Người đánh đập, ngược đãi người để lại di sản có thể bị tước quyền hưởng thừa kế nếu thuộc vào trường hợp pháp luật quy định. Đồng thời nếu không còn ai nhận di sản thì tài sản sẽ thuộc về Nhà nước.
Quan hệ thừa kế không chỉ dựa trên huyết thống hay quan hệ gia đình mà còn gắn liền với cách ứng xử của người thừa kế đối với người để lại di sản. Pháp luật dân sự đặt ra những giới hạn nhất định nhằm bảo vệ người để lại di sản trước các hành vi xâm hại nghiêm trọng. Trong đó, hành vi đánh đập, hành hạ người để lại di sản có thể dẫn đến việc mất quyền hưởng thừa kế.
1. Người có hành vi đánh đập người để lại di sản có bị tước quyền hưởng thừa kế không?
Khoản 1 và khoản 2 Điều 621 Bộ luật Dân sự 2015 quy định như sau:
Điều 621. Người không được quyền hưởng di sản
1. Những người sau đây không được quyền hưởng di sản:
a) Người bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng, sức khoẻ hoặc về hành vi ngược đãi nghiêm trọng, hành hạ người để lại di sản, xâm phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm của người đó;
...
2. Những người quy định tại khoản 1 Điều này vẫn được hưởng di sản, nếu người để lại di sản đã biết hành vi của những người đó, nhưng vẫn cho họ hưởng di sản theo di chúc.
Pháp luật coi hành vi đánh đập, hành hạ người để lại di sản là hành vi vi phạm nghiêm trọng đạo đức và nghĩa vụ gia đình. Khi người thừa kế bị kết án về các hành vi này, họ sẽ bị loại khỏi hàng thừa kế theo quy định pháp luật. Tuy nhiên, luật vẫn tôn trọng ý chí của người để lại di sản trong trường hợp họ biết rõ hành vi vi phạm nhưng vẫn cho người đó hưởng di sản theo di chúc. Điều này thể hiện sự cân bằng giữa việc bảo vệ người bị xâm hại và quyền tự định đoạt tài sản của người để lại di sản. Việc có bị tước quyền hưởng thừa kế hay không phụ thuộc vào cả hành vi vi phạm và ý chí thể hiện trong di chúc.
Tình huống giả định
- Hành vi bạo lực đối với người để lại di sản
Ông Trần Văn Bình nhiều lần bị con trai là Trần Văn Hùng đánh đập trong quá trình chung sống. Hành vi này bị cơ quan có thẩm quyền xử lý và ông Hùng bị kết án về hành vi cố ý gây thương tích. - Phát sinh tranh chấp thừa kế
Sau khi ông Bình qua đời, ông Hùng yêu cầu được chia di sản theo pháp luật. Các đồng thừa kế khác phản đối vì cho rằng ông Hùng đã ngược đãi nghiêm trọng người để lại di sản. -
Người vi phạm bị loại khỏi quyền thừa kế
Cơ quan có thẩm quyền xác định ông Hùng thuộc trường hợp không được quyền hưởng di sản theo Điều 621 Bộ luật Dân sự. Phần di sản của ông Bình được chia cho những người thừa kế hợp pháp còn lại.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Nếu không có ai được nhận thừa kế thì tài sản được xử lý như thế nào?
Điều 622 Bộ luật Dân sự 2015 quy định như sau:
Điều 622. Tài sản không có người nhận thừa kế
Trường hợp không có người thừa kế theo di chúc, theo pháp luật hoặc có nhưng không được quyền hưởng di sản, từ chối nhận di sản thì tài sản còn lại sau khi đã thực hiện nghĩa vụ về tài sản mà không có người nhận thừa kế thuộc về Nhà nước.
Khi không còn người thừa kế hợp pháp do bị tước quyền hưởng di sản hoặc tất cả đều từ chối nhận di sản, pháp luật xác định Nhà nước là chủ thể tiếp nhận tài sản còn lại. Trước khi tài sản được chuyển giao, các nghĩa vụ về tài sản của người chết như nợ, chi phí mai táng vẫn phải được thanh toán đầy đủ. Quy định này nhằm bảo đảm không để tài sản vô chủ và duy trì trật tự trong quản lý tài sản. Việc Nhà nước tiếp nhận di sản trong trường hợp này mang tính pháp lý bắt buộc, không phụ thuộc vào ý chí của bất kỳ cá nhân nào.
Tình huống giả định
- Không còn người đủ điều kiện hưởng thừa kế
Bà Nguyễn Thị Hoa qua đời không để lại di chúc. Người con duy nhất của bà thuộc trường hợp không được quyền hưởng di sản do hành vi ngược đãi nghiêm trọng. - Không có người nhận di sản hợp pháp
Không còn cá nhân nào khác thuộc hàng thừa kế theo pháp luật. Di sản của bà Hoa không có người đứng ra nhận. -
Tài sản được xử lý theo quy định
Sau khi thanh toán các nghĩa vụ tài sản, phần di sản còn lại được xác định thuộc về Nhà nước. Việc tiếp nhận tài sản được thực hiện theo trình tự pháp luật.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Người có hành vi đánh đập, hành hạ nghiêm trọng người để lại di sản có thể bị tước quyền hưởng thừa kế theo quy định của pháp luật. Trong trường hợp không còn người đủ điều kiện nhận di sản hoặc tất cả đều từ chối, tài sản sẽ thuộc về Nhà nước sau khi hoàn tất các nghĩa vụ liên quan. Các quy định này nhằm bảo đảm công bằng, đạo đức và trật tự trong quan hệ thừa kế.
