gia
a) Công dân lựa chọn thủ tục, kiểm tra thông tin của mình được khai thác trong Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Trường hợp thông tin chính xác thì đăng ký thời gian và cơ quan quản lý căn cước để thực hiện thủ tục, hệ thống sẽ xác nhận và tự động chuyển đề nghị của công dân đến cơ quan quản lý căn cước nơi công dân đề nghị cấp, cấp đổi, cấp lại thẻ căn cước;
Công dân đến cơ quan quản lý căn cước theo thời gian, địa điểm đã đăng ký để thực hiện thủ tục cấp, cấp đổi, cấp lại thẻ căn cước theo trình tự, thủ tục quy định tại khoản 1 Điều này;
b) Trường hợp bị mất thẻ căn cước hoặc thẻ căn cước bị hư hỏng không sử dụng được thì lựa chọn thủ tục cấp lại, kiểm tra thông tin của mình được khai thác trong Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Trường hợp thông tin chính xác thì xác nhận chuyển hồ sơ đề nghị cấp lại thẻ căn cước đến cơ quan quản lý căn cước xem xét, giải quyết việc cấp lại thẻ căn cước theo quy định tại khoản 4 Điều 25 Luật Căn cước;
c) Trường hợp người đại diện hợp pháp thực hiện thủ tục cấp, cấp đổi, cấp lại thẻ căn cước cho người dưới 06 tuổi thì lựa chọn thủ tục, kiểm tra thông tin của người dưới 06 tuổi trong Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Trường hợp thông tin chính xác thì người đại diện hợp pháp xác nhận chuyển hồ sơ đề nghị đến cơ quan quản lý căn cước xem xét, giải quyết việc cấp, cấp đổi, cấp lại thẻ căn cước.
...
Hiện nay, công dân Việt Nam có thể thực hiện bước đầu đăng ký làm thẻ căn cước công dân qua hình thức trực tuyến thay vì phải đến trực tiếp cơ quan công an từ đầu như trước đây. Việc đăng ký được thực hiện qua ba kênh chính Cổng dịch vụ công quốc gia , Cổng dịch vụ công Bộ Công an hoặc ứng dụng định danh điện tử VNeID cài đặt trên điện thoại.
Khi truy cập các kênh trên, công dân chỉ cần chọn đúng loại thủ tục muốn thực hiện (cấp mới, cấp đổi hoặc cấp lại), kiểm tra thông tin cá nhân trong Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Nếu thông tin đã chính xác, hệ thống sẽ cho phép chọn thời gian, địa điểm và đơn vị công an làm căn cước gần nhất. Sau khi xác nhận, công dân chỉ cần đến đúng nơi đã đăng ký để hoàn tất thủ tục như chụp ảnh, lấy dấu vân tay, ký tên và nhận giấy hẹn trả thẻ.
Việc cho phép đăng ký online giúp tiết kiệm thời gian, giảm tải cho cơ quan công an và tránh tình trạng chen lấn, chờ đợi. Đặc biệt, người dân có thể chủ động đặt lịch trước theo khung giờ phù hợp mà không cần phải xếp hàng tại địa phương. Tuy nhiên, để được tiếp nhận, thông tin trong cơ sở dữ liệu dân cư phải đầy đủ, chính xác. Trường hợp thông tin bị sai lệch hoặc chưa cập nhật, người dân cần đến trực tiếp công an xã, phường nơi cư trú để điều chỉnh trước khi thực hiện thủ tục cấp căn cước.
Tình huống giả định:
Đăng ký online giúp tiết kiệm thời gian đi lại
Anh Phạm Hoàng Minh, hiện đang sinh sống và làm việc tại TP. Thủ Đức (TP.HCM), bị hư hỏng thẻ căn cước và muốn xin cấp lại. Thay vì đến công an từ sáng sớm như trước đây, anh Minh sử dụng ứng dụng VNeID để kiểm tra thông tin và đăng ký cấp lại căn cước. Sau khi xác nhận dữ liệu cá nhân chính xác, anh chọn lịch hẹn vào 9h sáng ngày thứ Bảy tại Công an quận Thủ Đức.
Đúng giờ hẹn, anh Minh đến nơi, chỉ cần chụp ảnh, lấy vân tay và ký tên là hoàn tất. Thủ tục diễn ra trong chưa đầy 15 phút. Vài ngày sau, anh nhận được tin nhắn báo đã có thẻ căn cước mới và đến nhận đúng thời gian. Anh Minh cho biết, việc đăng ký online không chỉ tiết kiệm thời gian mà còn giúp chủ động sắp xếp công việc cá nhân.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
3. Kết luận
Người Việt Nam định cư ở nước ngoài vẫn có quyền được cấp thẻ căn cước theo quy định của Luật Căn cước 2023. Tuy nhiên, để thực hiện thủ tục này, công dân bắt buộc phải trực tiếp về Việt Nam và đến cơ quan công an có thẩm quyền để làm thủ tục. Đối với công dân đang cư trú trong nước, có thể đăng ký làm thẻ căn cước online thông qua Cổng dịch vụ công hoặc ứng dụng VNeID nhằm tiết kiệm thời gian và chủ động lịch hẹn.
