Việc xử lý vi phạm hành chính đối với người chưa thành niên luôn cần đặt yếu tố giáo dục lên hàng đầu. Trong đó, nhóm người từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi được pháp luật quy định rõ về hình thức xử phạt phù hợp với độ tuổi và nhận thức. Một trong những biện pháp thường được áp dụng là cảnh cáo thay vì phạt tiền. Bên cạnh đó, Nghị định 168/2024/NĐ-CP cũng có hướng dẫn cụ thể về việc xử lý vi phạm của người trong độ tuổi này, đặc biệt là trong lĩnh vực giao thông.
1. Hành vi vi phạm hành chính của người từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi bị phạt ra sao?
Điều 22 Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 (sửa đổi, bổ sung năm 2020) quy định:
Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012
Điều 22. Cảnh cáo
Cảnh cáo được áp dụng đối với cá nhân, tổ chức vi phạm hành chính không nghiêm trọng, có tình tiết giảm nhẹ và theo quy định thì bị áp dụng hình thức xử phạt cảnh cáo hoặc đối với mọi hành vi vi phạm hành chính do người chưa thành niên từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi thực hiện. Cảnh cáo được quyết định bằng văn bản.
Cảnh cáo là hình thức xử phạt chính thức được áp dụng đối với người từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi khi họ thực hiện hành vi vi phạm hành chính, không phân biệt tính chất hay mức độ của hành vi. Mục đích của việc giới hạn hình thức xử phạt này là để phù hợp với độ tuổi, tâm lý và khả năng nhận thức pháp luật của người chưa thành niên.
Việc xử phạt bằng cảnh cáo thể hiện chính sách nhân văn, khoan dung và định hướng hỗ trợ người chưa thành niên sửa sai, thay vì tạo thêm áp lực hoặc gánh nặng.
Tuy nhiên, không phải trong mọi trường hợp, người từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi đều bị cảnh cáo. Nếu họ có thái độ thành khẩn, tự nguyện khai báo và thể hiện rõ sự ăn năn hối cải, thì theo một số văn bản dưới luật, có thể thay thế hình thức xử phạt bằng biện pháp nhắc nhở mang tính giáo dục cao hơn. Điều này cho thấy pháp luật luôn ưu tiên việc giúp người chưa thành niên rút kinh nghiệm, thay đổi hành vi hơn là xử phạt nặng nề.
Tình huống giả định:
Một thiếu niên 15 tuổi vi phạm hành chính khi không đội mũ bảo hiểm
Tháng 3/2025, em Nguyễn Văn Tùng (15 tuổi, học sinh lớp 9 tại huyện Đức Linh, tỉnh Bình Thuận) điều khiển xe máy điện đến trường nhưng không đội mũ bảo hiểm. Khi đang lưu thông trên đoạn đường gần cổng trường, Tùng bị lực lượng Cảnh sát giao thông huyện kiểm tra và lập biên bản vi phạm hành chính.
Do em Tùng mới 15 tuổi, theo quy định tại Điều 22 Luật Xử lý vi phạm hành chính, lực lượng chức năng đã ra quyết định xử phạt cảnh cáo bằng văn bản. Sau khi được giải thích rõ hành vi vi phạm và quy định pháp luật liên quan, em Tùng thừa nhận lỗi, cam kết không tái phạm. Gia đình em cũng phối hợp với nhà trường để giáo dục, nhắc nhở em kỹ hơn về việc chấp hành luật giao thông.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
2. Người từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi vi phạm giao thông bị xử lý ra sao?
Khoản 1 Điều 18 Nghị định 168/2024/NĐ-CP quy định:
Điều 18. Xử phạt, trừ điểm giấy phép lái xe các hành vi vi phạm quy định về điều kiện của người điều khiển xe cơ giới
1. Phạt cảnh cáo người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi điều khiển xe mô tô, xe gắn máy, các loại xe tương tự xe mô tô và các loại xe tương tự xe gắn máy hoặc điều khiển xe ô tô, điều khiển xe chở người bốn bánh có gắn động cơ, xe chở hàng bốn bánh có gắn động cơ và các loại xe tương tự xe ô tô.
