Mua sắm xanh là hoạt động chọn sản phẩm thân thiện môi trường, được pháp luật ưu tiên trong chi tiêu công và đầu tư công.
Mua sắm xanh đang trở thành xu hướng tất yếu trong chiến lược phát triển bền vững của Việt Nam, góp phần bảo vệ môi trường và giảm phát thải. Đây không chỉ là hoạt động tiêu dùng có trách nhiệm mà còn là yêu cầu pháp lý được quy định trong Luật Bảo vệ môi trường 2020.
1. Mua sắm xanh là gì?
Căn cứ theo Điều 146 Luật Bảo vệ môi trường 2020 quy định:
Điều 146. Mua sắm xanh
1. Mua sắm xanh là việc mua sắm các sản phẩm, dịch vụ thân thiện môi trường được chứng nhận Nhãn sinh thái Việt Nam hoặc được công nhận theo quy định của pháp luật.
2. Ưu tiên thực hiện mua sắm xanh đối với dự án đầu tư, nhiệm vụ có sử dụng ngân sách nhà nước theo quy định của Chính phủ.
Mua sắm xanh là công cụ quan trọng thúc đẩy kinh tế tuần hoàn và tiêu dùng bền vững. Hoạt động này giúp giảm phát thải, hạn chế chất thải nhựa, và khuyến khích doanh nghiệp sản xuất theo hướng thân thiện với môi trường. Về mặt quản lý nhà nước, mua sắm xanh không chỉ dừng ở khuyến khích mà còn được ưu tiên trong chi tiêu công, giúp định hướng thị trường chuyển dịch sang mô hình kinh tế xanh.
Tình huống giả định
-
Triển khai dự án
Tháng 8/2025, Sở Nông nghiệp và Môi trường Thành phố Đà Nẵng triển khai dự án “Văn phòng không rác thải” sử dụng nguồn ngân sách nhà nước. Trong danh mục mua sắm, có kế hoạch thay thế toàn bộ giấy in và vật tư văn phòng bằng sản phẩm tái chế.
-
Chứng minh sản phẩm
Khi lập hồ sơ mời thầu, bộ phận đấu thầu của Sở đã yêu cầu các nhà cung cấp chứng minh sản phẩm đạt Nhãn sinh thái Việt Nam. Một số nhà cung cấp không đạt chuẩn bị loại khỏi danh sách mời thầu.
-
Kết quả và ý nghĩa
Sau 3 tháng, dự án hoàn tất với hơn 95% vật tư được thay thế bằng sản phẩm xanh. Việc này không chỉ giúp giảm lượng rác thải nhựa mà còn tạo tiền lệ cho các đơn vị hành chính khác tại Đà Nẵng triển khai mô hình mua sắm xanh tương tự.
Tình huống trên là giả định, nhằm mục đích tham khảo.
2. Mua sắm xanh trong dự án sử dụng ngân sách nhà nước
Căn cứ theo Điều 136 Nghị định 08/2022/NĐ-CP quy định:
Điều 136. Mua sắm xanh đối với dự án đầu tư, nhiệm vụ sử dụng ngân sách nhà nước
1. Hạng mục mua sắm hoặc đầu tư công trong các dự án đầu tư, nhiệm vụ có sử dụng ngân sách nhà nước theo quy định của Chính phủ ưu tiên sử dụng, tiêu dùng các sản phẩm, dịch vụ thân thiện với môi trường được chứng nhận Nhãn sinh thái Việt Nam.
2. Khi xây dựng hồ sơ mời thầu đối với hoạt động mua sắm công, các yêu cầu mua sắm, sử dụng sản phẩm, dịch vụ thân thiện với môi trường được chứng nhận Nhãn sinh thái Việt Nam cần được đưa vào trong tiêu chí lựa chọn nhà thầu.
3. Khuyến khích các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước mua sắm xanh, sử dụng các sản phẩm, dịch vụ thân thiện với môi trường được chứng nhận Nhãn sinh thái Việt Nam.
4. Bộ Kế hoạch và Đầu tư ban hành theo thẩm quyền hoặc trình cấp có thẩm quyền ban hành quy định chi tiết về ưu tiên mua sắm sản phẩm, dịch vụ thân thiện với môi trường trong hoạt động đấu thầu thực hiện dự án, nhiệm vụ đối với nhà thầu, nhà đầu tư sử dụng các sản phẩm, dịch vụ được chứng nhận Nhãn sinh thái Việt Nam.
5. Bộ Tài chính ban hành theo thẩm quyền hoặc trình cấp có thẩm quyền ban hành quy định chi tiết nội dung thực hiện mua sắm xanh đối với các dự án, nhiệm vụ sử dụng ngân sách nhà nước.
Việc lồng ghép tiêu chí môi trường vào hồ sơ mời thầu là yêu cầu bắt buộc đối với các cơ quan nhà nước. Ngoài ra, các bộ, ngành phải phối hợp trong việc hướng dẫn thực hiện cụ thể để bảo đảm tính minh bạch, đồng bộ và hiệu quả. Chính phủ cũng khuyến khích khu vực tư nhân tham gia chương trình này nhằm mở rộng thị trường sản phẩm xanh trong nước.
Tình huống giả định
-
Triển khai dự án
Tháng 6/2025, Tòa án nhân dân khu vực 2 Thành phố Cần Thơ triển khai dự án xây dựng trụ sở mới bằng vốn đầu tư công, định hướng theo mô hình “Công sở xanh”. -
Quá trình xử lý
Khi lập hồ sơ mời thầu, tòa án yêu cầu vật liệu xây dựng, sơn và hệ thống chiếu sáng phải có Nhãn sinh thái Việt Nam. Hai nhà thầu không đạt chuẩn bị loại, nhà thầu trúng tuyển cam kết dùng vật liệu tái chế và thiết bị tiết kiệm điện. -
Kết quả xử lý và ý nghĩa
Sau 12 tháng, công trình hoàn thành, giảm 25% điện năng tiêu thụ và đạt tiêu chuẩn “Công trình xanh” cấp thành phố. Đây là minh chứng cho hiệu quả của mua sắm xanh trong đầu tư công.
Tình huống trên là giả định, nhằm mục đích tham khảo.
3. Kết luận
Mua sắm xanh là bước tiến quan trọng trong quản lý môi trường, vừa nâng cao hiệu quả chi tiêu công, vừa thúc đẩy doanh nghiệp hướng tới phát triển bền vững. Khi được thực hiện đồng bộ, chính sách này sẽ góp phần hình thành nền kinh tế xanh tại Việt Nam.
