Trong một số tình huống khẩn cấp, người dân có thể trực tiếp tham gia vào việc bắt giữ người phạm tội mà không cần lệnh của cơ quan có thẩm quyền. Đây là trường hợp ngoại lệ được pháp luật cho phép nhằm ngăn chặn kịp thời hành vi phạm pháp và bảo vệ trật tự xã hội. Theo quy định hiện hành, người dân hoàn toàn có quyền bắt người đang thực hiện hành vi phạm tội quả tang, đi kèm với một số nghĩa vụ và giới hạn nhất định.
Người dân có quyền bắt người phạm tội quả tang không?
Khoản 1, 2 và 3 Điều 111 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 111. Bắt người phạm tội quả tang
Đối với người đang thực hiện tội phạm hoặc ngay sau khi thực hiện tội phạm mà bị phát hiện hoặc bị đuổi bắt thì bất kỳ người nào cũng có quyền bắt và giải ngay người bị bắt đến cơ quan Công an, Viện kiểm sát hoặc Ủy ban nhân dân nơi gần nhất. Các cơ quan này phải lập biên bản tiếp nhận và giải ngay người bị bắt hoặc báo ngay cho Cơ quan điều tra có thẩm quyền.
Khi bắt người phạm tội quả tang thì người nào cũng có quyền tước vũ khí, hung khí của người bị bắt.
Trường hợp Công an xã, phường, thị trấn, Đồn Công an phát hiện bắt giữ, tiếp nhận người phạm tội quả tang thì thu giữ, tạm giữ vũ khí, hung khí và bảo quản tài liệu, đồ vật có liên quan, lập biên bản bắt giữ người, lấy lời khai ban đầu, bảo vệ hiện trường theo quy định của pháp luật; giải ngay người bị bắt hoặc báo ngay cho Cơ quan điều tra có thẩm quyền.
Khi phát hiện một người đang thực hiện hành vi phạm tội hoặc vừa mới thực hiện xong (ví dụ: trộm cắp, cướp giật, hành hung…), người dân có thể trực tiếp bắt giữ và áp giải đến cơ quan gần nhất. Tuy nhiên, quyền này không đi kèm với việc tự ý giam giữ, đánh đập hay truy xét người bị bắt quá mức. Bên cạnh đó, nếu người bị bắt có mang theo vũ khí, người dân được phép tước lấy để đảm bảo an toàn. Sau khi bắt giữ, cần ngay lập tức giao người và tang vật (nếu có) cho cơ quan chức năng xử lý theo đúng trình tự.
Tình huống giả định
-
Nguyễn Văn Dũng chứng kiến một thanh niên giật điện thoại
Ngày 15/7/2025 tại phường Hồng Gai (tỉnh Quảng Ninh), anh Nguyễn Văn Dũng chứng kiến một thanh niên giật điện thoại của một phụ nữ rồi bỏ chạy. -
Nghi phạm bị khống chế
Anh Dũng hô hoán, đuổi theo và cùng người dân khống chế được nghi phạm. Khi bắt giữ, phát hiện đối tượng có dao nhọn và tang vật nên tước vũ khí và giữ lại. -
Nghi phạm được đưa đến Công an phường
Nghi phạm được đưa đến Công an phường để bàn giao. Cơ quan chức năng lập biên bản, thu giữ vật chứng và lấy lời khai ban đầu đúng quy trình. -
Cơ sở pháp lý
Điều 111 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Người dân có được phép bắt người đang bị truy nã không?
Khoản 1, 2 và 3 Điều 112 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 112. Bắt người đang bị truy nã
Đối với người đang bị truy nã thì bất kỳ người nào cũng có quyền bắt và giải ngay người bị bắt đến cơ quan Công an, Viện kiểm sát hoặc Ủy ban nhân dân nơi gần nhất. Các cơ quan này phải lập biên bản tiếp nhận và giải ngay người bị bắt hoặc báo ngay cho Cơ quan điều tra có thẩm quyền.
Khi bắt người đang bị truy nã thì người nào cũng có quyền tước vũ khí, hung khí của người bị bắt.
Trường hợp Công an xã, phường, thị trấn, Đồn Công an phát hiện bắt giữ, tiếp nhận người đang bị truy nã thì thu giữ, tạm giữ vũ khí, hung khí và bảo quản tài liệu, đồ vật có liên quan, lập biên bản bắt giữ người, lấy lời khai ban đầu; giải ngay người bị bắt hoặc báo ngay cho Cơ quan điều tra có thẩm quyền.
Trong trường hợp phát hiện một người có quyết định truy nã, bất kỳ cá nhân nào – dù không thuộc lực lượng chức năng – cũng có quyền bắt giữ và áp giải đến cơ quan có thẩm quyền gần nhất. Trường hợp nghi phạm có mang vũ khí, người bắt giữ được phép tước vũ khí để đảm bảo an toàn. Sau khi bắt giữ, việc giao người phải được thực hiện ngay lập tức, kèm theo vật chứng, nếu có. Cơ quan tiếp nhận phải lập biên bản đầy đủ và phối hợp cơ quan điều tra xử lý theo đúng trình tự tố tụng.
Tình huống giả định
-
Sự việc xảy ra
Chiều 08/8/2025, tại phường Phước Hậu (tỉnh Vĩnh Long), chị Lê Thị Tuyết, nhân viên siêu thị điện máy phát hiện một người đàn ông có ngoại hình giống đối tượng truy nã. -
Diễn biến
Người này có biểu hiện né tránh camera, khiến chị Tuyết nghi ngờ và báo cho tổ dân phố cùng công an viên. Khi bị yêu cầu kiểm tra giấy tờ, người đàn ông bỏ chạy nhưng bị người dân khống chế và thu giữ dao gấp trong túi. -
Kết quả
Đối tượng bị giải về Công an phường Phước Hậu. Sau xác minh, công an xác nhận đúng là người đang bị truy nã và tiến hành lập hồ sơ bàn giao về đơn vị ra quyết định truy nã. -
Cơ sở pháp lý
Điều 112 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Pháp luật cho phép người dân được quyền bắt người trong những trường hợp đặc biệt, như phạm tội quả tang hoặc đang bị truy nã. Người dân có thể trực tiếp khống chế và tước vũ khí nếu cần thiết, nhưng phải giải ngay đến cơ quan có thẩm quyền để đảm bảo đúng quy trình tố tụng. Việc bắt người sai thời điểm, vượt quá giới hạn có thể dẫn đến vi phạm pháp luật nên cần hết sức thận trọng và thực hiện đúng theo luật định.