...
Điểm a khoản 2 Điều 26 Nghị định 118/2021/NĐ-CP quy định:
Điều 26. Biện pháp nhắc nhở
...
2. Đối tượng và điều kiện áp dụng biện pháp nhắc nhở:
a) Người chưa thành niên từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi bị xử phạt vi phạm hành chính khi họ tự nguyện khai báo, thừa nhận và thành thật hối lỗi về hành vi vi phạm của mình;
...
Nghị định 168/2024/NĐ-CP là văn bản quy định chi tiết về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ và đường sắt. Trong đó, pháp luật đã xác định rõ rằng nếu người từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi điều khiển các loại phương tiện giao thông như xe máy, xe ô tô, xe bốn bánh gắn động cơ..., thì sẽ bị áp dụng hình thức xử phạt là cảnh cáo.
Việc sử dụng hình thức cảnh cáo ở đây là phù hợp với quy định chung tại Luật Xử lý vi phạm hành chính, vừa đảm bảo xử lý hành vi vi phạm, vừa không gây ra hậu quả tiêu cực về tài chính hay tâm lý cho người chưa thành niên. Đây là nhóm tuổi chưa được phép điều khiển các loại phương tiện nêu trên, do đó hành vi vi phạm mang tính phổ biến nhưng lại cần xử lý theo hướng giáo dục, định hướng thay đổi nhận thức thay vì xử phạt nghiêm khắc.
Ngoài ra, pháp luật còn cho phép xem xét không áp dụng cảnh cáo nếu người vi phạm có thái độ hợp tác tốt, thể hiện rõ sự hối lỗi. Cụ thể, theo điểm a khoản 2 Điều 26 Nghị định 118/2021/NĐ-CP, nếu người từ 14 đến dưới 16 tuổi tự nguyện khai báo, thừa nhận hành vi và thành thật hối lỗi thì có thể chỉ bị nhắc nhở - một biện pháp mang tính giáo dục cao hơn, thay thế cho hình thức cảnh cáo.
Tình huống giả định:
Thiếu niên điều khiển xe máy bị cảnh cáo thay vì xử phạt tiền
Ngày 15/4/2025, tại xã Diên Lạc, huyện Diên Khánh (tỉnh Khánh Hòa), em Trần Quốc Huy (15 tuổi) lấy xe máy của anh trai chạy ra chợ mua đồ giúp mẹ. Trên đường về, Huy bị Tổ CSGT tuần tra kiểm tra hành chính. Khi xuất trình giấy tờ, Huy không có giấy phép lái xe và cũng không đủ tuổi để điều khiển phương tiện theo quy định.
Sau khi xác minh và lập biên bản, lực lượng chức năng đã quyết định áp dụng hình thức cảnh cáo đối với Huy theo khoản 1 Điều 18 Nghị định 168/2024/NĐ-CP. Ngoài ra, do Huy tự giác khai báo, thừa nhận lỗi và cam kết không tái phạm, nên công an xã chỉ ghi nhận sự việc, giáo dục tại chỗ và gửi thông báo về gia đình. Phương tiện sau đó được bàn giao lại cho người giám hộ hợp pháp.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
3. Kết luận
Người từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi khi vi phạm hành chính sẽ bị xử phạt bằng hình thức cảnh cáo thay vì phạt tiền. Đây là quy định đã được ghi nhận tại Luật Xử lý vi phạm hành chính và cụ thể trong Nghị định 168/2024/NĐ-CP. Tùy từng trường hợp, nếu người vi phạm có thái độ thành khẩn, cơ quan chức năng có thể thay thế cảnh cáo bằng biện pháp nhắc nhở nhằm tăng tính giáo dục và hỗ trợ người chưa thành niên sửa sai.
